Ravage   ● Archief    ● Overzicht 2001    ● Overzicht #4


Uit: Ravage #4 , 16 maart 2001

Nieuw Feministisch Manifest ligt nog in de toekomst

Op zondagavond 25 februari had in een overvolle Amsterdamse Balie het "Nieuwe Feministisch Manifest" gekozen moeten worden. Volgens de jury was echter geen van de inzendingen een écht manifest. Het prijzengeld van 500 gulden ging naar het Irinafonds voor asielvrouwen.

Afgelopen herfst had Lover, wetenschappelijk tijdschrift voor vrouwenstudies, een prijsvraag uitgeschreven voor een nieuw feministisch manifest 'the next GENDERation'. Wat waren de toekomstdromen van huidige feministes, grrrls of queers? Dertig inzendingen waren binnengekomen met onderwerpen variërend van zorgarbeid, orgasmes, beenhaar tot e-talk. Er waren "opruiende feministische manifesten" ingezonden, het feminisme bleek "springlevend", maar toch was er geen prijs. "Geen enkel manifest", zei jurylid Eveline Tonkens, "had de jury uit haar logica gehaald". De argumentatie was "zwak", originaliteit scoorde "niet erg hoog" en aan een oproep ontbrak het in de manifesten vaak geheel. Er waren introverte en defensieve manifesten. De introverte geloofden niet in een oproep, "laat mensen het zelf uitzoeken", of in afzondering. De defensieve manifesten hadden een verdedigende toon en droegen oude eisen aan. Geen enkel manifest was aanvallend, dus was geen enkel manifest een manifest. Volgens Tonkens lag de verklaring hiervoor in het feit dat er vier argumenten zijn die de poten onder het feminisme wegzagen: "vrouwen moeten niet zeuren" (flinkheid), "in de loop van de tijd zal alles goedkomen" (tijd), "bepaalde sekseverschillen zijn biologisch gedetermineerd" (biologie) en bovenal "iedereen kan in deze tijd zijn/haar eigen keuzes maken" (keuzevrijheid). Op deze manier, aldus Tonkens, heeft het feminisme ideologisch gewonnen, maar het is niet praktisch. De ideologie van de keuzevrijheid past volledig binnen de neoliberale tijdgeest: hierdoor kunnen er geen eisen gesteld worden. Veel discriminatie "onder water" zou boven water moeten komen. Over de stier van het neoliberalisme moet heengesprongen worden.

Debat

Na deze teleurstelling volgde het debat. Voorzitter Tanja Jabna Nansing vroeg wat de mensen aan tafel in een manifest gezet zouden hebben. Een antwoord was actievoeren en stemverheffen, alhoewel men niet wist hoe andere feministen te bereiken. Met de dictatuur van nieuw, origineel en individueel moest afgedaan worden. Tanja kwam op voor ZMV-vrouwen: zwarte-migranten-vluchtelingen-vrouwen. Voor mensen uit één van die groepen was het minder makkelijk hun stem te laten horen in een elitaire setting als deze van Lover in de Balie. De tweede stelling die besproken werd, is dat E-talk een populaire gelijkheidstaal zou zijn die de waarheid verdoezelt. Er wordt uitgegaan van de gedachte: zij, bijvoorbeeld ZMV-vrouwen, hebben een probleem, wij, witte vrouwen/mannen, niet. De tafel antwoordde dat feminisme van doen heeft met machtsrelaties, de complexiteit van verschillende ongelijkheden. Er is weinig aandacht voor ZMV-vrouwen. Iemand uit het publiek zei boos dat de huidige generatie 'guts' mist, die jaren '70 feministen wel hadden. De zaal reageerde zeer verontwaardigd, en Saskia Poldervaart, docente vrouwenstudies aan de UvA, reageerde dat er sinds de oudheid al zo gedacht wordt. Een meisje uit het publiek reageerde dat haar houding niet publiekelijk actievoeren maar individueel haar eigen keuzes maken voor actie was, misschien voor de oudere generatie niet. Volgens Troetje Loeuwenthal van E-quality zouden ZMV-vrouwen emancipatie als wit en westers ervaren. Er zou emancipatie moeten komen voor zwarte en niet-middenklasse vrouwen. Ook het Opzij-panel van 8 maart zou weer alleen uit witte vrouwen bestaan. Een (zwarte) studente rechten en vrouwenstudies uit het publiek reageerde dat ZMV-vrouwen hun plek nog moeten bevechten. Iedereen voert haar eigen strijd en er is een kunstmatige tegenstelling. Iemand anders uit het publiek wees er op dat over bijvoorbeeld de verdeling zorg-arbeid onder allochtone meiden en jongens vaak dezelfde discussies worden gevoerd. Zou er een identiteitscrisis binnen het feminisme zijn? Volgens Troetje is het feminisme altijd gefragmenteerd geweest.

Ouwehoeren

Het publiek wilde niet inhaken op het vanachter de tafel aangereikte 'ZMV-vrouwen' onderwerp. Lesbo's voerden in de jaren '70 ook acties voor het recht op abortus. De vraag is hoe er politieke issues op de agenda geplaatst kunnen worden zonder dat de 'oudere generatie' ze al heeft gehoord. Vanuit het publiek werden suggesties van de hand gedaan voor nieuwe feministische organisatieprincipes, multiculturaliteit. In het panel aan tafel zaten ook niet-middenklasse niet-witte vrouwen en een man Frank Schaap. Hij zei de bevrijding van het mannelijk lichaam binnen het feminisme te missen. Een vrouw uit het publiek reageerde daarop dat Frank een witte, heteroseksuele man is, die een kwartier gaat zitten 'ouwehoeren' over zaken die er niet toedoen. Er klonk boegeroep uit de zaal, waarop de vrouw triomfantelijk reageerde, dat zoals Hedy d'Ancona 30 jaar geleden al zei: "wordt er één man aangevallen dan gaan er tien vrouwen omheen staan". Vanachter de tafel zei Margriet Heesch van het Belle Zuyleninstituut dat het feminisme voor veel doelen inzetbaar moet zijn: "Ook Frank kan het gebruiken", alsof het hier om een of ander leuk zeepproduct ging. Sara en Troetje vinden dat je feminisme voor jezelf moet doen. De discussie bleef of er ook voor mannen opgekomen moest worden. Iemand uit het publiek kwam nog op voor keuzevrijheid, maar Evelien Tonkens zei weer dat dit de discussie smoort. Uiteindelijk werd de discussie beëindigd wegens tijdgebrek. Was er nu zoveel bereikt vanavond? De manifesten waren niet manifestwaardig bevonden. Maar goed, snel de nieuwe Lover (met de manifesten) kopen en hopen op georganiseerdere of actiegerichtere tijden? Zelf iets ondernemen lijkt het beste plan. Binnen de eigen omgeving feministisch gedachtengoed uitdragen lijkt nu het meest haalbare. In ieder geval is De Balie op dit soort avonden al een aantal keren uitverkocht geweest, dus dat belooft wellicht iets voor toekomst. Een aantal mensen is er in ieder geval mee bezig.

Kirsten Zimmerman
(Student vrouwenstudies en Engelse literatuur)

 

.Terug naar boven