Ravage   ● Archief    ● Overzicht 2001    ● Overzicht #8


Uit: Ravage #8 , 8 juni 2001

Zonder netwerk geen beweging

De pretenties van de Vrije Zone

In radicaal-linkse kringen wordt al geruime tijd gemord over het gebrek aan saamhorigheid en perspectief. Acties worden gevoerd door een te kleine groep mensen. De instroom van nieuw elan blijkt minimaal. Als antwoord ging september vorig jaar in Amsterdam het project de Vrije Zone van start. Een nieuwe impuls met een opvallend resultaat.

De jaren negentig werden gekenmerkt door een vergaande ver­splintering, een forse inkrimping en vergrijzing van de bui­tenparlementair linkse actiebeweging. Verder bleek dat de belangrijkste politieke partijen elkaar uitstekend wisten te vinden ter rechterzijde van het midden. Mede hierdoor vervaag­den begrippen als linkse en rechtse politiek, werd hartstoch­telijk idealisme overspoeld door een golf van kil materialisme en verloor solidariteit het van egoïsme.

Mede als gevolg hiervan staat radicaal-links momenteel vrijwel nergens meer op de politieke landkaart. De actiegroepen van nu hebben gemeen dat hun initiatieven ondersteund en uitgevoerd worden door een kleine groep mensen. Een aantal van deze mensen tref je ook aan bij acties op andere terreinen. Zij doen aan kruisbestuiving.

Je kunt niet stellen dat deze initiatieven groeien, dat er een aanzuigende werking vanuit gaat. Er wordt voor de acties gemobiliseerd via de geijkte kanalen: actiebladen en -radio's, pamfletten, elektronische mailinglists en mond-op-mond brief­ings. Het water waarin naar medestanders wordt gevist is ondiep en wordt nauwelijks ververst.

Drang

Tegelijkertijd is de alternatieve jeugd van nu wars van schr­eeuwerige en betweterige actievoerders. Deze jeugd wenst zich niet te conformeren, of het nu om politieke partijen gaat, actiegroepen of om maatschappelijke (belangen)organisaties.

Toch is het ook weer niet zo dat het individu van nu geen greintje maatschappelijke betrokkenheid meer in z'n donder heeft. Een deel van de jeugd heeft wel degelijk de drang iets te willen ondernemen, maar men weet domweg niet hoe, met wie en waar men hiervoor terecht kan. Immers, de alternatieve wereldwinkels, ooit lokale centra voor wereldverbeteraars, werden in de loop der jaren a-politiek en commercieel. Ook de jongerencentra gingen met hun tijd mee en werkten de tegen­draadsheid de zaal uit.

Tal van politieke, anarchistische en autonome organisaties houden weliswaar debatten en info-avonden, maar die zijn voornamelijk bedoeld voor de eigen scene. Van de bezoeker van dergelijke bijeenkomsten wordt verwacht dat men lid wordt of deelneemt aan de gangbare activiteiten. Daarnaast is er sprake van een haperend acceptatiegedrag: de niet-kraker voelt zich onprettig op een krakersavond en de autonoom voelt zich onge­wenst op de avond van de politieke jongerenorganisatie. De angst om ingepalmd te worden.

Ontmoetingscentrum

Naar aanleiding van het discussiestuk 'Shall we meet again?', waaraan het bovenstaande is ontleend, kwamen begin januari 2000 in Amsterdam zo'n veertig personen bijeen om te praten over de opzet van een nieuw samenwerkingsproject. Met name de massale protestacties in Seattle stonden in schril contrast met het marginale gedoe wat de Amsterdamse actiescene voort­bracht rond de Eurotop in 1997. Een structureel gebrek aan structuur werd als de grootste boosdoener beschouwd.

Er zal weer genetwerkt moeten worden in de stad, zo luidde de conclusie. De deelnemers aan de discussie kwamen tot de af­spraak om momenten te creëren waarop zowel de alternatieve jeugd als de activist van toen en nu elkaar treffen. Hiervoor was een centraal punt nodig waar je vrijelijk naar binnen­stapt, of het nu is om informatie in te winnen of om contacten op te doen. Én, hetgeen de plek en het moment zo bijzonder maken, er zullen rond het onderwerp dat op het programma staat acties worden gevoerd.

Na een voorbereidingstijd van een half jaar opende de gekraak­te voormalige filmacademie aan de Overtoom eind september vorig jaar haar deuren voor de start van het project dat de naam Vrije Zone meekreeg. "Middels dit project wordt getracht de onderlinge contacten tussen de Amsterdamse actiegroepen en aanverwante ideële organisaties te verbeteren", zo meldde de initiatiefgroep. "Tevens zoeken we naar middelen om de Amster­damse actiewereld opener en aantrekkelijker te maken voor (jonge) mensen die nog niet of niet meer daarbij betrokken zijn."

Naast de samenstelling van een alternatieve adressengids, het Linke Boekje genaamd, worden er om de twee maanden zogenaamde actiefestaties georganiseerd. Op deze bijeenkomsten, manifes­taties gekoppeld aan een straatactie, worden politieke thema's belicht vanuit een lokaal perspectief. De actiefestaties fungeren zodoende als pilaren voor bestaande lokale politieke activiteiten en als bindmiddel voor meer onderlinge samenwer­king.

Speels

De Vrije Zone komt tot stand dankzij de inzet van een samen­werkingsverband bestaande uit gemiddeld vijftien personen. De meesten zitten in een actiegroep of werken voor een ideële organisatie. Bij vrijwel iedere actiefestatie melden bezoekers zich aan als vrijwilliger. Het project wordt uitgevoerd met werkgroepen (redactie, aankleding, straatactie, mobilisatie, fondswerving, publiciteit).

Iedere bijeenkomst wordt voorbereid door de Vrije Zone in samenwerking met een lokale organisatie die zich gespeciali­seerd heeft in het te behandelen thematiek. In sommige geval­len benadert de lokale organisatie of actiegroep zelf de Vrije Zone met het verzoek om samen een actiefestatie te organise­ren. In overige gevallen kiest de Vrije Zone het onderwerp uit en gaat vervolgens op zoek naar een leuke club die nauw bij de thematiek aansluit.

De actiefestaties zijn speels en semi-professioneel van opzet. Er is bewust gekozen voor meerdere vormen van informatieo­verdracht, zoals talkhows en publieksdebatten. Tevens is het programma op diverse plekken in de voormalige filmacademie live via de monitor en luidspreker te volgen, zodat de bezoe­ker bij wijze van spreken geen minuut van het programma hoeft te missen. De presentatie is in handen van ervaren personen.

De inrichting van de zalen getuigt over het algemeen van een flinke dosis creativiteit, terwijl er gedurende het programma theatrale en muzikale intermezzo's plaatsvinden. Actiegroepen die ergens voor willen oproepen, kunnen gebruik maken van de Alarmofoon; een peptalk van een minuut of drie. De actiefesta­ties zijn ook rechtstreeks te volgen via de radio Patapoe.

Instroom

Negen maanden en zes actiefestaties verder valt er het een en ander op. De bijeenkomsten hebben in een relatief kort tijds­bestek naar Amsterdamse begrippen aardig wat teweeg gebracht. Neem alleen al de initiatiefgroep zelf, waar inmiddels acht personen aan verbonden zijn die een jaar terug nog vrijwel onbekend waren met het buitenparlementaire actiewezen. De Vrije Zone als kweekvijver voor jonge activisten, zoals een radioverslaggeefster het verwoordde.

Verder heeft een aantal politieke organisaties en actiegroepen dankzij deelname aan de Vrije Zone nieuwe medewerkers aan zich weten te binden en ontstonden er geheel nieuwe actiegroepen en samenwerkingsverbanden. Maar bovenal: velen konden misschien wel voor de eerste keer van hun leven kennis maken met het actiewezen, met de initiatieven en de ideeën die het voort­brengt.

De Vrije Zone heeft er ook voor gezorgd dat medewerkers van lokale maatschappelijke organisaties contact sloten met hun tot voorheen anonieme collega's. Langzaam maar zeker worden er weer lijntjes gelegd. Het gaat te ver om nu al te kunnen spreken van een nieuw actienetwerk, maar dat is wel iets waar we naar streven.

Twijfel

Maar het is niet allemaal rozengeur en manenschijn. De twijfel bij de initiatiefgroep slaat geregeld toe. Met name als de opkomst voor een actiefestatie tegenvalt. Het is toch gek dat je het ene moment tweehonderd bezoekers trekt en het andere moment minder dan honderd. De organisatie en deelnemende groepen stoppen dermate veel energie in de opzet van het programma, dat het wenselijk zou zijn indien elke bijeenkomst voldoende publiek trekt.

De belangrijkste reden voor een teleurstellende opkomst zit 'm in de geringe mate van 'populariteit' van het onderwerp dat op het programma staat. Onderwerpen als 'antimilitarisme', 'gene­tische manipulatie' en 'camera's in de openbare ruimte' scoor­den matig, terwijl 'hulp aan geïllegaliseerden', 'globalise­ring van de economie' en 'het einde van de monarchie' goed werden bezocht.

Wat dat betreft hopen we in de nabije toekomst meer bezoekers te trekken die niet zozeer voor het programma komen maar eerder om te netwerken in de wandelgangen. Naar ons idee heeft een te grote groep mensen, actief voor actiegroepen en maat­schappelijke organisaties, de studio's van de voormalige film­academie nog nooit van binnen gezien. De vraag is wat hen weerhoudt het gebeuren eens te komen bekijken. We houden de bijeenkomsten niet voor niets op zaterdagmiddag.

Navolging

Het project kan zich tevens verheugen in een toenemende be­langstelling van buiten Amsterdam. Mede gelet op dit feit zou het wellicht een idee zijn om ook in andere steden een min of meer vergelijkbaar project op te zetten. Amsterdam is beslist niet de enige stad waar het radicaal-linkse actiewezen slecht georganiseerd is en naar binnen gekeerd. Maar besef tegelij­kertijd wel dat de Vrije Zone slechts een middel is, een truc: je kunt de truc naäpen, maar ook zelf nieuwe trucs bedenken.

In Groningen ging maart dit jaar het project Trefpunt Anti Kapitalisten (TAK) van start. Verschillende lokale organi­saties hebben zich inmiddels aange­sloten bij TAK, dat om de twee weken een informatiebijeenkomst belegt over diverse politieke onderwerpen. TAK is kleinschaliger en minder preten­tieus van opzet dan de Vrije Zone. Het publiek bestaat voor­alsnog voornamelijk uit de achterban van de aangesloten groe­pen. Maar het brengt wel weer leven in de brouwerij.

In september dit jaar pakt de Vrije Zone de draad weer op met een nieuwe reeks actiefestaties. Wellicht zal het accent dan meer komen te liggen op de lokale stadsproblematiek. Naast de groots opgezette actiefestaties, die weer om de twee maanden plaats zullen vinden, zijn we van plan wat kleinere publieks­bijeenkomsten te organiseren waarmee we beter kunnen inspelen op de actualiteit. En waar tevens meer ruimte is voor discus­sie, iets waar de actiefestaties zich niet of nauwelijks voor lenen.

A. van Veen

Meer info: http://www.vrijezone.nl

Degene die zich aan wenst te sluiten bij de Vrije Zone en deel zou willen nemen aan een of meerdere werkgroepen, kan zich aanmelden door een briefje te schrijven naar: De Vrije Zone, Postbus 16544, 1001 RA Amsterdam. Email: vrijzon@dds.nl

Andere geluiden
 
Na afloop van de actiefestatie 'Veilig voedsel: genetische manipulatie van onze voeding' spraken we in het wilde weg een aantal bezoekers van de Vrije Zone aan met de vraag wat men vond van het programma. Hier wat flarden uit deze gesprekken waarbij moet worden opgemerkt dat ze niet zijn geselecteerd op inhoud.
 
Karel Glastra van Loon, woonachtig te Hilversum:
,,Ik vind dat de Vrije Zone iets is dat door de linkse hoek, of wat daar nog van over is, als vernieuwend en positief initiatief ondersteund moet worden.''
 
Hilena, woonachtig te Berlijn:
,,Ik vind het uitstekend dat mensen zich mengen in de grote processen die zich afspelen in de maatschappij. Ik ben het helemaal eens met de uitgangspunten van de Vrije Zone, vind het zeer stimulerend wat hier gebeurt. Het is vandaag de dag moeilijk om mensen ergens bij te betrekken. De Vrije Zone doet dat op een slimme manier, met prachtige decoratie, veel fanta­sie en het nodige aan humor. Ook de straatactie vond ik gewel­dig.''
 
Adriënne Jonker, woonachtig te Alphen aan den Rijn:
,,Ik vond het prettig om hier aanwezig te zijn met gelijkge­stemden. Ik denk dat gentech heel schadelijk is voor mens, dier en aarde. Het is belangrijk dat de consument wordt inge­licht en te weten komt wat er achter de schermen gebeurt met ons voedsel.''
 
Bart, woonachtig te Amsterdam
,,Ben hier omdat ik gisteren per ongeluk in de Grachtenkrant las dat hier een actiefestatie zou zijn tegen gentech. Er komen hier altijd wel mensen die veel meer van het te behande­len onderwerp afweten dan ik, dus kan het alleen maar interes­sant zijn. Tot nu toe voldoet het programma wel aan m'n ver­wachting: Ik heb kennis opgedaan, een goede actie gevoerd en die soja burgers van Gratis Eten! waren echt fantastisch.''
 
Carla, woonachtig te Wageningen:
,,Het is de eerste keer dat ik de Vrije Zone bezoek. Ik had veel mensen en discussie verwacht, maar vind het een beetje tegenvallen. De discussie gaat vooral over de technische aspecten van gentech, terwijl de politieke betekenis onderbe­licht blijft.''
 
Gerda, woonachtig te Hilversum:
,,Ik vind de Vrije Zone indrukwekkend; met name de aankleding vind ik erg leuk. Door de actie die we samen voerden kwam mijn 'actiegevoel' van weleer weer naar boven. Jammer dat het EDAH-filiaal zo klein is en dat de actie zo kort duurde. ''

 

.Terug naar boven