Het verzet globaliseert

In vijf dagen tijd werd er voor zeven miljoen gulden schade aangericht, voornamelijk bij bankfilialen en groothandelsbedrijven. De gewoonlijk zo rustieke Zwitserse stad Genève was onlangs gastheer voor het jubilerende Wereld Handels Organisatie (WHO), en dat hebben ze daar geweten. Duizenden mensen kwamen vijf dagen achtereen de straat op op te demonstreren tegen de 'nietsontziende vrijhandelspolitiek en de wereldwijde uitbuiting van mens en milieu' waar de WHO zich in hun ogen schuldig aan maakt.

De Wereld Handels Organisatie (WHO) bestaat dit jaar vijftig jaar en dat moet gevierd worden, vinden de 132 landen die er inmiddels lid van zijn. De WHO volgt het in 1948 gesloten GATT-akkoord (General Agreement on Trade and Tariffs) op en voert sinds 1 januari 1995 de laatste GATT onderhandeling (de zogenaamde Uruguay Ronde) uit. De centrale doelstelling van GATT/WHO is het neerhalen van handelsbarrières in alle verschijningsvormen (invoerbelastingen, subsidies, boycots, etc.).

De leiders en economische afgevaardigden van de WHO lidstaten kwamen van 18 tot 20 mei (onmiddellijk volgend op de G8 bijeenkomst in Birmingham) bijeen in Genève, waar naast vele andere internationale organisaties ook de WHO zetelt. Tussen de gala diners door werden afspraken gemaakt over hoe met een nietsontziende vrijhandelspolitiek de wereldwijde uitbuiting van mens en milieu beter georganiseerd zou kunnen worden.

Met nog zo'n dertig landen die in de rij staan om zich bij de WHO aan te sluiten, is deze organisatie uitgegroeid tot een uiterst gevaarlijke club waarin de belangrijkste economische machtsblokken (de VS, de Europese Unie en Japan) eendrachtig de rest van de planeet hun financiële dictaten opleggen. Hun verjaardagsfeestje was voor vele grassroots organisaties dan ook aanleiding af te reizen naar Genève om er hun ongenoegen kenbaar te maken over de steeds verdere concentratie van macht en de alles overwoekerende economische globalisering.

Wat volgt is een poging om vijf uiterst intensieve en chaotische dagen (16 20 mei) in het aan alle kanten globaliserende Genève te verslaan vanuit het oogpunt van hen die de WHO afwijzen als een fundamentalistische vrijhandelsorganisatie.

De aanloop

In de maanden voorafgaand aan de de vijf hete meidagen werden vanuit verschillende internationale actie hoeken protestactiviteiten aangekondigd die zouden gaan plaatsvinden voor en tijdens de WHO bijeenkomst in Genève. Een daarvan is de fietskaravaan die onder het motto Geld oder Leben vanuit het Duitse Wendland via Frankfurt naar Genève zou peddelen. Aan de fietskaravaan werd voornamelijk deelgenomen door wat meer anarchistisch georiënteerde mensen. De bonte stoet fietsen, tractoren en wagens deden onderweg allerlei dorpen en steden aan alwaar acties werden gevoerd tegen, en informatie werd verstrekt over de gevaren van het economische globaliseringsproces. Na een actie bij de vrouwengevangenis in de buurt van Bern werd de gehele groep gearresteerd en de tientallen buitenlandse deelnemers het land uitgezet. De Zwitserse deelnemers mochten de inmiddels sterk uitgedunde karavaan voortzetten.

De tweede groep die had opgeroepen tot protestacties is de Peoples' Global Action against WHO and 'free' trade (PGA, website http://www.agp.org). De PGA is een nieuw initiatief tegen de dictatuur van de vrije markt. Het initiatief voor de oprichting van de PGA werd genomen tijdens de tweede intergalactische ontmoeting tegen het neoliberalisme - de Encuentro - vorige zomer in Spanje. In nog geen jaar tijd is de PGA uitgegroeid tot een wereldwijde beweging waarbij tientallen peoples' organisations zich hebben aangesloten zoals Zapatista's, landloze boeren uit de Filippijnen, Brazilië en India, maar ook hongerstakende onderwijzers in Argentinië, kritische Europese boerenorganisaties, en een keur aan andere veelal westerse grassroots organisaties.

De PGA kiest voor een confronterend verzet tegen de WHO en vrijhandel. Ze strijdt voor autonomie en wijst lobbyen als actiemiddel af. Ze kiest voor geweldloze, burgerlijke ongehoorzaamheid. De PGA moet dienen als informatieplatform voor en ondersteuning van de beweging tegen de WHO en andere vrijhandelsexcessen. In februari dit jaar heeft de PGA in Genève haar eerst conferentie gehouden en opgeroepen tot actie tijdens WHO verjaardag. Daarnaast waren er die dagen nog een aantal autonome groepen uit Zwitserland die militantere acties hadden voorbereid. Samen met de honderden buitenlandse demonstranten vormde ze uiteindelijk een divers gezelschap dat helaas, ook vanwege taalproblemen, los van elkaar opereerde.

Streetparty

Zaterdag 16 mei, 14 uur. Zo'n 7000 mensen verzamelen zich op Place Neuve voor de grote demonstratie annex Global Street Party tegen de WHO. Onder hen bevinden zich de restanten van de karavaan (met een grote geluidsinstallatie), PGA activisten, lokale bewoners en een groep van zo'n 250 bont vermomde autonomen, voor het merendeel afkomstig uit Zürich. De laatste groep heeft voor de gelegenheid vaandels gemaakt met Chinees aandoende tekens die de lokatie van hun zwarte blok markeert. In het blok rijden mensen met boodschappenwagentjes vol met potten verf en verfbommetjes. Het wordt duidelijk dat ons een interessante demo te wachten staat.

De stoet zet zich in beweging onder geschal van Latijnsamerikaanse muziek. Het duurt nog geen tien minuten of onder luid gejuich beginnen gemaskerde mensen de ramen van banken, kantoren en luxe winkels te beschilderen. De politie laat zich, op wat agenten in burger na, nergens zien. Het is een lange stoet die met een grote omweg het centrum in trekt. Na twee uur lopen er inmiddels zo'n 10.000 mensen mee en zijn tientallen gebouwen met verf bewerkt. Groepen mensen gaan onderweg bij supermarkten naar binnen, om er vervolgens zonder te betalen met volle winkelwagens weer uit te lopen.

Maar pas bij de eerste McDonald's slaat de vlam in de pan. Het zwarte blok stopt en begint, alsof het de gewoonste zaak van de wereld is, de uithangborden van McDonald's te slopen. Daarna vliegen er stenen door de lucht en klinkt er glasgerinkel. Aan de andere kant van de straat wordt de gevel van Bank Suisse geverfd, maar de ramen van de bank blijken van een beduidend hogere kwaliteit te zijn dan die van McDonald's. Naderende sirenes zijn het signaal voor de demonstranten om hun weg te vervolgen.

We zijn op weg naar het WHO gebouw, maar voor we daar aankomen, sneuvelt er nog een aantal ramen van kantoorgebouwen. Bij de politie afzetting wordt een Mercedes van het Diplomatieke Korps vakkundig gesloopt en later voor de ogen van de politie in brand gestoken. Na wat toespraken van o.a. vertegenwoordigers van de Zapatista's en een Indiase boerenorganisatie verplaatst de uitgedunde stoet zich naar een druk kruispunt dat wordt afgezet voor een straatfeest. Hier wordt gegeten, gedronken en gedanst.

Om tien uur wordt een vuurwerk ontstoken en zet de demonstratie, die door PGA inmiddels officieel is overgedragen aan Reclaim The Streets, zich weer in beweging richting centrum. Van de al eerder bezochte McDonald's worden onderweg ook de overige ramen ingegooid en even later staan we stil op een kruispunt voor het station. De geluidswagen schalt jungle klanken en een door de demonstranten meegebrachte auto wordt midden op het kruispunt geduwd en interactief ontdaan van haar originele kenmerken. Natuurlijk is er op zo'n moment altijd wel iemand die er de vlam in wil zetten, hetgeen dan ook gebeurt. Zwarte rookwolken stijgen op en glasgerinkel klinkt wederom: van een bank aan het plein worden alle ramen ingegooid.

Dat is het signaal voor de politie om in actie te komen. De groep zet zich in beweging en nu moet echt alles wat het grote geld vertegenwoordigt het ontgelden. Banken, kantoren en juwelierszaken worden met stenen bestookt. In een kwartier tijd sneuvelen zo tientallen ramen. Helaas wordt hierbij de politieke boodschap door een aantal actievoerders uit het oog verloren, en worden ook boekhandels en lokale winkeltjes aan puin gegooid.

De politie drijft de naar schatting tweeduizend mensen de stad uit, naar Plaine de Plainpalais, een grote open plek waar de karavaan zich bevindt en de demonstranten worden geacht hun tenten op te zetten. Aan dit grote veld is het hoofdkwartier van de PGA gelegen en ook het universiteitsgebouw, waar de PGA haar alternatieve conferentie zal houden. Na een uur van charges tegen stenengooiende demonstranten besluit de politie traangas in te zetten. Dit blijkt averechts te werken want de demonstranten verspreiden zich nu over de wijk. Er sneuvelen nog meer ruiten van bankgebouwen en van een tweede McDonald's worden de ruiten ingegooid. Twintig arrestanten verder wordt het om 05:00 rustig in de stad. Door de nachtelijke confrontatie op het grasveld raken de demonstranten hun thuisbasis kwijt.

Zondag vergaderdag

De zondag is gereserveerd voor discussies. De PGA houdt haar conferentie in een Universiteitsgebouw. Oorspronkelijk is dit onderdeel bedoeld voor het uitwisselen van informatie en ervaringen tussen groepen uit alle hoeken van de wereld die geraakt worden door de vrije wandel van de vrije handel. Door de gebeurtenissen van zaterdag gaat de ochtend echter 'op' aan discussies over de toelaatbaarheid van geweld (tegen voorwerpen) in demonstraties en het effect daarvan. Met name de groepen uit het Zuiden zitten hier niet op te wachten en komen pas terug als ze hun workshop kunnen geven. Na een lange dag vol interessante en schokkende verhalen uit het dagelijks leven op de planeet aarde, wordt de ochtend discussie voortgezet. PGA veroordeelt het zaterdag gebeuren niet, maar houdt zelf vast aan strikte geweldloosheid.

's Middags vertrekt een groep van zo'n 80 mensen naar de grensovergang waar aan de Franse kant zo'n 20 Duitsers wachten die twee dagen daarvoor nog aan de karavaan meededen en het land waren uitgezet. Er wordt op de grens door de Duitsers een anti kapitalistisch theaterstuk met striptease opgevoerd, maar dit kan de grensbewakende ambtenaren niet vermurwen: de grens blijft dicht. Na afloop worden zo'n 12 mensen die mee waren gegaan naar de grens door de toegesnelde politie opgepakt.

De verschillende autonome groepen uit Zwitserse steden houden deze dag ook hun vergaderingen over verdere acties. Het is een rustige dag, de stilte voor de storm, naar later blijkt. 's Avonds waarschuwt een bevriende advocaat verschillende actieve kraakpanden dat er invallen op komst zijn. De politie heeft haar les van de grote confrontatie van de dag ervoor geleerd en heeft zo'n 2000 politieagenten uit heel Zwitserland naar Genève gehaald.

Die nacht wordt duidelijk dat men de 'schuldigen' wil arresteren voor de 1,5 miljoen gulden schade die bij de demo van zaterdag is veroorzaakt. De politie arresteert vanaf middernacht ieder alternatief uitziend persoon die ze op straat tegenkomt. Uiteindelijk worden zo'n 700 1000 mensen in vijf dagen tijd opgepakt waarvan het merendeel weer binnen 24 uur wordt vrijgelaten.

No trade day

In de vroege uurtjes van maandag 18 mei blijken veel deuren van winkels in het kader van NO TRADE DAY dicht te zijn gekit. Door een autonome groep wordt opgeroepen tot een demonstratie tegen de WHO vanaf elf uur. De situatie is erg onduidelijk, zoals veel dingen. Met name vanwege een volledig gebrek aan een centraal info of verzamelpunt, wordt dit soort oproepen voor een demonstratie altijd mond tot mond verspreid, waardoor veel mensen van niets weten of op zijn minst verschillende info krijgen.

Er wordt verzameld op een verborgen binnenplaats, dichtbij het station. Boven de stad vliegt een helikopter, op zoek naar demonstraties. Er circuleren geruchten dat de politie bezig is iedereen op te pakken, zodat wordt besloten om niet te lang op de binnenplaats rond te hangen en de demo van zo'n honderdvijftig mensen zet zich in beweging. Onmiddellijk worden ze ontdekt door de helikopter en komen er van verschillende richtingen groepjes ME ers op de demo afrennen en beginnen wild om zich heen te slaan. De groep verspreidt zich en velen worden in de verwarring opgepakt. Het is duidelijk dat de politie koste wat kost wil verhinderen dat er weer grote demonstraties ontstaan.

Een kledingverbrand-actie bij C&A en H&M wordt wegens te grote politieconcentratie rondom de winkels afgelast. Rond vier uur vindt er nog een kleine demo plaats bij het VN gebouw (waar de grote WHO bijeenkomsten en het NGO forum plaatsvinden), inclusief een kleine naaktsessie ten overstaan van het cordon Zwitserse ME. 's Avonds wordt er voor een Reclaim The Streets actie verzameld op de brug Pont du Mont Blanc. De politie grijpt niet in, maar later op de avond komt het toch nog tot relletjes in de stad tussen actievoerders en lokale jeugd enerzijds en politie anderzijds. Twee politieagenten in burger worden door demonstranten in elkaar geslagen. Een agent verliest hierbij een oog.

Dinsdag, 18 uur. Een paar honderd mensen verzamelen zich op het Rousseau eilandje in de buurt van het centrum van de stad voor een PGA protest. De mensen krijgen er o.a. lessen in geweldloosheid voor een actie die de dag erop moet plaatsvinden. Het plan is om dan mensen symbolisch over de ME linies heen te gooien. De geplande demonstratie die avond tegen het nachtwerk is afgelast, nog steeds vanwege de gebeurtenissen van zaterdag. De organisatie is bang dat een demonstratie die in het donker plaatsvindt niet in de hand te houden is. Steeds meer op rellen beluste jongeren komen op de demonstraties af. In tegenstelling tot de anti WHO manifestanten, die het alleen gemunt hebben op vertegenwoordigers van het grootkapitaal, gooien zij ook ramen in van kleine winkels. In dure NIKE trainingspakken gestoken jongeren doen er alles aan om de politie te provoceren, hetgeen niet echt ten goede komt aan het politieke signaal dat de organisatoren met de demonstraties willen uitdragen.

Die avond verzamelen zich ondanks het aflasten toch zo'n 600 jongeren op de Plaine de Plainpalais. Het is duidelijk dat het thema van de demonstratie hen een tofuworst zal wezen, ze willen rellen. Plots klinken er luide knallen en stijgen er over een breedte van 300 meter traangaswolken op. Paniek breekt uit, stenen vliegen door de lucht, glasgerinkel klinkt en overal rennen groepjes ME en jongeren achter elkaar aan. Het wordt pas uren later stil in de stad. Later die nacht omsingelt de politie Artemis, een groot gekraakt complex, en arresteert een ieder die ze er aantreffen. Remember Vrankrijk?

Gebrek aan humor

Op de laatste dag van het WHO treffen vinden er nog enkele demonstraties plaats. De PGA heeft opgeroepen tot een blokkade van het VN gebouw. Dinsdag hadden mensen geleerd hoe je iemand over een ME linie heen kan gooien maar dat bleken onze geüniformeerde dienders niet zo goed te kunnen waarderen. Enkele mensen worden met bebloede gezichten en diep paarse striemen over hun lichaam afgevoerd voor medische verzorging. Een deel van de demonstratie wordt ingesloten en de politie dreigt hen te arresteren. Door de blokkade blijkt achteraf een aantal WHO diplomaten hun vliegtuig naar huis te hebben gemist.

Tegelijkertijd vertrekt er vanuit Artemis een demonstratie richting het Paleis van Justitie. Zo'n honderd mensen fietsen en lopen door de straten van Genève, het gevaar van een politieaanval trotserend. Wanneer we het paleis naderen scheuren busjes ME nog net voor onze aankomst de straat in waar het Paleis van Justitie is gevestigd. De ME zet de straat af maar laat ons verder met rust. De klassieke eis luidt dat alle arrestanten vrij moeten komen. Bij gebrek aan reactie zet de stoet zich weer in beweging, dit maal aan twee kanten begeleid door ME. Uiteindelijk sluiten zij zich aan bij de demonstranten bij het VN gebouw.

Behalve in de Franstalige kranten in Genève (die een redelijk goed onderscheid weten te maken tussen PGA en de 'casseurs' (relschoppers)) verschijnt er vrijwel niets over het gebeuren in de Zwitserse kranten en andere media. Iedere dag worden er pagina's gevuld met nietszeggend gebazel van politici, maar het is overduidelijk dat men bang is dat de protesten andere mensen naar Genève zal trekken. Het cynisme van de kranten gaat zover dat men Fidel Castro op de voorpagina's citeert als hij het vredige Genève bedankt voor de gastvrijheid en hij Zwitserland een groot voorbeeld van democratie noemt.

Buiten Zwitserland verschijnt er nog minder over de daden van boze burgers gedurende die dagen. Het bewust doodzwijgen, of op z'n minst marginaliseren van protesten is een gangbare praktijk in de massamedia. Het is duidelijk dat de media de taak hebben om halleluja verhalen rond te bazuinen over de wonderen van het vrijhandelsdenken. Al het verzet tegen "de dictatuur van de vrije markt" moet in het beschaafde Fidel Castro hokje passen, anders bestaat het voor de dames en heren journalisten gewoon niet.

Verzet globaliseert

Behalve dat de economie zich globaliseert, doen ook de verschillende anti kapitalistische krachten dat. Twee jaar geleden bij het Zapatista treffen in Chiapas, een jaar later bij de Encuentro in Spanje, vorig jaar juni tijdens de Eurotop in Amsterdam, nu in Genève en hopelijk half juni in Cardiff (GB) tijdens de Eurotop daar. Verder is er ook tot groot internationaal protest opgeroepen in Frankfurt eind juni wanneer daar allerlei officiele feestelijkheden gepland zijn vanwege de daar gevestigde Europese Centrale Bank en de invoering van de Euro.

Deze grote internationale protesten vragen om een enorme politie inzet. Steden worden omgetoverd in high security zones waar mensen zonder stropdas al meteen verdacht zijn. Met behulp van massa arrestaties wordt door het politie apparaat geïnventariseerd wie zich met het verzet bezighoudt. Op het politiebureau werd van iedereen foto's gemaakt en de vingerafdrukken genomen. Op de vingerafdruk formulieren stond met grote letters de naam van een Europese registratiesysteem waarin de vingerafdrukken van arrestanten werden opgenomen. Ook was de politie gericht op zoek naar adressen die arrestanten mogelijk bij zich droegen.

De balans opmakend waren veel actievoerders ontevreden over hetgeen die dagen was gebeurd. Er was bijvoorbeeld weinig of geen coördinatie tussen de verschillende organiserende groepen. Er circuleerde drie verschillende telefoonnummers van arrestantengroepen. Er was een grote fout gemaakt door op ons eigen basiskamp de confrontatie aan te gaan met de politie, we verloren daarmee een duidelijk verzamelpunt.

Ook was het vervelend dat op rellen beluste jongeren van allerlei kleine winkels de ruiten ingooiden. Er is in vijf dagen tijd voor 7 miljoen gulden schade aangericht waarvan gelukkig het overgrote deel enigszins PC was. Iedere dag waren er demonstraties en andere acties die de stad gedurende de hele WHO bijeenkomst op haar kop zette. Een ander positief punt is dat er wederom veel nationaliteiten vertegenwoordigd waren in Genève en dat de meeste mensen, ondanks het enorme aantal arrestanten, strijdbaarder uit de protesten zijn gekomen dan ze er naar toe gingen.

Marco (EuroDusnie)
Frank (A SEED)