Naar archief

Uit: Ravage #239 van 11 juli 1997

Het weekboek: krista van velzen

Krista van Velzen is momenteel anti-kernenergie activiste in Praag. Zij werkt voor "For Mother Earth" in Gent en sinds herfst afgelopen jaar in PIANO, het "Praha International Anti Nuclear Office". Met vijftien andere mensen probeert zij de bouw van de kerncentrale in Temelin (Zuid-Bohemen) te stoppen.

Vrijdag 20 juni 1997

Ik ben het kantoor en de drukte van de stad ontvlucht en kampeer met mijn Amerikaanse vriend en collega Ben in de bossen naast Temelin. Het was moeilijk om weg te komen. Ik wilde nog gereedschap kopen. Dat kost tijd hier. Niks is vanzelfsprekend. We zetten onze tent op, met uitzicht op de kerncentrale. Een blik op de kaart geeft mij een vreemd gevoel. We zijn nu in de dodenzone, een zone die CEZ, de eigenaar van de centrale, als voorzorgsmaatregel heeft geëvacueerd.

Ik zie de lijnen op de kaart, lijnen die netjes om de grotere dorpen en rivieren heen gaan, lijnen die om geld geven, niet om mensenlevens. We zijn hier om eens uit te pluizen of de site erg veranderd is ten opzichte van afgelopen jaar, om actieplannen uit te broeden, kaarten te maken en de site ook eens van binnenuit te bekijken. CEZ heeft de brandstofstaven al binnengebracht, terwijl de bouw nog zeker drie jaar doorgaat (als wij ze niet stoppen). Dit doen ze alleen om hun enorme budget voor beveiliging te rechtvaardigen. En beveiligen, dat doen ze. Extra omheining, wachttorens, laser alarms, camera's en veel uniformen, te voet en op wieltes.

Zaterdag 21 juni

Het is een mooie heldere nacht, en dus ijskoud. We besluiten een vuur te maken. Later verschijnt er plots een enorm hert, dat mij recht in de ogen kijkt en dan 'blaffend' wegspringt. Eerder die nacht zagen we bij het water een otter-achtig dier en veel vleermuizen die in hun jacht naar insecten ons rakelings langs de oren scheerden. Op de achtergrond schittert Temelin in een letterlijk grotachtig licht...

Ik denk aan de speech van Eisenhower voor de algemene vergadering van de Verenigde Naties in 1953, bij de introductie van "Atoms for Peace" . Het gaat er volgens hem om een manier te vinden om de geweldige vindingrijkheid van de mensheid niet te benutten voor destructie, maar op te dragen aan het leven. En ik denk aan hoe de wetenschappers wisten te vertellen dat het gebruik van kernenergie zo goedkoop zou zijn dat het niet eens de moeite was om het te meten.

Bij het zien van zoveel verlichting vraag ik me af of CEZ nog steeds in deze overmoedige stemming uit de 50'er jaren verkeert. Laat in de nacht trekken we erop uit met de Russische nachtkijker die ik heb weten te bemachtigen. We oefenen op een veld en in het bos, maar weten dat dit speelgoed met zoveel licht rond de centrale nutteloos is. Jammer. want het is r erg leuk om met zo'n apparaat rond te lopen.

Zondag 22 juni

De derde nacht besluiten we ergens anders te kamperen. We verhuizen naar Brezi. Dit is een van de geëvacueerde en verwoeste dorpen in de directe omgeving van Temelin. Afgelopen jaar was ik in de zone rond Tsjernobyl, om actie te voeren ter gelegenheid van de tiende herdenking van de catastrofe bij Tsjernobyl. Ik waan mij terug nu. De naargeestige verkrachte huizen: het geluid van de wind door de kapotte ruiten; de natuur die op volle kracht probeert haar territorium terug te winnen. Afbrokkelend asfalt. Gebroken telefoon en elektriciteitsmasten. Vogelgezang in de brandende zon, overal nesten.

In slaap gedommeld in de warme zon, schrik ik laat in de middag wakker van geluiden in het huis waarnaast wij kamperen. En ja, precies als in Tsjernobyl, zijn er mensen die alles proberen mee te nemen wat los en vast zit. Er ontbreekt slechts één ding: straling.

Maandag 23 juni

We werken de hele dag aan onze nieuwe kaarten en vergeten daardoor dat er maar een paar bussen per dag van Temelin naar Praag gaan. Liften dan maar naar de bushalte die nog zeker 6 km weg is. We hebben maar drie kwartier en moeten ook nog onze rugzakken oppikken die we ergens achter een boom achtergelaten hebben.

Uiteindelijk krijgen we een lift van een vrachtwagenchauffeur uit Temelin die meteen vraagt of wij activisten zijn. Ik probeer uit te leggen dat ik hier ben om de visarenden te zien... maar hoe zeg je dat ook alweer in het Tsjechisch. De chauffeur lacht en geeft mij een veelzeggende blik. Niet veel mensen die hier werken zijn pro-nucleair, dat is zeker.

Dinsdag 24 juni

Ik loop naar de bank om wat geld te wisselen. Er staat een eindeloze rij, bij alle andere banken ook. De kroon is nog steeds aan het devalueren nadat Klaus, de president van Tsjechië, uiteindelijk heeft bekend hoe slecht het er met de economie aan toe is. Dit komt mede door de bouw van Temelin, een project dat niet alleen onnodig is maar bovendien enorm vertraagt en het budget ruimschoots heeft overschreden. De minister van industrie nam al zijn ontslag en nog maar een derde van de bevolking steunt de huidige regering. Redelijke kans dat de hele regering inclusief de president gaat vallen.

Wijzelf verloren veel geld dat we van buitenlandse fondsen kregen door deze devaluatie, maar dat is niets vergeleken met de verliezen die CEZ heeft en de leningen uit het buitenland die steeds moeilijker kunnen worden afbetaald. Een erg interessante periode voor mij. Zou Temelin niet door ons gestopt worden maar simpelweg door de devaluatie van de kroon...

Woensdag 25 juni

Vandaag hebben we zekerheid. Dagen geleden werkte ons telefoonlijn plots niet meer. Nu weten we dat dit met opzet gebeurd, om ons te hinderen in ons werk.

Ik voel me lichtelijk gefrustreerd. Ik ben druk bezig de vreemdelingenpolitie te bewerken om ons uitnodigingen te geven.

Oh wat heb ik een hekel aan die bureaucratie, aan grenzen en identificatiebewijzen. Ik zou graag mijn tijd benutten om daar iets tegen te doen. Maar ja, het is de enige manier om de mensen uit de Oekraïne, Roemenië en Sri Lanka die naar de acties willen komen het land in te krijgen. Zonder telefoon (en een fax hadden we sowieso niet) wordt het allemaal niet makkelijker.

Donderdag 26 juni

Het duurt nog een dag tot de SPACE (Seminar on Positive Actions for the Conservation of Energy) conferentie begint. De deelnemers, allen afkomstig uit Oost Europa, druppelen al binnen, terwijl wij hard aan de slag zijn om de laatste voorbereidingen te treffen. Het is ons toch gelukt om voor de meeste mensen een officiële uitnodiging los te peuteren. Zelfs de Georgiërs is het gelukt om binnen te komen.

Dan komt er een e-mail binnen van Honza, de campagnevoerder van Hnuti DUHA, de Tjechische milieudefensie, de groep waar wij voornamelijk mee samenwerken. CEZ heeft een persconferentie gehouden waarin ze beweren op onze website gelezen te hebben dat wij honderden gewelddadige anarchisten en autonomen uit Gorleben hebben uitgenodigd. De perikelen in Gorleben zijn hier heel anders ontvangen dan in het westen.

Een verslag van extremisme en geweld en de Tsjechische media vonden het nieuws over onze gasten uit Gorleben dus sensationeel genoeg om massaal te publiceren, ons daarmee een absoluut negatief imago gevend. DUHA deed haar best om de media te overtuigen van onze principes van absolute geweldloosheid. Ik weet niet of er op onze website iets over Gorleben staat, maar gewelddadige mensen hebben we zeker via dit medium niet uitgenodigd. Een ordinaire lastercampagne dus…

Vrijdag 27 juni

Vandaag is ook onze telefoonlijn in een kantoortje dat we op een boerderij aan de rand van de stad hebben om onze email mee te versturen, doorgeknipt. Communicatie begint nu wel erg moeilijk te worden. Gisteren hebben de anarchisten (althans zo noemen ze zich) het kantoor van DUHA bezocht om aan te kondigen dat ze zich nog steeds niet in onze geweldloosheidsprincipes kunnen vinden. En dat ze onze beslissingsstructuren ook shit vinden. Maar dat ze desalniettemin vanaf het begin op ons kamp zullen zijn en zullen proberen om mensen in hun groep en dus tegen DUHA te krijgen. Ook zullen ze geweld gebruiken, daarmee de negatieve vooroordelen van de media alleen maar bevestigend.

Vannacht gaf ik een workshop vuurspugen aan de mensen van de Sustainable Europe Tour (SET), die nu in de boerderij hun acts voorbereiden. Het zijn muzikanten, kunstenaars, acrobaten en activisten van over de hele wereld, die dit jaar naar het kamp in Temelin en Mochovce komen.

Jonny uit Noord-Ierland zingt een vreemdsoortig liefdeslied. "Share with me this halftime. You look so cute in your radiation-suit. Captured by your radiance". Tegelijkertijd zijn een paar andere pianisten de stad in gegaan om posters op te houden voor de nuclear meltdown shocknight die we organiseren, een avond met China Syndrome, muziek en video's en training van Undercurrents...

Ze voerden deze posterplakkerij uit gekleed in gigantische Oekraïnse radiatiepakken. Ze trekken veel bekijks, zowel van de gewone burgers als van de politie. Die pakt ze op en laat ze pas laat in de nacht vrij als ze een boete van 6 gulden betaald hebben.

Zaterdag 28 juni

Vandaag hebben we met de SPACE astronauten het kantoor van PUHA in Praag geïsoleerd. Er brak maar één raam. De SET-mensen geven een concert in Cheb op een hippie festivaL, hun eerste try-out in Tsjechië. Ik ben benieuwd hoe dat was.

Via via hoorde ik een ongelooflijk verhaal. Dezelfde Honza zat vandaag in een tram in Praag met een drietal mannen die op ingenieurs leken. In het Tsjechisch bespraken ze wat ze die dag op de DUHA telefoonlijn hadden gehoord. Ze herkenden Honza eerst niet, hoewel hij een bekende persoonlijkheid is door zijn regelmatige verschijnen in tv-programma's over Temelin. Je kunt je hun consternatie voorstellen toen ze hun stupiditeit dit in het openbaar te bespreken, inzagen. Dat de telefoon wordt afgeluisterd was ons wel duidelijk, maar toch, dit was wel erg curieus.

Laat in de avond ga ik mijn vriend Alex uit Strii, Oekraïne, bezoeken die sinds kort in een kroeg in Praag werkt. Het is een soort techno tent waar je allerlei vreemde energie drankjes kan kopen. Een daarvan genaamd Erektus trekt mijn aandacht. Het bestaat dus echt. Een aantal weken geleden kwam de paus naar Praag (er zijn veel, veel katholieken in Tsjechië), en ik liep die dag in een buitenwijk van de stad. Vol verbazing zag ik een enorm billboard boven mijn hoofd met een blikje van dit spul, met de contouren van een blote vrouw erop. Ernaast twee benen en korte rok à la Marilyn Monroe, en een man (de paus), zijn hoofd steunend in zijn handen, die tussen zijn vingers door onder de vrouw haar rok gluurde. Ik kon mijn lachen niet inhouden.

Ik keek naar het blikje energydrink terwijl op de toog twee schaars geklede meisjes van amper 17 heftig aan het dansen zijn op de dreunende muziek, De bar is gevuld met blowende jongeren (dat is legaal hier, hoewel je niks mag verkopen), in skaters-outfit.

Alex is gespannen, omdat de grote baas zijn avond spendeert in de kroeg, en hij geen fouten wil maken, bang zijn baan te verliezen. Het is moeilijk voor Oekraïners werk te vinden, en vaak worden ze uitgebuit omdat ze illegaal in het land zijn. Zo ook Alex, die eerst weken vaatwasser was in een van de chiqueste restaurants van Praag, en nauwelijks anderhalve gulden per uur kreeg. Nu is het beter, maar je moet op je hoede blijven.

Ik raak in gesprek met de eigenaar van de kroeg, een Amerikaanse advocaat. Hij vertelt mij dat een van zijn cliënten Westinghouse is. Westinghouse is de belangrijkste bouwer van Temelin en heeft het contract voor de bouw van deze op nogal vuile manier verworven. Eerst blijft de man hangen op het punt dat hij gewoon de wet volgt en toch ook zijn brood moet verdienen. Later die nacht raken we verwikkeld in een diepe discussie over recht en ethiek, en ik vertel hem over de keren dat ik de wet brak om een groter misdrijf aan te tonen. Wij komen van twee verschillende planeten... maar voor een avond begrijpen we elkaar. Tot ik naar huis ga en doodmoe in slaap val.

Zondag 29 juni

De shock night is een succes. Een van de pianisten heeft China Syndrom vertaald in het Tsjechisch en er zijn video's over Tsjernobyl en andere actiegroepen. De film is erg cheesy, gemaakt in de zeventiger jaren en vol rolpatronen en absoluut niet verscholen sexisme, en erg amerik. Voor zijn tijd is dit een fantastische film: hij werd gemaakt voor het ongeval bij Three Mile Island en verslaat de cover-up van een nucleair ongeval. De reacties van de internationals in de zaal doet me denken aan de "Rocky Horror Picture Show". De Tsjechen blijven beangstigend stil onder deze heavy dosis sexisme.

Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1997