Eiland in de maatschappij

Wie in Alkmaar woont en 's maandags niet de hielen van een baas hoeft te likken, zou het eens moeten doen. Op zondagavond om 21 uur de radio aanzetten op FM 104.35, en zich tot 07:30 uur de volgende morgen (koffiekan binnen handbereik) laten onderdompelen in een bad van muziek, poëzie en eigenzinnige reportages. Medewerkers Harry, Wil en Felix vertellen over hun lust en leven: Radio Vrede.

Radio Vrede volgde in 1993 radio Zwets op, de kraakzender die vanuit kraakpand de Raad van Arbeid opereerde, middenin het centrum van Alkmaar. Zwets, dat dagelijks te beluisteren viel, werd begin jaren '90 door een politiemacht definitief uit de lucht gehaald. Zwets had al eens eerder politie over de vloer gehad, maar begon na de door gemiddeld 600 personen bezochte benefietfeesten gewoon weer overnieuw. Geen nood, een van de medewerkers, radiodier Harry begon een nieuwe zender. Vanuit zijn eigen tempel. Vijftien jaar later is radio Vrede nog steeds in de lucht.

Vrede, zonder 'zendmachtiging', speelt open kaart en wordt daarom gedoogd door de autoriteiten: de enkele agent die er wel eens over de vloer komt laat weten dat zijn vrouw ook van poëzie houdt. Het open karakter lijkt precies de kracht te zijn van het station. Iedereen kan er terecht met een gedicht, een verhaal, een gesproken brief of whatever. Alleen racistische of andere troep wordt niet getolereerd, voor de rest regeert bij Vrede de vrijheid. Gerund door 35 vrijwilligers, die ook samenwerken op andere culturele terreinen zoals cabaret en het verspreiden van dichtbundels.

valstrik

vliegverkeer mag uitgebreid
binnen milieugrenzen
daarvan krijg je toch de schijt
kok moet nieuwe lenzen

daar hij niet ziet dat suk tuig
scheurend over huizen
co2, nooit van gehoord
mens en dier verguizen

co2, mijn beste wim
uitlaatgas geheten
is bepaald geen hersenschim
dat had je moeten weten

bij de auto weet je wel
zo'n dingetje op wielen
moest de uitstoot stoppen snel
natuurtje te vernielen

beurs van burger leeggeschud
om dat doel te bereiken
maar o waaiemier wat trut
gaat over schiphol zeiken

deze klach van theo reet
komp uit allekmaar
vijftig mijlen hemelsbreed
is dat niet al te raar

hoeveel mijlen moet een mens
van een vliegveld wonen
om zich van vliegtuiggedrens
te kennen verschonen

dus wim stop met je gezeik
je lieg de mensen voor
neem jij maar een krantenwijk
want theo heb je door

Theo Reet, 6-2-98.

De toewijding waarmee de medewerkers over hun zender praten, grenst aan het religieuze. Een oprecht enthousiasme dat je nog maar weinig tegenkomt in deze tijden waarin de zakelijkheid triomfeert. Regelmatig moeten Felix en Wil uit hun stoel opstaan om hun woorden breed gebarend kracht bij te zetten.

Waar menig piratenstation in individualisme blijft steken, werkt Vrede als een collectief. Voor de medewerkers is het station een belangrijke sociale uitlaatklep. Toch loopt het aantal medewerkers terug. Felix wijt het teruglopende aantal aan de geest van de tijd. ,,Steeds minder mensen willen uit pure vrije wil tijd en geld in iets steken. De maatschappij oefent wat dat betreft een verhardende invloed uit op alles.'' Weinig Alkmaarders zullen het doen, maar wie van het begin tot eind blijft luisteren, ondergaat een ,,onderdompeling in muziek, geluid en woord'' om met de woorden van Felix te spreken. ,,Vrede brengt steeds een 'Gesamtkunstwerk'.''

Wil: ,,Onze luisteraars...ik stel me zo voor dat dat mensen zijn die in een kamertje zitten, eenzaam mischien. En dan een steun hebben aan wat wij brengen.'',,We worden overspoeld door commerciële troep,'' vult Harry aan. ,,Gelukkig zie ik dat veel jongeren van tegenwoordig dezelfde idealen hebben als de jongeren van decennia terug. Voor hen wil ik me als ouwe rot graag inzetten. Al vraag ik me wel eens af: 'Waar doe ik het allemaal voor?' Op dit moment zit ik weer in zo'n dip. Maar je zult zien, plotseling komt er weer een opleving. Zo gaat het altijd.''

Volgens Wil is het doel van Vrede om dingen te brengen ,,die inzichten aan mensen verschaffen, over de kwaliteit van het leven.'' Felix: ,,We roeren zingevingskwesties aan. Het zijn autonome keuze uitingen, voor een niet materiële leefstijl.''

Stille kracht

De studio. Op klaarlichte dag. De zonwering omlaag. Enkele kaarsjes zorgen voor verlichting. Niks kil pseudo professioneel geluidshol: de studio van Vrede lijkt op een tempel, mede gelet op de vele godsdienstige prenten en beelden die er te zien zijn. Gasten komen te zitten in een aangename luie stoel. Boven de microfoon prijkt een foto van John Lennon. Felix legt uit dat de meeste programma onderdelen van Vrede ruim van tevoren op tape worden gezet, anders zouden de diverse medewerkers op het late tijdstip aanwezig moeten blijven. Alleen Harry blijft van het begin tot het eind achter de knoppen zitten in zijn radiotempel. Hij is de 'stille kracht' waar Goethe over spreekt, die schijnbaar op de achtergrond de boel draaiende houdt. ,,En ik ben een Jantje Precies hoor,'' zegt Harry, "Da's een goeie geluidsman eigen. Alles moet perfect klinken. Anders hoeft het voor mij niet.''

Samen met Felix duikt hij even later in het imposante archief vol dichters en jazzmuzikanten, om de verslaggever van enkele uitzendingen te laten proeven. Van een dichter die uit eigen werk voordraagt, zoals hekeldichter Theo Reet, met op de achtergrond Pink Floyd, naar een geluidsportet van drop out/wereldreiziger Dirk, om vervolgens te belanden in avant gardistische experimenten in het programma LINK. Dan is het uur van middernacht gepasseerd.

Een plek waar de Vredestichters graag reportages verzorgen is Ruigoord. Hans Plomp, Gerben Hellinga en Roel van Duyn, Fabiola en Robert Jasper Grootveld zijn meerdere malen te horen geweest. Een grote wens is om ooit Simon Vinkenoog in de uitzending te krijgen. Over het kunstenaarsdorpje vlakbij Amsterdam heeft Vrede verschillende uitzendingen verzorgd. Hup, de tape in het deck, en daar klinkt de echo van het legendarische kerkje al.

Wil en Felix maken naast radio ook zelf poëzie. Beiden hebben al verschillende dicht en verhalenbundels uitgebracht. Deze bundels zijn kleurrijk vormgegeven en verschijnen in oplages van 50 tot 100 exemplaren. Zeer geschikte stuff om in de trein terug naar Amsterdam te lezen. Met zichtbaar schrijfplezier passeert een keur aan personages de revue die allen één ding gemeen hebben, namelijk dat ze buiten het zinkende schip van de commerciële samenleving vallen. Meestal mild van toon, maar in de bundel met de gewaagde titel 'Voorvocht' pakt Wil hier en daar fel uit. Zoals in het spotzuchtige 'Kok is een fascist', geschreven naar aanleiding van het fiasco van de Eurotop 1997:

Kok is een fascist
niet obstinaat maar

Hoe zoet zijn onze
groen zoeters
grootheidswaan
het einde van
het onrealiseerbare
waar groeit men uit
in het decennium van
mijn kunsten en laat
ik via een getransform
eerde gedachte vertrouw
ik vandaag toe aan
gisteren
in de straten loopt
eindelijk in de gaten

zij, die er het ruimst
aan tafel aten
individueel gedecimeerd
is wat zich zien laat
en naar een interneringskamp
gaat, voor de vrijheidsstaat
en als Mordicus Cynicus
blijk ik opeens verlicht.

Zijn collega Felix reist met cabaretgroep 'De Fruitcompagnie' al enkele jaren het land af om sketches en liedjes ten gehore te brengen. Felix is ook dichter, heeft zojuist een bloemlezing uit de periode 1992 1996 het licht laten zien, 'Kreatief Dagboek' geheten. In de bundel gaan romantiek en maatschappij kritiek een huwelijk aan: natuurlijk op de klippen lopend, zoals het een huwelijk betaamt. Alleen de poëzie blijft overeind.

Montmartre 1993

Hun verwachtingen botsten op de stad
zij hadden zich verscholen in kille collegezalen
ontkenning ging in zwart, geharnast dromend
geen sigaret bracht hen nader, gevoel verstrooide
in hun steeds absoluter poses sloop de twijfel
de bovenkamers werden kaler
lege flessen in verveloze trapportalen
benen spreidend in de verwachting van verlossing
zij kijkt verveeld en raapt haar lange kousen op...

De prachtige ondertitel van Felix' bundel luidt: '...betreedt deze akker alleen zonder reden...' Op een of andere manier zou dit ook als motto voor radio Vrede kunnen gelden.

Marc Hurkmans

Radio Vrede, FM 104.35 in de vrije ether te Alkmaar, voor info: Kloosterhof 31, 1852 LB Heilooo. Tel. 072 5644781.