●
Ravage ●
Archief
● Overzicht
2001 ● Overzicht
#7
Het
einde van de bio-industrie?
Gesprek
met Lucas Reijnders In de jaren '60 nam de vraag naar vlees toe en werden de Europese prijzen voor voedsel lager. Zo werd de basis voor de bio-industrie gelegd. De schaalvergroting en automatisering die dit met zich meebrengt hebben grote gevolgen voor het milieu en het welzijn van de dieren. Dieren in de bio-industrie worden veelal onder erbarmelijke omstandigheden gehouden en gedood. De massaproductie vergroot het risico op besmettingsgevaar, zoals nu blijkt uit de BSE en mond- en klauwzeerepidemieën. Is het einde van de bio-industrie nabij? Het duurt even voordat Reijnders mijn vraag beantwoordt: ,,Tijdens de vorige epidemie, die van de varkenspest, werd er ook gezegd dat we zo niet door konden gaan. In de varkenssector zijn de stallen sedertdien weer volgelopen. Er wordt veel gesproken over een herstructurering in de varkenshouderijen, maar hier zit niet veel vaart in. Als de MKZ-crisis over is, bestaat het risico dat men weer tot de orde van de dag over gaat. ,,Maar
ik denk wel dat door de recente gebeurtenissen mensen zich af zullen
keren van de intensieve veehouderij. Dit uit zich op verschillende manieren.
Sommige mensen worden vegetariër en er is een toenemende belangstelling
voor eco- en scharrelvlees. Invloedrijke mensen als Dorenbos en Wijfels
zeggen dat de intensieve veehouderij in ieder geval kleiner moet worden.
Als dat gebeurt, denk ik dat ze wel zal blijven voortbestaan.'' In hoeverre is een ommekeer in de bio-industrie haalbaar? ,,Er
zal enige ommekeer plaatsvinden. Zie het vegetarisme en de vraag naar
ecoproducten. Maar ik ben er absoluut niet zeker van dat een ommekeer
zich over de hele linie zal afspelen. Het is goed mogelijk dat er een
meer industrieel georganiseerde bio-industrie komt. Voor een groot deel
is de intensieve veehouderij nog vrij primitief. Als men zou willen
kan men er met meer technologieën en kapitaal in slagen om de kans op
bijvoorbeeld infectie kleiner te maken.'' Heeft
de consument zelf ook niet een verantwoordelijkheid? Men reageert verontwaardigd
en geschokt op de gebeurtenissen in de bio-industrie, maar vervolgens
eet men 's avonds wel weer dat goedkope karbonaadje. ,,Nederlanders
denken nogal merkwaardig over eten. Slechts een kleine groep heeft een
behoorlijk 'kwaliteitsbewustzijn' voor eten en is bereid daar meer geld
voor op tafel te leggen. Deze groep is in Europa nergens zo klein als
bij ons. Het feit dat wij een grote thuismarkt hebben met mensen die
op de prijzen letten, is zeer nadelig voor een goede situatie in de
veehouderij. Als de consument bereid is meer te betalen, kan men ruimte
creëren voor een diervriendelijkere en kleinere veestapel.''
In
hoeverre heeft de EU met het subsidiëren van de landbouw en veeteelt
bijgedragen aan de bio-industrie? ,,De
ontwikkeling van de bio-industrie in Nederland is voor een deel in de
hand gewerkt door het prijsbeleid van de EU. Zeker zo belangrijk is
de grote haven in Rotterdam, waar naar verhouding goedkoop veevoer binnenkomt.
De hele bio-industrie draait in sterke mate om goedkoop veevoer. Dit
heeft allerlei nadelige effecten op de kwaliteit van het voer. Daaraan
hebben we diermeel in veevoer te danken, en de dioxinen. In die sector
kijkt men alleen naar lage prijzen en is het kwaliteitsbewustzijn absoluut
waardeloos.'' Zou
het verminderen van de importheffingen op de invoer van bijvoorbeeld
Argentijns vlees de bio-industrie positief kunnen beïnvloeden. Of zal
dit de bio-industrie juist aanwakkeren, omdat we dan nog goedkoper vlees
moeten produceren, dus meer dieren in kleine ruimtes stoppen. Dit vanwege
het feit dat we in Europa de ruimte niet hebben om vee rond te laten
lopen? ,,Waarschijnlijk zal er een negatief effect optreden. De wereldmarktprijzen worden aanzienlijk beïnvloed door overschotten. Dan liggen de prijzen structureel lager dan waar men het normaal voor zou produceren. Het is er nu eenmaal, men moet het kwijt. Dan krijg je te maken met een lage prijs. Als men de wereldmarkt 'open gooit' neemt de druk in beginsel toe om tegen lagere prijzen te produceren. ,,Op
langere termijn is het moeilijk hier een oordeel over te hebben. Het
is mogelijk dat men in Europa een ontwikkeling krijgt waarin mensen
zich meer aantrekken van de kwaliteit. Waardoor ze Argentijns vlees,
of waar het ook vandaag komt, niet meer willen hebben.'' Nu
we het toch over de lange termijn hebben, wat verwacht u in de toekomst
van de bio-industrie? ,,Er zijn twee factoren van belang. Het enorme succes van de bio-industrie is in extreme mate afhankelijk van de lage transportkosten. Wij vliegen onze eieren met Boeings naar Saoedi Arabië en onze varkens gaan half Europa door. Dat kan alleen maar omdat de transportkosten zo krankzinnig laag zijn. Dat zal niet altijd zo blijven. Men krijgt met de tijd krapte op de auto- en vliegtuigbrandstofmarkt waardoor brandstof duurder zal worden. Dat maakt de bio-industrie een stuk minder aantrekkelijk. Tussen de 70 en 80 procent van de waarde die wij hier produceren in de bio-industrie wordt geëxporteerd. Dat kan alleen maar als men dit kan vervoeren per vliegtuig, auto, of anderszins. Een tweede factor is dat Nederland in toenemende mate met concurrentie van andere Europese landen te maken krijgt.'' Daarnaast
sukkelt de bio-industrie van crisis naar crisis en zijn er zoveel problemen
op het gebied van milieu en hygiëne dat er een goede kans bestaat dat
de dierlijke productie in Nederland gaat afnemen. Een deel schakelt
misschien over naar dier- en milieuvriendelijkere producten.''
In
Duitsland stelden politici naar aanleiding van de MKZ-crisis voor over
te stappen op ecologische landbouw. De boeren reageerden daar nogal
sceptisch op. Zij geloven niet dat de consument bereid is meer te betalen
voor zijn biefstuk. Wat is uw mening hierover? ,,Ecologische
landbouw is geen oplossing voor MKZ. Dat los je alleen op door minder
met dieren te slepen, beter controle van het veevoer en vaccinatie.
Dit heeft niet zoveel met biologische landbouw te maken. In Duitsland
speelt de BSE-crisis een grotere rol dan de MKZ-crisis. De overheid
heeft hierop gereageerd met het voorstel voor meer biologische landbouw.
Ze streeft ernaar dat 20 procent van de landbouwproductie binnen tien
jaar ecologisch wordt. Ik denk dat dat haalbaar is. De Duitse markt
van biologische teelt is drie keer zo groot als de Nederlandse. In Duitsland
interesseren meer mensen zich voor hun eten.'' Is,
omdat er niet gevaccineerd mag worden, de brandstapel de enige remedie
om de MKZ-crisis te slechten? ,,Tot
1991 werd er in Nederland gevaccineerd. Dit is gestopt vanwege de export
naar een aantal landen die dat niet wilden. Het gaat hier maar om een
klein deel van de export. Het is eigenlijk tamelijk absurd om hiervoor
zoveel risico te lopen. De mobiliteit is in Europa zo krankzinnig hoog
dat men niet niet kan vaccineren. Zeker niet uit ethisch oogpunt. Er
vinden bizarre dingen plaats als het preventief ruimen van gezonde dieren.
Wij zeggen toch ook niet: we enten kinderen niet in tegen polio, want....
Zo moet men ook niet met dieren omgaan. Het is een vervelende ziekte
waar men wat tegen kan doen en dan moet men dat naar mijn idee ook doen.
Vaccineren is een goede maatregel om zoogdieren zoals de mens, koeien
en varkens te beschermen.'' Minister
Brinkhorst stimuleert de bio-industrie met forse premies, terwijl de
biologische landbouw van hem niet op steun kan rekenen. Hoe groot acht
u de kans dat de minister omgaat als gevolg van de huidige MKZ-crisis? ,,Aanvankelijk
was het een groot probleem dat Brinkhorst geen omschakelgaranties wilde
geven voor varkensboeren die over wilden stappen op ecologische veeteelt.
Hij had daarvoor een neo-liberaal argument: "boeren zijn niet marktgericht".
Wat je je daarbij moet voorstellen weet ik ook niet helemaal... Na lang
gepraat is er een constructie gevonden waarin boeren een omschakelingsgarantie
kunnen krijgen als ze samen met een supermarkt, een slachterij en andere
boeren voor ecologisch vlees zorgen. Het eerste schaap is over de dam,
maar het is wel voor de poorten van de hel weggesleept.'' Hoe
komen we af van de bio-industrie als de wereld om ons heen steeds voller
en kunstmatiger wordt? De melkboer of groenteman die voorheen op de
hoek van de straat zat, komt toch ook niet meer terug als gevolg van
de macht van de supermarktconcerns? ,,Er
is een behoorlijke weerzin tegen die grotere kunstmatigheid. Ik denk
dat de ecoteelt meer kansen maakt en andere associaties bij een grote
groep mensen losmaakt. Als men zich realiseert wat er gebeurt en ook
duidelijk ziet wat er gebeurt zoals nu bij de MKZ-crisis, dan groeit
de weerzin aanzienlijk. De vraag is natuurlijk of de consument bereid
is zijn eetpatroon te veranderen.'' U
bent voorstander van publieke buitenparlementaire acties die het belang
van het milieu en het dierenwelzijn onderstrepen. Heeft u de laatste
tijd iets gemerkt van acties uit de hoek van de dierenwelzijnsorganisaties?
Waarom maken actiegroepen als de Dierenbescherming en Varkens in Nood,
tegenstanders van de bio-industrie, geen gebruik van de MKZ-crisis? ,,Nou,
ze maken er wel enig gebruik van. Wel in de vriendelijke sfeer. Dat
past bij hun achterban. De Dierenbescherming doet er veel aan om ecologisch
vlees te promoten. Supermarkten worden er op gewezen dat ze het anders
moeten doen. Consumenten worden bewust gemaakt. Dumeco is in brand gestoken,
een actie die ik persoonlijk afwijs. Er zouden meer acties kunnen plaatsvinden,
maar men heeft rekening te houden met de capaciteiten die organisaties
hebben. Maar het zou goed zijn als er meer gebeurde.''
Marina Groen
|
||