Naar archief

Uit: Ravage #254 van 6 maart 1998


Bob Black onder vuur

De fabel van Bob Black blijft de gemoederen in links-radicale kringen bezig houden. Ravage-redactieleden komen om in de komkommers, redacties van ander bladen komen bijeen om te bespreken of ze nog wel stukken van Black willen plaatsen en bij een enkele woongemeenschap heeft Black het zelfs al tot discussiepunt op de pandvergadering geschopt. Ook bij de anarchistisch/feministische mannenpraatgroep kwam Black's fabel te sprake. Omdat hier niet iedereen bij voorbaat een oordeel wilde vellen, werd besloten hem in een brief een aantal vragen voor te leggen.

Beste Bob Black,

Veel mensen vonden het stuk Anarchie een fabel (Ravage #248/9), nogal vrouw-onvriendelijk. Niet omdat er seks in voorkomt, maar omdat het in het stukje gaat om seksueel geweld en er geen sprake is van enige instemming. Het concept waarin een vrouw met geweld tot seksuele handelingen wordt gedwongen en waarin ze dat achteraf ook nog prettig lijkt te vinden, is een concept dat veelvuldig terugkeert in pornofilms en zelf daar begint het concept ouderwets te worden. Wat je waarschijnlijk hebt willen proberen te bekritiseren is de serieusheid en het moralisme van -ismen en ideologieën, in dit geval dus anarchisme.

In het belang van de vrijheid voor iedereen kan ik me voorstellen dat mensen tot een dergelijke kritiek komen. Ik kan ook begrijpen dat seksualiteit in sommige gevallen gebruikt kan worden om zaken te relativeren, persoonlijker te maken en om gevoelens en emoties het domein van politiek en ideologie binnen te halen. Seksueel misbruik is daarvoor echter totaal ongeschikt.

Ik schrijf deze brief op persoonlijke titel, maar ik maak deel uit van een anarchistisch/feministische mannengroep. Een ander band met anarchisme is mijn deelname aan de organisatie van de Pinksterlanddagen. Ik heb met enkele mensen uit deze groep over jouw artikel gesproken en ook door hen werd het artikel seksistisch en vrouwonvriendelijk gevonden. Sommige wilden echter nog geen oordeel vellen omdat we het artikel misschien niet goed begrepen. Daarom willen we je een aantal vragen stellen: Wanneer heb je het artikel geschreven en welk doel had je ermee toen je het schreef? Vind je dat je die doelen hebt bereikt door het schrijven van dit artikel? Wat vind je op dit moment van het artikel? Vind je dat het artikel seksistisch is (of vrouwonvriendelijk)? Wat zou je willen zeggen tegen mensen die zich daadwerkelijk slecht zijn gaan voelen nadat ze jouw artikel lazen?

Ik hoop dat je de vragen wilt beantwoorden.

Groeten, Michèl Post


Beste Michèl Post,

Volgens mij begint je misvatting van Anarchie: Een Fabel ermee dat je het stuk een 'artikel' noemt. Het is geen artikel, maar fictie. In de zin dat het pornografie betreft, is het een fantasie. Een fabel vertelt een verhaal dat niet waar gebeurd en vaak onmogelijk is. In fabels kunnen dieren soms praten en kunnen vrouwen het leuk vinden te worden verkracht. Maar hoewel de inhoud van fabels onwaar is, wordt hun betekenis verondersteld waar te zijn. Fabels hebben een moraal. De moraal van mijn fabel heeft niets te maken met vrouwen of seks, maar met ideologieën.

In deze tekst buitte ik een interessante overeenkomst uit tussen pornografie en fabels. Beide volgen een even strikte formule als een sonnet of een martini. Deze strakke vorm komt overeen met de starheid van het ideologische denken. Bijvoorbeeld het jouwe. Je leest mijn artikel in termen van jouw ideologie - het feminisme - en niet in mijn termen, die van kritiek, ironie en satire. Op basis van een oppervlakkig kenmerk - seksistische seks zonder wederzijds goedvinden - plaats je mijn 'artikel' in de pornografische categorie, want zo heeft het feminisme je voorgeprogrammeerd om dit kenmerk te interpreteren. Ideologieën kunnen niet vatten hoe iets een bepaalde betekenis kan hebben in de ene context en een andere betekenis in de andere, want dat is nu juist wat ideologieën doen: het opleggen van hun eigen, exclusieve context. Ze kunnen geen onderscheid maken tussen satire en het onderwerp van die satire.

Een implicatie van deze visie op ideologieën - die ik in de fabel aan de kaak stel - is dat ideologieën een effectief middel zijn om mensen te beheersen. Ideologische reacties tonen geen reflectievermogen, het zijn reflexen; ze zijn niet creatief, maar geconditioneerd. Voor de ik-figuur uit mijn fabel is de ideologie maar een manier om ideologen te gebruiken voor zijn eigen bevrediging. Wanneer zulke individuen binnen bewegingen of groepen te werk gaan, staan ze bekend als 'leiders'. Zeg eens, ben jijzelf toevallig een leider?

Toen ik dit bescheiden tekstje schreef, had ik nog een bijbedoeling. Ik heb het altijd charmant en vermakelijk gevonden hoe markies De Sade pornografie combineerde met pedanterie, waarbij hij scènes vol orgieën afwisselde met pleidooien voor de Verlichting. Ook een paar moderne revolutionairen hebben politiek vermengd met porno, zoals Alexander Trocchi en Len Bracken. Ongerijmdheid is een belangrijke bron (misschien wel de bron) van humor, en daarom koester ik haar. Ik vermoed dat jij je slecht op je gemak voelt bij ongerijmdheden, en geen sjoege hebt van humor. Alhoewel je is opgevallen dat ik de draak stak met de overdreven ernst van ideologieën, is je ontgaan dat ik ideologieën als zodanig op de hak nam - ideologieën in het algemeen, en de jouwe, het feminisme, in het bijzonder.

Ik weet niet meer wanneer ik dit 'artikel' heb geschreven, maar wel dat het meer dan tien jaar geleden is. Het is verschenen in mijn bundel Friendly Fire uit 1992, en behoorde niet tot de hoofdmoot van dat boek. Het feit dat jij en je groep zoiets banaals zo serieus nemen, duidt erop dat dit soort dingen nog steeds nodig zijn. Iedereen die zelfs echte porno serieus neemt - in politieke zin, bedoel ik - kampt met een ernstig gebrek aan gevoel voor verhoudingen. Iedereen die pseudo- of ironische porno serieus neemt, is er nog slechter aan toe.

Bijgesloten tref je wat andere teksten van mij aan die misschien enig licht kunnen werpen op mijn visie op het feminisme. (*) Volgens mij heeft het feminisme niets met anarchisme te maken. Ik beschouw het als een in wezen autoritaire zienswijze. Ik vind het onsamenhangend, zelfs voor een ideologie, waarmee ik zoals gezegd toch al weinig op heb. Ik had al gehoord over deze discussie - hier noemen we zoiets een storm in een glas water - en heb Ravage al een kort antwoord op dergelijke kritiek geschreven.

Ik verwacht niet dat men het altijd met me eens is, of me voor mijn part aardig vindt, maar het ergert me wanneer ik verkeerd word begrepen. Ik zie nauwelijks een excuus voor anarchisten (zelfs niet degenen die hun anarchisme verwarren met feminisme) die zo veel moeite hebben dit niemendalletje op waarde te schatten - met name op zijn waardeloosheid.
De 'Fabel' mag dan een niemendalletje zijn, maar hij was niet ondoordacht, hoewel je het vermoedelijk oneens bent met de achterliggende gedachte.

Toen ik vijftien jaar geleden het bijgesloten stuk Feminism as Fascism (verschenen in The Abolition of Work & other essays, Loompanics Unlimited, 1986, red.) schreef, vond een aantal mensen de tekst weliswaar van wezenlijk belang - of zelfs dat hij veel eerder had moeten verschijnen - maar verschrikkelijk eenzijdig. Een zekere anarchist noemde het stuk 'fantastisch oneerlijk', wat tegelijkertijd als compliment en als kritiek was bedoeld. Vijftien jaar later - vijftien jaren waarin het feminisme verder is afgezakt richting etatisme, censuur, mannenhaat, dolgedraaide antropologie, geflipte religie, eenzijdige electorale politiek en een onpeilbaar vermogen tot zelfmisleiding - lijkt mijn oordeel me zeer evenwichtig.

Ik ben van mening dat je afsluitende ondervragingen duiden op een van de redenen waarom het feminisme langzamer wegkwijnt dan bijvoorbeeld het marxisme, hoewel het nog onzinniger is dan laatstgenoemde. Feministen buiten juist die paternalistische mentaliteit tegenover vrouwen uit die ze in theorie afwijzen. Ze mogen agressief zijn, maar als er problemen van komen, kunnen ze altijd weer op hun voetstuk klauteren. Wanneer ze winnen zijn vrouwen autonome subjecten, maar wanneer ze verliezen zijn ze onderdrukte objecten. Leuk geregeld. Vrouwen zijn verantwoordelijk voor al het goede dat vrouwen overkomt, terwijl mannen schuldig zijn aan al het slechte. Feministen stellen macht gelijk aan verantwoordelijk waar het mannen betreft, maar dit geldt niet voor henzelf.

Ik geef toe dat ik maar wat zit te gissen, maar ik vraag me af of je slotvraag - wat ik te zeggen heb tegen mensen die een naar gevoel hebben overgehouden aan mijn 'artikel' - deze feministische dubbele maat niet weerspiegelt. Je kunt onmogelijk iets radicaals zeggen zonder iemand te schofferen. Wat jullie, anarcho-feministen, in het openbaar zeggen zal sommige mensen beslist schofferen, zelfs in het liberale Nederland. Toch zeggen jullie het, omdat je gelooft dat het waar is, en omdat je vindt dat het publiek dit moet horen, zelfs als sommige mensen dat onaangenaam vinden. En dat is precies hoe ik aankijk tegen al mijn schrijfsels. Net als Jezus ben ik "niet gekomen om vrede te brengen, maar het zwaard". Laat me ook Patrick Henry citeren, een belangrijk figuur uit de Amerikaanse Revolutie, die stelde: "De mensen roepen: 'Vrede! Vrede!' maar er is geen vrede".

Ik ben geen sadist. Ik houd er niet van mensen voor de lol te bezeren. Hooguit beleef ik soms enige voldoening aan de wetenschap dat mijn schrijfsels een aantal mensen voor het hoofd zullen stoten die daar nodig om vragen. Maar zelfs dan heb ik nog liever dat hun ergernis tot inzicht zal leiden.

Het schijnt niemand iets uit te maken dat wat er over mij wordt geschreven mij weleens een naar gevoel zou kunnen geven, en dat lijkt me ook onnodig. Sommige kritiek raakt me wel degelijk - jammer voor mij dan. Wie zo gevoelig is om zich op te winden over Anarchie: Een Fabel is te gevoelig om zich bezig te houden met radicale anarchistische politiek. Het is in de wereld niet allemaal koek en ei. Het bezeren van mensen die bezeerd moeten worden is een onmisbaar aspect van revolutie. En wat dat betreft trek ik niemand voor.

Welte Rusten, Bob Black

(*) In een recent artikel neemt Black de vrouwelijke heldeninnen op de vorig jaar bij Autonomedia (NY) verschenen kalender Sheroes: Womyn Warrior Calendar van ORSSASM (Organization of Revolutionary Socialist Sisters and Some Men) onder de revolutionaire loep - vertaling Black: say rand*om ng.

Beste Bob Black,
Bedankt voor je antwoord. Ik heb het idee dat je niet zo goed begrijpt waar het om draait. Het lijkt erop dat je denkt met anti seks mensen te maken te hebben ofzo. Ik val in de fabel niet over de seks, en zelfs niet over het pornografische ervan. Waar ik tegen protesteer is het seksuele geweld dat erin beschreven wordt. Pornografische beschrijvingen berusten voor jou blijkbaar op clichés en moeten daar ook altijd op berusten. Daardoor maakt het voor jou blijkbaar niet meer uit hoe het er in bepaalde afbeeldingen of beschrijvingen van seks aan toe gaat. Het lijkt erop dat je een negatievere en stereotiepere kijk op seks en porno hebt dan de mensen die jou bekritiseren.

Hetzelfde lijkt ook te gelden voor jouw kijk op feminisme (en werk). In jou visie is feminisme één vaststaand ding, niet iets waarbinnen ook weer allerlei stromingen bestaan die soms loodrecht op elkaar staan. Met een deel van je kritiek op het feminisme kan ik het best eens zijn. Het artikel dat ik van je kreeg waarin je kritiek levert op een bij Autonomedia uitgegeven kalender met als thema 'vrouwelijke helden', vond ik best goed. Mijn invulling van feminisme kom ik bij jou echter nergens terug.

Feminisme is voor mij niets meer of minder dan anti seksisme. De strijd tegen seksisme hoeft weliswaar niet perse feminisme te heten, maar ik heb daar geen moeite mee omdat die strijd grotendeels vanuit het feminisme werd en wordt gevoerd (het is daarom historisch niet verkeerd om anti seksisme met feminisme aan te duiden), en omdat de bestaande machtsverhoudingen nog altijd negatief uitvallen voor vrouwen. Naast historisch juist, is het is dus ook heel actueel om de strijd tegen seksisme met feminisme aan te duiden.

Ik ben er (met jou) tegen dat feminisme nieuwe normen voor vrouwen voorschrijft. Feminisme zou juist moeten gaan over het afschaffen van voorgeschreven normen en rolpatronen voor vrouwen (en mannen). De vrouwen (en mannen) die ik ken en zich met feminisme bezig houden, houden zich echter stuk voor stuk met die invulling bezig en zetten zich af tegen nieuwe normen, verwerpen iedere theorie waarin vrouwelijkheid als iets essentieels wordt gepresenteerd. Jij schijnt dat soort feminisme (van mij en mensen om mij heen, en van vele anderen) helemaal niet te kennen, en het is daarom mijn vraag of je je ooit wel eens serieus met feminisme bezig hebt gehouden. Ik kan me niet voorstellen dat de situatie in de VS zo verschrikkelijk anders is dat je die vorm van feminisme niet zou kunnen kennen.

Jouw argument dat het hier om een fabel gaat neemt mijn bezwaren niet weg. Je schrijft dat het in een fabel niet gaat om de woorden maar om de betekenis. Nu, om die betekenis gaat het mij ook: het kritiekloos gebruiken van een verkrachting als metafoor om je politieke opvattingen duidelijk te maken. In zekere zin vind ik dat nog erger dan een recht toe recht aan beschrijven van een verkrachting zonder verdere betekenis. Op deze manier worden vrouwen immers dubbel misbruikt: letterlijk: door verkracht te worden, en ideologisch: doordat zo'n verhaal kritiekloos als metafoor mag dienen.

Je stuurde me jouw artikel Feminism as fascism. In het kader van de Verelendung denk ik dat het goed is om dat te plaatsen in een van anarchistisch bladen hier in Nederland. Ik denk dat het artikel een definitieve scheiden der geesten pro en contra Bob Black zou bewerkstelligen.

Groeten, Michèl Post

Naar boven
Naar overzicht dit nummer

Naar Jaargang 1998