Naar archief

Uit: Ravage #254 van 6 maart 1998


Solidaire gastvrijheid

In de vastentijd van eind februari tot Pasen wordt er iedere week van dinsdagavond tot woensdagavond twintig uur bij de poort van de grensgevangenis in Amsterdam gevast en gewaakt. Iedere zondag wordt er van 14 tot 15 uur gewaakt bij de grensgevangenis, waar geïllegaliseerde vrouwen en hun kinderen opgesloten zitten. Mede-initiatiefnemers van deze wakes zijn Susan van der Hijden (28) en Frits ter Kuile (35), wonend en werkend in het Jeannette Noël Huis.

De telefoon rinkelt er om de paar minuten. ,,Geen dag is hetzelfde, je moet hier heel flexibel zijn'', aldus Frits. 's Middags wacht hem de nobele taak van babysitter van het Chinese kindje Cha Cha dat in het Noël Huis is geboren. Haar moeder zet thee in de keuken. Aan de muur hangt een wereldkaart met tientallen gekleurde speldjes die de landen aangeven waaruit de gasten afkomstig zijn. Drie naast elkaar gelegen flats met doorgebroken balkon vormen samen het huis, gelegen in Amsterdam Zuid-Oost.

Het Jeannette Noël Huis werd tien jaar geleden opgericht door Gerard Moorman. Deze raakte tijdens een bezoek aan de Verenigde Staten onder de indruk van de Catholic Worker-beweging, die al vanaf de crisisjaren '30 op grote schaal zwervers en vluchtelingen onderdak biedt, geweldloos actie voert tegen de structuren die mensen marginaliseren en oproept tot belastingontduiking en dienstweigeren. Terug in Nederland bracht Moorman de beweging onder de aandacht en nam hij zelf een dakloze in huis. Inmiddels zijn er zes huizen van Catholic Worker in Europa, waarvan twee in Amsterdam-Zuidoost, het Jeannette Noël Huis en de Rhimou Communauteit gerund door Helen Bijl. Op dit moment verblijven er zes vluchtelingen in het Noël Huis, vier in de Rhimou Communauteit.

Het huis wordt gerund door Susan van der Hijden, Frits ter Kuile en Gerard Moorman. De naam is ontleend aan Jeannette Noël, die al decennialang in New York voedsel aan armen uitdeelt. Geen heilige dus in de godsdienstige zin van het woord, maar een 'gewone' vrouw uit het volk. Typerend voor de down-to-earth-mentaliteit in het Jeannette Noël Huis dat op anarcho-katholieke leest is geschoeid: Michael Bakoenin en Jezus Christus wonen er bij wijze van spreken onder één dak.

Gebed en directe actie gaan er hand in hand. De dag begint om 8 uur met een gebed in de huiskapel voor wie wil. Verder bestaat de dag uit allerlei praktische dingen die bij het verblijf van de gasten komen kijken.

Stille getuigen

Waren er al maandelijkse wakes bij de Grensgevangenis, de huidige Vastentijd wordt aangegrepen om extra aandacht te schenken aan het lot van de geïllegaliseerde vrouwen die er met hun kinderen opgesloten zitten.

De allereerste wake waar ze aan meededen vond plaats in november 1990, een jaar na de val van de Berlijnse muur. Na het opheffen van de grens tussen Oost en West mocht ook de scheidslijn tussen Noord en Zuid wel worden opgedoekt. Het Grenshospitium bevond zich toen nog op vliegveld Schiphol. In '93 was de eerste wake bij de Grensgevangenis in Amsterdam, een 24-uurswake op de dag van Allerzielen-Allerheiligen. ,,In naam van heiligen die een inspirerend voorbeeld kunnen zijn, en in naam van al de zielen op aarde die worden onderdrukt,'' vat Frits het samen. ,,Ieder uur las iemand iets voor of zong een lied. Er werd een vuurtje gestookt en hete soep uitgedeeld''.

Frits belandde 'in Hare Majesteit's kerkers', zoals hij het noemt, toen hij over het hek klom met Susan en Kees Koning, en 'Vluchtelingen Vrij' op de muren schilderde.

De maandelijkse wakes worden nu bezocht door enkele tientallen zowel religieuze als niet-religieuze mensen: radicale nonnen en Franciscanen naast krakers en anti-militaristen. Verdomd weinig Amsterdammers trouwens, volgens Susan. ,,We beginnen met een welkomstwoord over een actueel onderwerp, bijvoorbeeld de bijna-oorlog tegen Irak. Bij het hek plaatsen we een bord met een Bijbeltekst, hangen er bloemen op, en houden een voorbede. Dan lopen we naar de achterkant, om te zwaaien naar de gevangenen.''
Frits vult aan: ,,In de voorbede spreek je uit wat je voelt, je legt het massale onrecht voor aan God, omdat het in je eentje een te zware last is. De bloemen blijven in het hek hangen, als stille getuigen voor het personeel en alle transporten die iedere week plaatsvinden.''

Susan blikt terug op de actie van 28 december jl., de dag genaamd 'Onnozele Kinderen'. Op deze dag wordt herdacht dat Herodes opdracht gaf om alle pasgeboren jongetjes te vermoorden. ,,Bij het hek plaatsten we 48 kruizen, voor de 48 cellen bestemd voor vrouwen en kinderen. Dat vonden de bewakers erg schokkend. Die staan er dan ook niet bij stil wat er met de vrouwen en kinderen gebeurd als ze worden teruggestuurd.'' Inmiddels is er vanuit de wakes een bezoekgroep ontstaan die elke donderdag bij de gevangen vrouwen en kinderen op bezoek gaat.

Ultra-macho

Voor beiden zijn alle vluchtelingen gelijk, of ze nu om politieke, economische of wat voor redenen dan ook naar Nederland zijn gevlucht. Frits stelt dat mensen ,,die klem komen te zitten door ons neokoloniale, goddeloze kapitalistische fascistische rotsysteem'', geholpen dienen te worden. In principe kan dan ook iedere vluchteling voor korte of langere tijd onderdak krijgen. Als hij of zij in het huis verblijft, wordt er verdere hulp gezocht.

De gastvrije houding leidt wel eens tot problemen. Zo kregen Susan en Frits slapeloze nachten van een oorlogsveteraan uit Liberia, die verscheidene dorpjes had platgebrand en er nog trots op was ook. Hij terroriseerde het hele huis. Frits: ,,Dan denk ik: hoeveel liefde moet ik geven om zo'n ultra-macho te... te laten smelten.'' Na drie weken moest de soldaat volgens afspraak vertrekken. Susan: ,,Het doet dan wel pijn als hij een paar dagen later belt dat hij op het Centraal Station slaapt. Maar wij konden verder ook niks doen. Een andere ex-soldaat ging ooit mee naar een van onze wakes. Bij hem gingen toen de ogen open, van: je kunt dus ook politiek bedrijven op een vreedzame manier''.

Twijfels waren er ook bij de Libanese man die ooit een koffertje achterliet in een restaurant dat vervolgens in de lucht vloog. ,,Deze mensen slapen vaak slecht, als ze al gestraft zouden moeten worden is dat straf genoeg,'' zegt Susan lachend. ,,Het is niet aan ons om te oordelen of te straffen.''

Frits wil nog wel eens een discussie aangaan als het kan. ,,Vluchten of vechten, dat is de vraag. Als iedereen op de vlucht slaat voor de dictatuur, wie vecht er dan nog tegen de dictators? Die vraag leg ik wel eens aan iemand voor. Meestal heeft iemand die alles achterlaat vrijwel geen andere keus.''

Gloeiende kolen

,,Niet de vluchtelingen zijn het probleem, onze hebzucht is het probleem,'' vervolgt Frits, al sinds tijden bij diverse acties betrokken die allemaal het militair-industrieel complex als doelwit hebben. Zo is hij vaak 's woensdags van 13 tot 14 te vinden op het Beursplein om te demonstreren tegen de wapenhandel. Hij laat zich soms bewust oppakken om een bepaald hot issue onder de aandacht te brengen. Het christelijke aspect van zijn activisme schuilt in zijn vergevingsgezindheid jegens 'de vijand'.

Onder meer de Bergrede van Jezus inspireert hem hiertoe. ,,'Als iemand iets van u neemt, eis het dan niet terug'. Welk Wetboek van Strafrecht kan daar tegenop? Of: 'Heb uw vijanden lief, en als je vijand honger en dorst heeft, geef 'm te eten en te drinken'. Op deze manier doorbreek je de vijandschap, leg je als het ware gloeiende kolen op diens hoofd zodat hij jou niet op je hoofd slaat.'' Deze radicale, op de Bijbel geïnspireerde levenshouding is voor Frits tevens reden om niet aan verkiezingen in Nederland mee te doen. God's Rijk staat in zijn ogen haaks op het Koninkrijk der Nederlanden. ,,Als je gelooft in actieve geweldloosheid, hoe kun je dan gaan stemmen binnen een systeem gebaseerd op moord en doodslag?''

Susan geeft eerlijk toe dat haar motief om zich voor illegalen in te zetten in eerste instantie egoïstisch is. Haar spreekt de gemeenschapsvorm in het Noël Huis enorm aan. ,,Ik vind het niet prettig om overdag te werken, 's avonds in m'n eentje thuis TV te kijken of uit het raam naar de Grensgevangenis en te denken: goh, wat zielig nou voor die illegalen. Ik doe er liever wat tegen. Een kleine gemeenschap als deze is heel inspirerend. Je hebt er geen last van de eenzaamheid die overal in de samenleving op de loer ligt.''

Als het hen ligt gaan niet alleen de deuren van de gevangenissen open, maar worden ook alle identiteitspapieren afgeschaft. ,,Scheelt ook een hele hoop bomen,'' lacht Frits, die hoopt dat de beweging voor illegalen net zo groot wordt als Sans Papiers in Frankrijk. Voor haar inkomsten is het huis vooral afhankelijk van giften. Alleen Gerard heeft een betaalde baan. Bij een natuurvoedingszaak kan het huis kortingen op veel levensmiddelen krijgen. Volgens de twee is het vrij eenvoudig een huis als dit te beginnen. Vluchtelingen zijn volgens Susan in het algemeen zelfstandige mensen, al dermate door de bloedrode wol der wereld geverfd dat je nauwelijks naar ze hoeft om te kijken.

Frits: ,,Je kunt beginnen met één persoon, hoeft niet meteen twee, drie flats te gaan huren. Mijn stelregel is: als er waarheid zit in wat je doet, komt de hulp vanzelf.

,,De cipiers worden in de grensgevangenis 'vreemdelingenbegeleiders' genoemd. In een interview zei zo'n man dat hij blij was met zijn werk, dat hij andere mensen kon helpen. Of ik me daarbij iets kan voorstellen? Ach, iedereen denkt graag zo positief mogelijk over zichzelf.''

Marc Hurkmans

------------------------------------------------
{kader}

De Catholic Worker-beweging ontstond in de crisis van de jaren '30 in de Verenigde Staten. Oprichtster was Dorothee Day, een vrouw van het kaliber Mahatma Gandhi of Martin Luther King. In het tijdschrift The Catholic Worker, opgericht op 1 mei 1933, werd de drieëenheid kerk-staat-kapitaal scherp gekritiseerd. Na aanvankelijk aarzelen kreeg Catholic Worker bijval van anarchisten en communisten. In korte tijd steeg de oplage van het blad naar 100 duizend. Op dit moment zijn er honderd huizen van Catholic Worker in de VS.

 

Naar boven
Naar overzicht dit nummer

Naar Jaargang 1998