| - Home - Archief - 1998 |
|
Uit: Ravage #264/265 van 7 augustus 1998
Terwijl de McLibel zaak een nieuwe fase is ingegaan nu de Britse Hoge Raad zich begin volgend jaar opnieuw over McLibel zal buigen, weigeren de Britse tv-stations er aandacht aan te besteden. Ze zijn bang dat ze door McDonalds wegens smaad worden aangeklaagd. Is hier sprake van zelfcensuur?
Het hoger beroep dat de McLIbel 2 Helen Steel en Dave Morris hebben ingediend biedt voor de Britse media een uitgelezen kans om opnieuw op de zaak in te gaan, zou je denken. Niets blijkt echter minder waar. Nog steeds lijkt het Britse journaille angst te hebben voor het legertje McDonalds advocaten, dat met Libel (smaad) aanklachten rondstrooit als zijn het pepernoten vlak voor 5 december.
Britse medestanders van het McLibel duo verzochten onlangs het tv station Channel 4 een gedramatiseerde documentaire over de McLibel zaak opnieuw te vertonen. Dit ruim drie uur durende nagespeelde rechtbankverslag werd in mei 1997 door het station uitgezonden en was, samen met een artikel in The Guardian een van de weinige pogingen van de Bitse media om de zaak van 'David versus Goliath' integer en diepgravend te coveren. Een andere door Franny Armstrong gemaakte documentaire McLibel: Two Worlds Collide heeft zelfs nooit de Britse tv gehaald omdat de verschillende stations bang zijn dat ze wegens smaad worden aangeklaagd door McDonald's. Afwijzingen Al in 1995 klopte Franny Armstrong bij de Britse televisiestations aan met het verzoek een documentaire te mogen maken over een door vele juristen als 'de rechtszaak van de eeuw' bestempelde strijd tussen een voedselmultinational en twee activisten. Dat zou toch een geruchtmakende tv uitzending op kunnen leveren? Desondanks houden alle Britse tv zenders de boot af. De BBC is niet 'voldoende enthousiast', ITV vindt dat er niet genoeg actie in zit en Channel 4 zegt te werken aan een drie uur durende gedramatiseerde reconstructie van de rechtszaak. Franny is het niet eens met die afwijzingen, zegt haar baan op en besluit zelf de documentaire te maken. Twee dagen later heeft ze een eigen filmproductiebedrijf; One Off productions. Met de hulp van twintig vrijwilligers begint ze de zaak te registreren. Wanneer de juridische strijd maar voortduurt, wordt het steeds moeilijker om het financieel vol te houden. Nieuwsshots en korte gesprekjes met Helen Steel en Dave Morris weten ze aan een groot aantal tv stations te verkopen. Verder krijgen ze geld binnen van McLibel supporters. Ze interviewen vele van de zeventig door Helen en Dave gedaagde wetenschappers, onderzoekers en ex McDonald's employés. Dan wordt Franny's zuster bij toeval dronken met een medestudent, die haar toevertrouwt dat zij ooit voor McDonald's spioneerde en bij Greenpeace London infiltreerde. Er wordt een 'exclusief' interview geregeld, en gezorgd dat ze als getuige gehoord wordt. Gesprekken met McDonald's zelf verlopen moeizaam. Wanneer ze deskundigen van hen verzoeken om een interview, krijgen ze antwoord terug van de McDonald's persafdeling. Mike Love, chef persvoorlichting in Groot Brittannië (en ex woordvoerder van Iron Lady Margareth Thatcher) belooft een interview na de uitspraak. Ondanks het feit dat Franny die belofte op tape heeft, ontkent hij de toezegging later. De enige manier om de McDonald's kant van de zaak te krijgen is om deze gedramatiseerd na te spelen. Ze vragen of Ken Loach hen kan helpen, die zegt toe. In de tussentijd gaat Channel 4 door met de voorbereidingen van het rechtbankdrama. Franny stuurt wat ruw materiaal van hun documentaire naar Dennis Woolf, de producer van het drama. Woolf speelt het weer door naar een vriend die redacteur is bij het BBC nieuwsprogramma Heart Of The Matter. Met de makers van dit programma maken ze de afspraak dat hun film op 30 juni 1997, dus korte tijd na de uitspraak, op tv vertoond zal worden. Terwijl men druk bezig is de film tot de vereiste veertig minuten in te korten, vragen ze om een contract. "Dat regelen we volgende week wel, laten we ons eerste concentreren op de inhoud van de veertig minuten", aldus de BBC. Ze krijgen 15 duizend pond, niet genoeg om hun schulden te betalen terwijl het programma 3,5 miljoen kijkers heeft. Dan, tien dagen voor de uitzending, komt het L woord. De juridische afdeling van de BBC heeft zoveel aspecten uit de eindmontage van de film geschrapt, uit angst voor problemen met McDonald's, dat het voor het Heart Of The Matter team niet meer interessant is om de film uit te zenden. En nee, betalen konden ze ook niet. Later bellen ze nog eens terug. Ze maken nu zelf een vijftien minuten durend item over McLibel. Of ze het beste materiaal voor een schappelijk prijsje kunnen over kopen? Wanneer de uitspraak uiteindelijk valt, doet de TV het met oude archief beelden, en zitten Franny en haar medewerkers met een in stukken gehakte documentaire van veertig minuten die, terwijl McLibel 'the hottest story of the week' is, niet op TV vertoond wordt. Channel 5 en World In Action tonen even interesse, maar durven het toch niet aan. Alle moeite is voor niets geweest. Enige maanden later zit Franny nadat ze naar het Sheffield Documentery Festival is geweest in de trein. Toevallig zit ook Alan Hayling, een journalist van Channel 4, in die trein. Vlak voordat hij tijdens hun gesprek in slaap valt neemt hij nog een cassette met haar film aan. Een paar dagen later belt hij terug: Ja, hij wil de film uitzenden. Hij moet alleen nog even met de juridische afdeling van Channel 4 overleggen. Hun standpunt: McDonald's zal ons zeker via smaad (Libel) gaan vervolgen, en bijna zeker zullen ze dat winnen. Wie denkt dat Franny en haar medewerkers een stelletje goedbedoelende amateurs zijn die de juridische aspecten over het hoofd hebben gezien, heeft het mis. Gedurende het hele productieproces werden zij bijgestaan door een van de beste media advocaten van dit land. Voortdurend werden wijzigingen doorgevoerd wanneer hij daar op aandrong. In zijn opinie geeft de film op eerlijke wijze de McLibel zaak weer en bestaat er weinig risico voor een geslaagde aanklacht wegens smaad. Zelf censuur
Valt de film in deze vorm als smaad aan te klagen, of doen de media aan zelf censuur? In de laatste vijftien jaar heeft McDonald's alleen al in het Verenigd Koninkrijk tegen meer dan negentig organisaties met juridische stappen gedreigd. Een aantal clubs: BBC, Channel 4, the Guardian, The Sun, The Scottish TUC, the New Leaf Tea Shop, studentenbladen en een kindertheater. Zelfs Prins Philip ontving al eens een brief op hoge poten. Alle organisaties bogen uiteindelijk voor McDonald's. In haar ogen zijn dan ook niet de omroepen het probleem, maar de Britse smaadwetgeving. Deze is in 1993 zodanig gewijzigd, dat zowel overheidsinstanties als lokale gemeenten niet meer zo eenvoudig burgers wegens smaad konden vervolgen. Deze wetsverandering was bedoeld om het recht van de burger om kritiek te uiten op overheidsinstanties te beschermen. Multinationals worden zo langzamerhand machtiger instituten dan regeringen, dus waarom zou voor hen niet hetzelfde gelden? Met advertentiebudgetten die in de miljarden lopen, kunnen zij zonder naar de rechter te lopen hun boodschap overbrengen. Er zijn geluiden vanuit het parlement die daar aan willen werken, maar Engeland loopt nog steeds ver achter bij bijvoorbeeld Amerikaanse wetgeving, waar de 'freedom of speech' in de grondwet is verankerd. Franny is het niet eens met mensen die zeggen dat het een grote fout van McDonald's is geweest om Dave Morris en Helen Steel te vervolgen. ,,Ik denk dat zij ongelijk hebben. McDonald's volgde simpelweg een vele malen eerder uitgevoerde strategie die altijd succesvol was. Ze wisten alleen niet dat ze tegen de twee koppigste en meest toegewijde mensen in de wereld gingen procederen. Het meest frustrerende van alles is dat McDonald's pertinent niet opnieuw via McLibel in het nieuws wil komen. De rechtszaak was het slechtste dat de multinational ooit is overkomen. Een eventuele rechtszaak tegen onze film zou alles opnieuw oprakelen''. McDonald's besloot om de door de rechter opgelegde schadevergoeding die de McLibel twee opgelegd kregen niet te innen. Ook lieten ze na om via de rechter een toekomstige verspreiding van de gewraakte anti McDonald's folder door het tweetal te eisen. Die hadden overigens al aangekondigd zich daar niks van aan te zullen trekken, en ook geen cent aan de multi te zullen betalen. Nu de McLibel zaak een nieuwe fase ingaat, zal de film McLibel: Two Worlds Collide opnieuw niet op TV worden vertoond. Gelukkig hebben vele mensen hem toch al gezien; via Internet, video, internationale filmfestivals, speciale filmvertoningen en een mobiele op zonne energie werkende bioscoop.
De film is via Internet te zien. http://www.spanner.org/mclibel/productions/oops.html Naar boven Naar Jaargang 1998 |