Naar archief

Uit: Ravage #240 van 8 augustus 1997  

Zijn de autolozen de weg kwijt? 

Eind vorige week reden enige honderden actievoerders per fiets een demonstratief rondje door Amsterdam. Wat ruim een jaar geleden begonnen was als een groeiend protest tegen het autogebruik in de hoofdstad, lijkt inmiddels te zijn uitgemond in een verplicht nummertje op de eerste vrijdag van de maand waar nog maar nauwelijks (pedaal)kracht vanuit gaat. Tijd voor wat tegengas. 

Er waait een frisse protestwind vanuit Groot-Brittannië ons land binnen, Ingegeven door matte tijden op het gebied van radicaal actievoeren voor nobele doelen, beheersen geweldloze en min of meer ludieke actievormen sinds lange tijd ook hier het straatbeeld. Met als voorbeeld de Critical Mass demo's, grote fietsdemonstraties waardoor diverse Britse steden veelvuldig worden geteisterd, vatte een handjevol actievoerders begin 1996 het plan op om iets dergelijks in Amsterdam te introduceren. 

Vrijdag 5 juli 1996 namen zestig mensen deel aan de eerste fietsdemonstratie van De Autolozen. Als 'Verkeersschandaal van de Maand' werd de geplande bouw van een ondergrondse parkeergarage op het Weteringplantsoen aangewezen. Op deze plek maakten de actievoerders pas op de plaats. Een houten kruis werd de grond ingeslagen, symbool voor toekomstige verkeersslachtoffers. Immers, iedere parkeergarage trekt in potentie meer autoverkeer aan. 

De daarop volgende maandelijkse fietsdemonstraties trokken gemiddeld tweehonderd actievoerders. De Autolozen bleven in geen medium onbelicht. 'Op de eerste plaats willen we dat er steeds meer mensen mee zullen gaan fietsen', meldt woordvoerder Gijs van De Autolozen in Ravage van 9 augustus '96. In die doelstelling is de actiegroep niet geslaagd, gelet op het stabiele aantal deelnemers. Wel sloeg de vonk van het anti-autoprotest vliegensvlug over naar andere steden als Rotterdam, Den Haag, Nijmegen en Groningen.

Pas op de plaats  

Na ruim een jaar rondjes fietsen is het tijd om de balans op te maken. Wat hebben De Autolozen bereikt, maar bovenal, hoe moet het nu verder? Vooropgesteld mag het uniek genoemd worden dat een klein clubje als De Autolozen erin is geslaagd geen enkele maand over te slaan. Men is tot nu toe maar liefst veertien maal de straat op gegaan. Daar is doorzettingsvermogen voor nodig, aangezien er toch iedere keer weer een route moet worden bedacht en een origineel verkeersschandaal.  

Ook moet er telkens weer gemobiliseerd worden om voldoende deelnemers te krijgen. Dat het aantal deelnemers aan het fietsprotest niet echt groeit, kent diverse oorzaken. Naast de gebruikelijke oproepen in de alternatieve bladen, verspreidt de groep weinig aanspreekbare flyers en pamfletten. Een opvallende standaardposter zou zeker op z'n plaatst zijn. Verder wordt er nauwelijks gebruik gemaakt van de mogelijkheden die de fietsende achterban biedt. Je kunt eenvoudigweg de deelnemers vragen om een volgende keer iemand mee te nemen. Zo groeit de groep als kool. 

De initiatiefgroep zelf klaagt steen en been over het feit dat men slechts met een handjevol mensen in de weer moet waarmee maandelijks een afwisselende en verrassende fietstocht op poten gezet moet worden. Dat kan de club zichzelf aanrekenen, omdat men ook hier haar achterban ongemoeid laat in plaats van ze bij de organisatie te betrekken. Het zou zinvol zijn om bijvoorbeeld na afloop van iedere fietsdemo een info-/ontmoetingsavond te houden op een vaste plek. Op dit trefpunt kan geëvalueerd en gebrainstormd worden. Verder kunnen mensen zich hierdoor makkelijker aansluiten bij de club die nieuwe acties gaat voorbereiden. Dit infopunt zou ook als postadres gebruikt kunnen worden.

Doelstelling  

Maar wat willen de Autolozen nu eigenlijk bereiken? Als je de gemiddelde deelnemer van het fietsprotest hierover aanspreekt, krijg je verschillende antwoorden. Van 'weg met alle auto's' tot 'weet niet'. Het is ook vaag, want De Autolozen zelf hebben bij mijn weten nooit hun uitgangspositie geformuleerd op papier. Althans, niet als initiatiefgroep. Zou men dan nooit intern hebben gediscussieerd over het doel dat wordt nagestreefd? Het zou me niet verbazen, het past een beetje in de tijdsgeest. 

Je kent wat mensen die ook een pesthekel hebben aan de ellende die de auto als vervoersmiddel oplevert - honderden dodelijke verkeersslachtoffers en tienduizenden fysiek en psychisch gewonden op jaarbasis, om de milieuvervuiling niet te vergeten - en je richt er een actiegroepje voor op. Je babbelt vervolgens wat over mogelijke actievormen waarna je ten strijde trekt. Dat kan ook wel, maar dan wel als je er vanuit gaat dat de actievorm eenmalig is. 

Kies je echter voor de optie de actie maandelijks terug te laten keren, zoals De Autolozen doen, dan ben je aan de deelnemers wel verplicht om duidelijk te maken wat je zelf nu eigenlijk voor ogen hebt. Het 'verkeersschandaal van de maand' voldoet in dat opzicht niet, dat zijn immers wisselende doelen. Wat streven De Autolozen dan werkelijk na? Zijn autobezitters bijvoorbeeld óók welkom bij hun acties? Moeten volgens De Autolozen alle auto's de wereld uit, te beginnen uit Amsterdam? Dit standpunt werkt niet echt 'verbredend' en is ook niet realiseerbaar met het houden van ludieke fietstochten, maar is wel glashelder. Keren De Autolozen zich slechts tegen de uitwassen van het autogebruik? Wil men de overlast terugdringen, en accepteert men wel het bestaan van het vervoersmiddel als zodanig? 

Als De Autolozen slim genoeg zijn dan kiest men voor een doelstelling die én prikkelend is én radicaal, én zo min mogelijk mensen uitsluit. Dus niet tegen de auto, zoals de geuzennaam Autolozen doet vermoeden, maar tegen de waanzinnige overlast die het autogebruik teweeg brengt. Trouwens, voor afschaffing van de auto zal men niet zijn, want tot nu toe was geen van alle 'verkeersschandalen van de maand' gericht tegen de auto op zich, maar slechts tegen de overlast die het vieze achterhaalde apparaat veroorzaakt. Pas als je je doelstelling helder hebt geformuleerd, wordt het voor de deelnemers ook eenvoudiger om bewust mee te gaan doen.

Speerpunten  

Maar slechts deze aanpassingen zijn niet toerijkend genoeg om het fietsprotest te laten groeien. De initiatiefnemers van de maandelijkse criteriums zullen ook concrete resultaten na moeten gaan streven, willen ze hun fietsdeelnemers en publiek (de tienduizenden die de acties belangstellend volgen via de media) kunnen blijven boeien. De vrijblijvendheid van het slechts aantonen van 'verkeersschandalen' werkt voor de deelnemers verstikkend. Wel leuk natuurlijk, een paar uurtjes schoppen tegen een net geopende verkeerstunnel of een opgeheven parkeerverbod voor auto's, maar het zet nauwelijks zoden aan de dijk. 

De Autolozen zouden er beter aan doen indien ze zich in de nabije toekomst vast zullen gaan bijten in aantoonbare misstanden, die veel Amsterdammers naar het hart gaan, en daar net zolang actie legen gaan voeren totdat het schandaal daadwerkelijk uit de wereld geholpen is. Zoiets spreekt toch meer mensen aan moeten spreken. 

Neem als voorbeeld de vrije trambaan in Amsterdam, waar automobilisten niet mogen rijden, met uitzondering van de taxi's. Alsof dat geen automobilisten zijn. Het gevolg: tientallen ongelukken per jaar vanwege platgereden voetgangers en fietsers die slechts trams verwachten bij het oversteken van de trambaan, en geen racende taxi's. Een maandelijks terugkerend fietsprotest tegen deze vorm van auto-overlast, waar ook de ENFB aan mee zou moeten gaan doen, en andere actievormen tegen de taxiterreur, zal ongetwijfeld een positief effect sorteren op de groei van het protest. Maar bovenal: er valt weer eens wat te winnen voor de Amsterdammers.

Alex van Veen

Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1997