Uit: Ravage #244 van 17 oktober 1997  

Natuurramp in Groenoord 

Illegale bomenkap bij ontruiming Actiekamp 

Maandagochtend 6 oktober, vier uur. Het is pikkedonker in het Westelijk Havengebied van Amsterdam. Slechts een al dagenlang brandende cacaoloods licht op in de duisternis. De anders zo drukke wegen zijn nu doodstil. Het enige teken van leven komt van de natuur, die zich ondanks de industrie toch nog laat gelden. Tientallen, nee honderden konijnen hebben vrij spel. Voorlopig althans.   

De avond ervoor werd voor de derde maal in een week tijd in actiekamp Groenoord de alarmklok geluid. Na twee eerdere meldingen was het nu menens. De ontruiming van het kamp zou in de vroege ochtend van 6 oktober moeten beginnen. Al het hele weekeinde gonsde het van de geruchten. Van diverse kanten kwamen de aanwijzingen binnen. Een loslippige agent had tijdens een boottochtje op het IJsselmeer zijn mond voorbij gepraat. Een bedrijf in Gelderland zou met bijna vijf kilometer hekwerk een gebied in de omgeving van Amsterdam moeten gaan afzetten. En ook Roel van Duijn van De Groenen was al met een slaapzak onder de arm op weg. Kortom, redenen genoeg om opnieuw stand-by te zijn. 

Egeltjeskamp 

In het dorp Ruigoord wijst tegen vijf uur in de ochtend niets op een grootscheepse actie. Het dorp en haar bewoners slapen, op een enkele waakhond na. Alles lijkt zo vredig.  

Iets verderop klinken de eerste tekenen van leven. In het Egeltjeskamp, het meest zuidelijke punt van de vrijstaat Groenoord, is het een drukte van belang. Hoog in de bomen wordt in het licht van zaklantaarns nog het een en ander aan de boomhutten vertimmerd. Op de grond een barricade met een heus winterverblijf in aanbouw.  

Vanuit de verte klinkt getokkel van een gitaar. In het tentenkamp zit een tiental activisten rond een kampvuur. De stemming is uiterst relaxed, haast sereen te noemen. Veel wordt er niet gesproken. Ja, ze komen, daar is iedereen wel van doordrongen. Maar dat ze ééns zouden moeten komen was van het begin af aan duidelijk. Het lijkt alsof iedereen nog van een laatste mooie nacht op Groenoord wil genieten.

De eerste cameraploegen melden zich iets na vijven. Het is de voorbode van wat later een complete media-invasie zal blijken te zijn. Twee cameraploegen van Netwerk maken de eerste opnames van de dag. Mensen knipperen vanwege de felle opnamelampen. Machiel, een van de perswoordvoerders, geeft zijn eerste interview van de dag. Hij laat zijn hut aan de journalisten zien, en legt uit hoe hij zich later zal vastketenen aan de lock-on. Dan scharen tevens de cameraploegen zich rond het kampvuur. Ook voor hen is het wachten begonnen.  

Om zes uur worden de mensen die ondanks alles nog slapen wakker gemaakt. Slaperige gezicht duiken vanuit het donker op. Men blijkt uitermate kalm, haast gelaten te zijn. Tsja, vandaag gaat het gebeuren. Toch? Een kwartier later is de laaste onzekerheid daarover verdwenen. Een activist is onderweg naar Groenoord op een wegafzetting gestuit. Gemeentepersoneel is bezig om de Machineweg voor alle verkeer af te sluiten. 

Zonsopgang 

Langzaamaan wordt het licht. De zon zal vandaag om 7.26 uur opkomen. De - voorlopig - laatste zonsopgang in het actiekamp. Het is alsof ook de natuur de activisten nog een laatste groet wil brengen, want deze zonsopgang is betoverend mooi. 

Wanneer de eerste zonnestralen aarzelend de horizon aftasten, worden steeds meer wegen rond Ruigoord afgezet. Als ook de N202, de provinciale weg van het havengebied richting IJmuiden, voor het verkeer wordt afgesloten, wordt dat gezien als een teken dat de politie grootschalig gaat optreden. 

Er zijn veel actievoerders aanwezig, het moeten er meer dan honderd zijn. Daarnaast zijn er nu ook ontstellend veel journalisten op de been. Als hongerige wolven werpen ze zich en masse op Roel van Duijn, die zich ook zal verzetten tegen de ontruiming. Nee, hij zal zich slechts vreedzaam verzetten, en geen geweld gebruiken. Hij staat niet voor een verloren zaak, en zal blijven strijden voor het unieke natuurgebied. Tegen tien uur 's ochtends moet hij dat ongeveer twintig keer in verschillende microfoons gezegd hebben. 

Luc Sala van het Amsterdamse lokale station Myster-TV is ook van de partij. Sala, al enige tijd bezig om het politiegeweld aan te kaarten, spreekt over Klaas Vaak wanneer hij Wilting bedoelt. "Die vragen we niets meer, die man liegt alleen maar", aldus Sala. 

Actievoerders zijn intussen druk in de weer met de laatste voorbereidingen. Velen verdwijnen met slaapzak en proviand in een van de tientallen boomhutten, anderen maken zich op om zich in de tunnels onder de grond te begeven. Een demonstrante ketent zich met een slot om haar nek aan een ijzeren paal, die in het wegdek vastgeklonken zit. Weer anderen liggen met hun arm tot voorbij de elleboog in lock-ons op het wegdek. Tel daarbij de diverse barricades op, en het zal duidelijk zijn dat de politie niet een-twee-drie in het kamp zal staan. Voorlopig heeft de politie echter andere zorgen. Een shovel is op een ME-bus ingereden, de eerste twee gewonden, en naar later zal blijken de enige, worden afgevoerd. 

Havenarbeiders 

Tegen tien uur verschijnen de eerste agenten in het kamp. Teamleider Schouten ("Zeg maar Cor") komt voor de formaliteit de demonstranten vertellen dat men toch echt weg moet gaan. Ondertussen meldt zich een vertegenwoordiger van de Amsterdamse havenarbeiders aan het front. Hij is met een delegatie van vijftien mensen gearriveerd, die echter niet voorbij de ME-linies komen. De havenarbeiders strijden al maanden tegen een dreigend ontslag, en hebben zich eerder solidair verklaard met de actievoerders in Groenoord.  

"Waarom geld spenderen aan de aanleg van een nieuwe haven, laat ze dat geld maar in onze banen stoppen", luidt hun motto. Er ontwikkelt zich een aardig gesprek tussen Schouten en de havenarbeider. De politieman blijft proberen om hem ervan te overtuigen dat de Groenoord-activisten heel andere belangen hebben dan de havenarbeiders, maar de havenarbeider laat zich niet overtuigen. "Wij blijven solidair met deze actievoerders", houdt hij vol. "Dit politievertoon is belachelijk, wij zijn tegen het graven van deze haven."  

Nadat Schouten weer verdwenen is, blijft het opvallend rustig. Nog steeds is de politie op afstand gebleven. Dan blijkt dat men op een heel ander punt al in actie is gekomen. Vanaf de Noordzeeweg, aan de oostzijde van Groenoord, wordt met groot materiaal een noodweg aangelegd. Heimachines zijn in de weer om op provisorische wijze een brug aan te leggen, bulldozers vegen alles opzij wat ze tegen komen. De eerste bomen gaan tegen de vlakte.  

De demonstranen ontsteken in woede. Dit mag niet gebeuren. De bomen moeten worden gered. Een aantal van hen snelt naar de plek waar de bulldozers aan het werk zijn. Ze klimmen op de machines maar worden door de ME met knuppels 'vreedzaam' weggeslagen. Roel van Duijn probeert ondertussen telefonisch aangifte te doen. "Het omhalen van bomen is in overtreding met de Boswet. De eigenaar van de grond, dus de gemeente in dit geval, moet dit openbaar aankondigen. Dat is niet gebeurd, dus is de gemeente stafbaar." Een medewerkster van De Groenen krijgt opdracht om aangifte te doen op een politiebureau.  

Demonstranten nemen contact op met Talkradio. Het op de AM opererende radiostation heeft zich bij gebrek aan een echte actieradio ontpopt tot spreekbuis van de demonstranten. 'Mensen, kom alsjeblieft naar Ruigoord', klinkt het op de middengolf. 'We hebben jullie nodig.' 

Helikopter 

Een rondgang langs de grenzen van Vrijstaat Groenoord leert dat die sympathisanten dan wel op moeten schieten. Sneller dan verwacht wordt het gebied met Heras-hekwerk afgezet. Het bedrijf beroept zich er later trots op nog nooit zo snel geopereerd te hebben. Deze tactiek komt regelrecht overgewaaid uit Engeland. De politie heeft zich niet voor niets bij hun Engelse collega's georiënteerd. 

Overal waar je nu loopt, stikt het van het blauw. Er is politie te paard, her en der zijn linies ME actief, hondenteams zijn ingezet, en een helikopter scheurt af en toe laag over het kamp. Jelle Kuiper, de kersverse nieuwe hoofdcommissaris, komt zich persoonlijk op de hoogte stellen. Burgemeester Patijn laat zich even later ook nog zien. 

In totaal worden 850 agenten ingezet. De kosten van de operatie worden later door de politie op een miljoen gulden geschat. Dat lijkt nog een lage schatting, want ook na de ontruiming zal een groot aantal agenten nodig blijven om het gebied te bewaken.  

Ondanks de overstelpende hoeveelheid politie is tot halverwege de middag nog geen enkele actievoerder vanuit een boomhut, een tunnel of een lock-on verwijderd. Het gezag wacht daarmee totdat het gebied is afgezet. Men zou een week voor de ontruiming hebben uitgetrokken.  

Ondertussen wordt het dorp Ruigoord door de ME belaagd. ME-bussen rijden stapvoets langs de kerk, waar enige activisten zich met een scanner hebben geïnstalleerd. Bewoners van Ruigoord reageren woedend. Een van hen weet in zijn eentje twee ME-bussen te verjagen, maar keer op keer blijft de ME zich provocerend door de dorpskern bewegen. Wanneer een NOS-cameraploeg op het opstootje afkomt, verdwijnt de ME weer. De cameraman wil vervolgens de scannerploeg filmen. Wanneer de activisten aangeven dat ze niet gefilmd willen worden, klinkt het "dan trek je maar een zak over je kop."  

Onder bescherming van de ME worden steeds grotere stukken van het natuurgebied door bulldozers weggevaagd. Politievoorlichter Klaas Wilting staat irritant zelfingenomen voor de camera's te verklaren dat alles naar wens verloopt. Ja, als mens houdt hij van de natuur, maar als politiewoordvoerder verdedigt hij de ontruiming. Actievoerders zien machteloes toe hoe boom na boom illegaal wordt ontworteld.  

Paniek 

De politie blijft meer en meer materiaal aanvoeren, de voorbereidingen voor het verwijderen van de actievoerders in de boomhutten vorderen. Iedereen die niet is vastgeketend wordt onder zachte dwang het terrein afgevoerd. Bulldozers leggen diverse paden aan. Zelfs wanneer de duisternis invalt, blijft de politie en het ingehuurde personeel actief. ME-bussen rijden af en aan, ploegen worden afgelost.  

Eén keer gaat dat bijna mis. Nog steeds zitten enige activisten aan het wegdek vastgeketend. Onder een zeil proberen ze de nacht door te komen. Pesterige agenten trekken dat zeil af en toe weg. Ernstiger is dat een bus op een gegeven moment de activisten bijna doodrijdt. Daarna opereert men iets voorzichter, maar het blijft gevaarlijk, al dat gedoe in het nachtelijk donker. 

Later blijkt eens te meer hoe gevaarlijk. Een machinist laat z'n bulldozer de vrije hand over een van de dijken, ondanks het feit dat er duidelijk is aangegeven dat zich in de dijk een tunnel bevindt. De in de boomhutten verschanste activisten schreeuwen zich de longen uit het lijf. Tevergeefs, en deel van de tunnel stort in. Geschrokken begint Peter, een van de woordvoerders van Groenoord die nog aanwezig is, samen met een aantal agenten te graven.  

Er is paniek. De ventilatieschacht is bedolven onder het zand en ook de ingang is zoek. Na enige bange momenten die een eeuwigheid lijken te duren wordt duidelijk dat de activist die zich in de tunnel had verschanst ongedeerd is gebleven. Hier is sprake van pure mazzel. Had hij zich enige meters verder bevonden, dan was hij zonder twijfel gestikt. 

In het ochtendgloren worden de eerste boomhutten belaagd. De firmanaam van een hoogwerker is met plastic vuilniszakken afgeplakt. Bomen rondom de bezette boom worden omvergehaald, zodat de actievoerders geïsoleerd raken. De boom zelf wordt van z'n onderste takken gestript, waarna met containers de actievoerders uit de hutten worden gehaald. Het is een beproefde politiemethode, al jarenlang worden op deze manier kraakpanden ontruimd.  

Dit gaat zo de hele dinsdag door, totdat tegen het eind van de middag de laatste boomhutten verwijderd zijn. Ook worden deze dag de laatste mensen die nog met een lock-on aan het wegdek vast zitten verwijderd. Bij een van die operaties gaat het weer even mis. Een beitel schiet los en baant zich een weg in de arm van een actievoerder.  

NATO-prikkeldraad 

Wanneer de laatste actievoerders zijn verwijderd, meldt de politie dat de operatie naar tevredenheid verloopt. Het terrein is leeg, aldus de smeris. Volgens de actievoerders is dat echter niet het geval. Op een persconferentie melden de actievoerders dat sommige mensen zich nog steeds op het afgezette terrein bevinden.  

Sterker nog, er gaan geruchten dat zich nog ergens een geheime tunnel zou bevinden. En ondanks het feit dat de hekken dag en nacht door ME te voet en te paard bewaakt worden, is het nog steeds mogelijk om het terrein op te komen. Een van de actievoerders: "Er zitten nog minimaal tien mensen op het terrein. Ik ben net nog bij een aantal langs geweest, heb nog een kopje koffie met ze gedronken. De politie juicht veel te vroeg. Ze zijn nog lang niet klaar." 

Naast de geruchten over de geheime tunnel doen meer verhalen de ronde, die lastig te verifiëren zijn. Zo zou tot nu toe slechts één arrestatie zijn gevallen. Iemand zou maandagavond zijn opgepakt nadat drie bouwlampen, waarmee het hekwerk 's nachts wordt verlicht, bleken te zijn gesaboteerd.  

Na de ontruiming is een grote groep mensen in de omgeving van Groenoord blijven kamperen. Volgens Machiel van Groen Front! hebben in de nacht van dinsdag op woensdag enige tientallen mensen her en der in tenten en hutten de nacht doorgebracht. Hij kondigt aan dat er zo snel mogelijk aan een nieuw basiskamp gewerkt zal worden. Machiel: "Vanuit dat basiskamp zullen we constant acties ondernemen." Peter: "Dat worden guerrilla-acties. In kleine groepjes zullen we ze dag en nacht gaan dwarszitten. Ze zijn nog lang niet van ons af. De eerste ontruiming ligt nu achter ons, maar het was zeker niet de laatste." 

Overigens werden in de loop van de week op diverse plaatsen rond het hekwerk ook nog prikkeldraadversperringen aangelegd. Daar zou ook het gevreesde NATO-prikkeldraad voor gebruikt worden. Machiel is niet onder de indruk: "Ze houden ons toch niet tegen." 

Terugkijkend op de afgelopen dagen tonen beiden zich redelijk tevreden. "We hebben het twee dagen volgehouden", aldus Peter, "en dat had ik van tevoren ook voorspeld. Verder heeft de politie zich redelijk gedragen, op enige incidenten na. Duidelijk is dat ze hun ontruimingsstrategie naar Brits voorbeeld hebben ontwikkeld. Dit hele circus is een kopie van de recente politie-operatie tegen de actiekampen bij het vliegveld rond Manchester." Machiel: "Een operatie als deze kost drie ton per dag. We zullen ervoor zorgen, dat de rekening hoog gaat oplopen. Dit is pas het begin."  

Rob Tuinstra