Naar archief

Uit: Ravage #247 van 28 november 1997  

Vernietigend oordeel over politiebeleid eurotop 

De Driehoek: 'De Eurotop 1997 is in zijn algemeen veilig en ongestoord verlopen. De meeste demonstraties zijn zonder noemenswaardige problemen gehouden en de overlast is tot een minimum beperkt gebleven. Deze doelstelling is bereikt door gebruik te maken van middelen en maatregelen die justitie, politie en bestuur normaliter inzetten. Daarbij is op een beperkt aantal onderdelen niet juist gehandeld'. 

Dit concludeerde de Driehoek van Amsterdam in de evaluatie van het politieoptreden tijdens de Eurotop op een persconferentie, voorafgaande aan de presentatie van het onderzoeksrapport van de commissie politieklachten. Eigenlijk is hier alles mee gezegd. Alles? Nou, bijna alles, want de arrestanten die op 15 juni bij Vrankrijk opgepakt waren op grond van artikel 140 worden niet vervolgd, wegens gebrek aan bewijs. Da's effe boffen, niet dan? 

Het stadhuis was in de namiddag van 18 november om 'storings' redenen hermetisch afgesloten voor het publiek. De heren Patijn, Vrakking en Kuiper (waar was verantwoordelijk korpschef Nordholt?) waren natuurlijk weer bang voor grote openbare orde verstoringen. Er stond immers een handjevol actievoerders voor de ingang van de Stopera. De heren waren tevreden, hoewel men nog wel een appeltje te schillen had met de commissie-Schalken.  

Vernietigend oordeel 

Deze commissie, onder leiding van hoogleraar strafrecht T. Schalken en voormalig commissaris van politie P. Vollebregt, had zojuist een vernietigend oordeel geveld over het justitie- en politiebeleid tijdens de Eurotop. Naar aanleiding van dat beleid is een fors aantal klachten ingediend bij de commissie. Daarvan zijn 34 klachten afkomstig van individuele personen, 234 klachten werden samengebracht in het zwartboek 'EU Rot Op', dat is samengesteld door het Autonoom Centrum, buro Jansen & Janssen en de Arrestantengroep. 

Het onderzoek door de commissie politieklachten vond plaats in september en oktober 1997, vrij snel eigenlijk voor de verandering. Het onderzoek heeft in goed overleg met de politie plaatsgevonden. De commissie ondervroeg de belangrijkste politieambtenaren die verantwoordelijk zijn geweest voor het gevoerde beleid tijdens de Eurotop. Daarnaast liet de commissie dertien klagers aan het woord. 

Het onderzoek had in hoofdzaak betrekking op drie massale arrestaties: het vasthouden van Italianen op het CS (met het oog op het terugsturen van de Italiaanse trein op zaterdag 14 juni), de arrestatie op grond van artikel 140 bij Vrankrijk (zondag 15 juni) en de arrestatie van een grote groep betogers bij een jubeldemonstratie (maandag 16 juni). 

De commissie heeft vooral onderzocht of de politie op goede gronden tot arrestatie is overgegaan en hoe de arrestanten daarna door de politie zijn bejegend en opgevangen. De commissie heeft geen oordeel uitgesproken over de uitzetting van de buitenlandse arrestanten, omdat dit een verantwoordelijkheid is van het ministerie van justitie. De behandeling van de arrestanten in de verschillende gevangenissen wordt door een commissie van het gerechtshof uit Arnhem onderzocht. 

De algemene conclusie van het onderzoek luidt dat de drie massa-arrestaties (in totaal ongeveer 650 personen) onterecht zijn geweest en dat de kritiek op de bejegening en opvang van de arrestanten hoofdzakelijk gegrond is. Met betrekking tot het terugsturen van de trein met Italianen overweegt de commissie dat de politie een verkeerde afweging heeft gemaakt tussen aan de ene kant een ongestoord en veilig verloop van de Eurotop en aan de andere kant een ongestoorde uitoefening van het grondwettelijke recht op betoging en de vrijheid van meningsuiting. 

De arrestatie van 371 personen die uit het pand Vrankrijk kwamen, vond plaats omdat zij ervan verdacht werden deel te nemen aan een criminele organisatie. De commissie is van oordeel dat de politie deze personen in redelijkheid niet als verdachte van dit strafbare feit heeft kunnen aanmerken. Ten aanzien van de groep van ongeveer 150 personen bij de jubeldemonstratie concludeert de commissie dat hun arrestatie onjuist was. Weliswaar had een aantal van hen zich in een verboden zone begeven (waar op grond van een noodverordening van de burgemeester niet gedemonstreerd mocht worden), maar niet iedereen in de groep kon er in redelijkheid van verdacht worden die verordening te hebben overtreden. 

In het algemeen stelt de commissie vast dat de politie geslaagd is in haar primaire doelstelling, het waarborgen van een ongestoord en veilig verloop van de Eurotop. Voor een belangrijk deel is dat te danken aan de omvangrijke, intensieve en professionele voorbereiding. Aan de andere kant moet worden vastgesteld dat het behalen van deze doelstelling een hoge prijs heeft gehad. 

Boerenkermissen 

Volgens de commissie-Schalken heeft de Driehoek tevoren onvoldoende rekening gehouden met grootschalige ordeverstoringen. Volgens Schalken hadden 'oproerkraaiers' ook aangehouden kunnen worden op basis van artikel 540 (ordeverstoring). Omdat echter is verzuimd hiervoor voldoende rechter-commissarissen beschikbaar te houden, is volgens de commissie door middel van het gebruik van artikel 140 een noodgreep toegepast. 

In een vraaggesprek met NRC-Handelsblad zegt Schalken dat de noodverordening toegepast had kunnen worden rondom Vrankrijk. "De politie zegt al maanden aanwijzingen te hebben gehad dat Vrankrijk een uitvalsbasis was voor criminele activiteiten. Daar stem je toch je beleid op af? Met een noodverordening had rondom Vrankrijk gefouilleerd kunnen worden." 

In dezelfde krant pareert hoofdofficier van justitie deze kritiek. "Dat wetsartikel is voor boerenkermissen. Iemand die op basis van artikel 540 is aangehouden, moet door de rechter-commissaris worden gehoord. Deze is verplicht om hem onmiddellijk vrij te laten als de verdachte beterschap belooft. Zoiets kun je op een kermis nog controleren, maar bij honderden arrestanten is helemaal niet na te gaan of zij zich daar wel aan houden", aldus Vrakking.  

Of artikel 140 een omweg was om Amsterdam tijdens de Eurotop rustig te houden? Vrakking: "Neen. Artikel 540 mag uitdrukkelijk niet worden gebruikt als een strafbaar feit is ontdekt waarvoor voorlopige hechtenis is toegelaten. En dat strafbare feit was het lidmaatschap van een criminele organisatie." Vrakking maakt zich geen zorgen over de schadeclaims die de arrestanten, die op basis van onrechtmatige verdenking hebben vastgezeten, zullen indienen. "Ik hoef die vergoedingen niet te betalen. Daarvoor is de gemeente Amsterdam verantwoordelijk." 

Laconiek

In een eerste reactie reageerde een aantal Amsterdamse gemeenteraadsleden uiterst laconiek en onbenullig op de resultaten van de commissie-Schalken. Van der Laan (PvdA) stelde vast dat het rapport "sterk de indruk maakt dat het achteraf is geschreven"...   

Houterman (VVD) vond dat de arrestanten van de massa-arrestaties niet moesten klagen. "Het is mij ook overkomen in de jaren zeventig, toen ik opgepakt werd in een grote groep. Het hoort nu eenmaal bij de grote stad. Ook in zo'n groep als bij Vrankrijk zitten er altijd wel een paar tussen die onschuldig zijn, dat hou je toch." 

In de Tweede Kamer daarentegen maken ze zich druk om het feit dat justitie afziet in vervolging van de artikel 140 arrestanten. Het Kamerlid Korthals (VVD) betitelt het besluit van het OM als "zwak". Ook Kalsbeek (PvdA) en De Graaf (D66) hebben hun bedenkingen. Koekkoek (CDA) vindt het besluit "zeer ernstig". Verantwoordelijk minister Sorgdrager heeft de Kamer schriftelijk geïnformeerd dat ze zich volledig schaart achter het gevoerde beleid van de Driehoek in Amsterdam. Wie had anders verwacht. Mogelijk dat een onderzoek ingesteld door de Nationale Ombudsman iets meer gewicht in de schaal legt. 

Volgens het Autonoom Centrum en buro Jansen & Janssen, die het zwartboek hebben samengesteld dat de basis vormde van het onderzoek van de commissie-Schalken, ontkomt de gemeente Amsterdam er niet langer aan om een onafhankelijk onderzoek in te stellen naar het geheel aan gebeurtenissen voor en tijdens de Eurotop. 'Er is nu al genoeg reden om te eisen dat Vrakking uit zijn functie wordt gezet. Maar ook Patijn en verantwoordelijke politici in Den Haag zullen consequenties moeten trekken uit de onderzoeken', aldus de samenstellers van het zwartboek. 

Dat het niet zo'n vaart zal lopen, weten we ondertussen. Verantwoordelijk minister Sorgdrager zegde wederom toe te willen onderzoeken of de wettelijke mogelijkheden verruimd moeten worden om op te treden tegen demonstranten die grootschalige verstoringen van de openbare orde veroorzaken. Voor de meeste centrumbewoners van Amsterdam was het tijdens de Eurotop echter de overheid die middels verboden zones, massale politieafzettingen en hinderlijke helikopters de orde verstoorde. De Eurotop was de bron van alle ellende, niet de demonstranten die tegen het Verenigd Europa zijn. 

Felle kritiek kwam er uit onverwachte hoek. Voorzitter Van Duijn van de Nederlandse Politiebond (NPB). "Als Patijn, Vrakking en Nordholt vooraf al wisten dat artikel 140 niet toegepast mocht worden bij Vrankrijk, dan zijn de politiemensen die op moesten treden misbruikt", aldus Van Duijn. De Amsterdamse Politievakorganisatie (APV) spreekt, bij monde van voorzitter Kruyer, van 'pure opruiing'. Volgens hem probeert de NPB de sfeer binnen het Amsterdamse korps te verpesten. 

De vijf advocaten van de Eurotop-arrestanten zijn inmiddels schadeclaims aan het inzamelen. Raadsman Maurice Veldman verwacht dat de artikel 140-arrestanten bedragen kunnen vorderen die zullen variëren van een paar honderd tot wellicht enkele duizenden guldens per persoon. Het tarief voor geleden immateriële schade bedraagt 200 gulden per dag die in een politiecel is doorgebracht, en 50 gulden per dag in een huis van bewaring. Maar daar kan in bepaalde gevallen nog materiële schade bij worden opgeteld, zoals een dag gemist loon. Mocht de rechter van oordeel zijn dat artikel 140 niet toegepast had mogen worden, dan kan ook dat de door de gemeente toe te wijzen schadevergoeding verhogen.  

Alex

Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1997