Uit: Ravage #244 van 17 oktober 1997   

Het zand van joop 

De plannen voor het uitbreiden van het Westelijk Havengebied in Amsterdam stammen uit de jaren zestig. Onder wethouder Joop den Uyl verwerft de gemeente Amsterdam het oostelijk deel van de Houtrakpolder en bedelft dit onder lagen zand om het bouwrijp te maken. Al snel keert het economische tij en het gebied wordt niet geëxploiteerd. De natuur kan vervolgens ongestoord haar gang gaan op het zandrijke gebied. 

Begin jaren zeventig kraken kunstenaars het dorp Ruigoord, dat zich binnen het gebied bevindt waar de Afrikahaven moet worden aangelegd. Op het 'zand van Joop' groeien wilgen, bloeien zeldzame paarse orchideeën en bedreigde plant- soorten als rode-ogentroost en duizendguldenkruid.  

Door toedoen van gunstige economische prognoses en de toenemende vraag naar werkgelegenheid pakt Amsterdam aan het eind van de Jaren tachtig de plannen tot uitbreiding van de haven weer op. Het bureau McKinsey maakt een plan voor industriële ontwikkeling langs het gehele Noordzeekanaal. In het dorpje Ruigoord ontstaat de werkgroep Ruigoord Ongehavend, die tot doel heeft de plannen voor havenontwikkeling te dwarsbomen, het natuurgebied te beschermen en wat er over is van de groene buffer open te houden.   

Begin jaren negentig staat voor Ruigoord in het kader van een langdurig juridisch steekspel. Hoorzittingen bij en uitspraken van de Raad van State volgen elkaar in rap tempo op. Om de weerstand van de tegenstribbelende buur Haarlemmerliede te breken, annexeert Amsterdam het stuk grond waar de Afrikahaven moet komen. Alle grote partijen, incluis GroenLinks, pleiten voor een snelle aanleg van de haven.  

Vanaf 1 januari 1997 behoort Ruigoord en omgeving bij Amsterdam. Het is meteen afgelopen met de rust, de komst van de riethaven lijkt onafwendbaar. In april geeft de Raad van State de gemeente toestemming om te starten met de voorbereidende werkzaamheden. Dat betekent het aanleggen van een weg en het graven van een vijf meter diepe kuil met een lengte van anderhalve kilometer en een breedte van 350 meter.  

Deze werkzaamheden zouden slechts 'omkeerbare' schade veroorzaken aan het waardevolle gebied rond Ruigoord. Met deze graafwerkzaamheden is men in juni begonnen. Milieuorganisaties uiten felle kritiek op dit besluit. De organisaties menen dat eerst een maatschappelijk debat gevoerd moet worden over nut en noodzaak van de Afrikahaven. Een dergelijk debat wordt wel gevoerd over de Tweede Maasvlakte bij Rotterdam.  

Een andere mogelijkheid om een discussie in gang te zetten, is het houden van een referendum. Vorig jaar nog stond de gemeenteraad zo'n volksraadpleging toe. De inwoners van Ruigoord overhandigen op 12 mei dit jaar de benodigde zeshonderd handtekeningen waarmee een referendum over de wenselijkheid van de Afrikahaven kan worden aangevraagd. Twee dagen later besluit de Amsterdamse gemeenteraad om toch maar geen toestemming te geven voor het houden van een referendum. Volgens de raad zal een volksraadpleging de uitvoering van de plannen te zeer vertragen.  

Naast de sloop van het liederrijke dorpje Ruigoord en de vernietiging van de unieke natuur, waar nu niet veel meer van over is, vrezen de tegenstanders van de haven dat de afgegraven put allereerst volgestort zal worden met giftig baggerspecie, afkomstig uit de waterwegen van Noord-Holland.