● Ravage   ● Archief    ● Overzicht 2001    ● Overzicht #2


Uit: Ravage #2 , 2 februari 2001

Illegaal in Nederland

'Als ze op straat controleren rij ik om'

De een is vluchteling en kan onmogelijk terug naar huis, de ander is hier uit vrije wil gekomen. Voor de wet is er geen verschil, deze mensen zijn illegaal en ongewenst, potentieel profiteur of crimineel. Twee willekeurige illegalen geven een korte impressie van hun bestaan in Nederland het afgelopen jaar.

Ik spreek Grzegurz op zijn sfeervol opgeknapte kamer in een tijdelijk verblijf. Hij is 23 jaar en kwam vorig jaar uit Polen naar Amsterdam. ,,Ik had behoefte aan een andere omgeving en wilde graag eens alleen zijn. Bij ons ben je afhankelijk van je familie zolang je studeert. Op jezelf wonen kan alleen door full-time te werken. Ik wilde graag nog rondreizen voordat de studie (sociologie) is afgelopen en allerlei nieuwe verantwoordelijkheden beginnen. Toen ik hier kwam ontmoette ik zulke goede mensen dat ik niet meer weg wilde, net als zoveel anderen die hier zijn blijven plakken.'' Jean spreek ik op het kantoor van het Amsterdamse Steunpunt Vluchtelingen. Hij vluchtte vorig jaar met zijn vrouw uit een Afrikaans land waar een militair regime al dertig jaar de dienst uitmaakt. In de jaren '90 zijn er weliswaar enkele wetten aangenomen die verkiezingen en politieke bijeenkomsten toestaan, maar in de praktijk zijn arrestaties van opposanten van het regime aan de orde van de dag. De verkiezingen bleken een wassen neus. Een reeks moorden (op bijv. verkiezingskandidaten) en verdwijningen blijven onopgehelderd. Arrestanten zitten vaak jaren vast in afwachting van een proces, onder erbarmelijke omstandigheden. ,,Het leven hier?'', vraagt Jean. ,,Moeilijk, heel zwaar, ik ben niet gezond en kan onvoldoende medische hulp krijgen. We houden ons in leven dankzij de hulp die we krijgen en het schoonmaakbaantje dat mijn vrouw nu heeft. Voorheen was zij secretaresse. Ik had een handelsonderneming en werkte als accountant. Doordat ik uit de 'verkeerde' regio kwam en politiek actief was bij een oppositiepartij werd het werken me steeds moeilijker gemaakt. Ik heb mijn bestaan, huis, auto en grond achter moeten laten - het goede leven, een betere levensstandaard.'' Gegeneerd lacht hij om de vergelijking met zijn huidige omstandigheden.

Hulpvaardigheid

Jean is een keurige heer van ergens in de veertig die geduldig en beleefd wacht op de vragen die ik hem stel. Ik ben benieuwd naar wat hem het meest heeft verbaasd toen hij hier kwam, wat voor indruk het leven hier op hem maakte? ,,Wat mij is opgevallen was de hulpvaardigheid, de mensen die denken aan de armen'', zegt Jean. ,,Ze geven spullen, medische hulp, gratis eten. Dat is niet zo vanzelfsprekend van waar ik vandaan kom.'' Voor Grzegurz ging er een nieuwe wereld open toen hij hier aankwam. ,,Er is een enorme infrastructuur van milieuorganisaties. Ik leer en observeer van alles en ontwikkel voortdurend, het is onmogelijk om niet aan de gang te zijn. Er is bestaat hier een goed ontwikkelde low-budget life style, gemeenschappen waar men voorzieningen deelt of woont in groepen. We hadden in mijn stad een milieuorganisatie opgezet. We hielden ons bezig met demonstraties, acties, voorlichting, maar er waren maar zo weinig mensen met dit soort dingen bezig. Er is ook letterlijk geen ruimte voor non-commerciële of tegenculturele projecten, het enige dat voorhanden was waren zaaltjes die we zo nu en dan konden huren. De opvattingen van de jaren zestig en de sociale bewegingen in de jaren '80 gingen aan Polen voorbij. De strijd ging niet om het verwerven van individuele vrijheden maar om de meest elementaire middelen van bestaan. Nog steeds lopen we dertig jaar achter. Er zijn geen nieuwe sociale en culturele structuren ontstaan zoals hier, het draait nog altijd om familie en religieuze verbanden. Het is haast onmogelijk om een volwassen, eigen leven te leiden. De nieuwe structuren hier zijn losser. Ik interesseer me voor allerlei vormen van alternatieve leefwijzen en de enorme variëteit van interessante mensen van alle nationaliteiten die ik hier tegenkom vind ik inspirerend.''

Geluk

Grzegorz had al eerder mensen uit Amsterdam ontmoet, bij wie hij na aankomst kon logeren. ,,Ik heb geluk gehad - mijn vrienden zijn erg ondernemend en vindingrijk. Ik hoefde niet eens naar werk te zoeken, ze wisten nog wel een baantje in een restaurant voor me. Het is niet eens vervelend werk, met leuke mensen en goede muziek. Van fl. 130,- in de week kan ik leven, als ik ergens heen moet lift ik en ik hoef geen huur te betalen. Een vriend belt me als hij een schilder- of bouwklus heeft. Iedereen is heel betrokken, in Polen moet iedereen zichzelf maar zien te redden. Ik geloof in het principe van wederkerigheid, als je je energie ergens op richt zal je er ook energie voor terugkrijgen.'' Jean: ,,De man die mij hierheen heeft gebracht adviseerde me om onmiddellijk een asielverzoek in te dienen. Het werd afgewezen, om drie redenen: omdat ik geen reiskaartjes had en omdat mijn land als rustig wordt beschouwd door de Nederlandse overheid. Daarbij moest ik kunnen aantonen dat ik van belang ben voor mijn politieke partij. Als ik terugga riskeer ik te worden aangehouden en te sterven in de cel, of te worden vrijgelaten nadat ze je een injectie geven. Enkele dagen daarna word je heel ziek en ga je dood, dat is al duizenden overkomen. De eerste nacht in Nederland hebben we doorgebracht op het treinstation, zoiets hadden we nog nooit meegemaakt. We kenden helemaal niemand hier. Een man had medelijden met ons en sprak ons aan, gelukkig sprak hij Frans. Hij gaf ons een lijst met adressen van organisaties. We hebben de buschauffeur die laten zien, we hadden geen idee waar we heen moesten. Via de informele hulpverlening zijn we later aan een kamer geholpen. Zij helpen ons nu met het indienen van een nieuw asielverzoek.''

Vrijheid

,,Ik denk er niet vaak aan dat ik illegaal ben, het zegt me weinig, zegt Grzegorz. ,,Ik voel me bevrijd van alle keuzes en mogelijkheden die voor een illegaal toch niet openstaan, en vrij van zorgen die ik aan anderen over moet laten, woordvoerder zijn als de politie komt bijvoorbeeld. Ik neem minder risico's tijdens een demonstratie. Ja, als ze op straat staan te controleren rij ik om. Een kennis van me werd dagenlang vastgehouden omdat hij zijn naam niet wou geven, hij had geen verblijfsvergunning. Alleen maar omdat hij fietste op de Nieuwendijk. Ik heb natuurlijk mazzel, ik ben jong en gezond, maar als ik morgen bij het klussen van een ladder af stort wordt het een radicaal ander verhaal. Economische motieven spelen wel een rol, in die zin dat ik nooit op deze manier kan leven in Polen. De vrijheid, de mogelijkheden en de variatie zijn daar gewoon niet, puur om economische redenen. Amsterdam is niet te groot maar geconcentreerd, een goede katalysator voor sociale interactie en culturele processen, toch zie ik het niet als plek om me permanent te vestigen.'' Jean heeft zich niet ingesteld op een toekomst in Nederland. ,,We wisten helemaal niet dat we hier terecht zouden komen, we hebben niet gekozen. Het belangrijkste voor mij is dat er democratie is, dat de wet en de mensenrechten worden gerespecteerd en er vrijheid van meningsuiting is.'' Het Nederlandse politieke landschap zegt Jean verder weinig. ,,Ik heb inmiddels wat contacten opgedaan met gelijkgeaarden, mensen uit mijn land met dezelfde achtergrond als ik. Als het goed gaat kan ik gaan helpen bij de organisatie die onze partij ondersteunt vanuit Europa.'' Is er iets dat hij nog graag wil melden aan de lezers? ,,Ik wil graag alle mensen bedanken die ons bijstaan met advies en ons financieel en moreel steunen, vooral Frank en Martijn."

Elly

(Met dank aan tolk Alies van het ASKV)

.Terug naar boven