Naar archief

Uit: Ravage #238 van 27 juni 1997  

''Wie helpt er mee uitladen?'' 

Zwartboek brengt A'dam Politiestad in kaart  

Ongeveer 200 individuele verhalen van arrestanten tijdens de Eurotop verschijnen binnenkort in een Zwartboek. Koppen zullen er niet rollen, verwacht Ed Hollants van het Autonoom Centrum, maar mede door het Zwartboek zal het weekendje Amsterdam Politiestad wel buiten de doofpot blijven. 

Het Autonoom Centrum is samen met Bureau Janssen & Jansen en de Arrestantengroep initiatiefnemer van het Zwartboek. We schrijven maandagmiddag 23 juni, een week na de Eurotop. Op het kantoor van het Autonoom Centrum lopen nog steeds voormalig arrestanten binnen om hun verhaal te doen. Ongeveer honderd zijn het er inmiddels die hun ervaringen op papier hebben gezet. De zaakjes zijn goed aangepakt. De klachten worden in twintig punten onderverdeeld, variërend van 'Wanneer ben je gearresteerd' tot 'Had je contact met een advocaat' en 'Ben je sexueel geïntimideerd door leden van de politie'.   

Je hoeft maar een paar verslagen door te nemen om een zekere misselijkheid te voelen opborrelen. Is dit Nederland, vraag je je even naïef af, met als onvermijdelijk antwoord: ja, dit gebeurt in Nederland. De klachten beginnen vanaf zaterdag, maar met name 's zondags vanaf de voorgenomen lawaaidemo vanuit Vrankrijk (346 demonstranten en omstanders). Voor de arrestanten een dag later, evenals voor mensen die bij andere gelegenheden zijn opgepakt, is de teneur dezelfde: bij het oppakken is onnodig veel geweld gebruikt, en de omstandigheden tijdens de detentie waren zonder uitzondering beroerd.  

Cijfers 

De arrestaties bij Vrankrijk verliepen ruw. Een jongen die het in de arrestantenbus niet meer hield omdat hij moest urineren, werd ook na herhaaldelijk roepen om hulp aan zijn lot overgelaten. De plastic handboeien werden onnodig strak aangetrokken en sneden door het vlees heen. Vrouwen werden door mannelijke stillen gefouilleerd, ook als ze vroegen ze om een agente. 

Sommigen zijn in hun borsten geknepen, moesten urineren waar ME'ers bij stonden, kregen cijfers toebedeeld. Een bewaker in Heerhugowaard, waar 116 vrouwen werden vastgehouden in tenten op de binnenplaats, lachte naar een arrestante: "Als je alleen in je cel was geweest, hadden we je eens lekker verwend." Seksistische beledigingen waren legio, de pikkies vonden het blijkbaar heerlijk om van hun machtspositie misbruik te maken. 

Tijdens de gevangenschap kon er niet worden getelefoneerd en was er totale onzekerheid over de duur van de hechtenis. In de Bijlmerbajes zaten tientallen arrestanten de hele dag zonder water in de felle zon. "Toen diverse mensen uitdrogingsverschijnselen vertoonden, werd de volkomen vervuilde toiletpot losgerukt en water uit de spoeling getapt. Vervolgens sloten ze het water af," schrijft een Amsterdammer. Als velen klaagt hij dat de belofte dat er naar het toilet mocht worden gegaan, niet werden nagekomen.  

Ook over de verhoren wordt door velen geklaagd. De Amsterdammer schrijft verder: "Inspecteur L.F. Thiessen nam de verhoren af. Van hem kreeg ik te horen dat mijn hechtenis met drie dagen verlengd werd, omdat er ernstig gevaar voor vluchten bestond en omdat ik het onderzoek zou belemmeren." Dat laatste alleen omdat hij een verklaring die hij niet mocht lezen weigerde te ondertekenen.  

Toen hij tegenstribbelde omdat hij nog een keer geboeid moest worden, werd hij "door een bewaker tegen m'n knieën geschopt zodat ik voorover op de grond viel, terwijl mijn armen vastgebonden werden en verdraaid op mijn rug geduwd en geboeid. Daarna werd ik omhoog getrokken en tegen een muur met vier andere arrestanten gegooid." Iedereen werd opgesloten in piepkleine compartimenten, soms met tweeën of drieën (Heerhugowaard) tegelijk.  

Voedsel variëerde van beroerd tot walgelijk. Met vegetariërs werd nauwelijks rekening gehouden, met veganisten al helemaal niet: werd er een nassi-prak met een appel opgediend, dan konden de veganisten alleen de appel krijgen. Medicijnen, lenzenvloeistof, het kwam niet of te laat. De pil? Nooit van gehoord. 

Vee 

Voorzover bekend zijn bij aankomst in alle bajessen (naast Heerhugowaard en de Bijlmer ook nog Hoogeveen, Zutphen en het hoofdbureau aan de Marnixstraat te Amsterdam) de spullen van de arrestanten niet geregistreerd, maar plompverloren bij elkaar gegooid. Vandaar dat velen bij hun vrijlating naar huis mochten met het verkeerde handtasje, een onbekend horloge en een andere portemonnee. Je huissleutels, geld, paspoort, bankpas, veters enzovoorts, ach ja, wat moet je er ook mee?  

"Wie helpt er mee uitladen?" hoorde een meisje een ME'er roepen tegen zijn collega's. "We werden beschouwd als vee", schrijft ze. "Een eenpersoonscel, een stalen bed zonder matras, deken, kussen... geen kraantje, een WC zonder papier. De hele nacht werd er koude lucht in mijn cel geblazen. Op de bel werd niet gereageerd." Na twaalf uur kregen de vrouwen hun eerste voedsel: "Twee oude vieze kleffe gore broodjes. Met veertig vrouwen zaten we op de binnenplaats, er was alleen maar een gore emmer water om wat uit te drinken. Er kwam een vuilniszak toen de WC verstopt zat met maandverband." 

"We werden voortdurend geobserveerd. Het zeil op de grond lag onder het stof, kots, stront en bloed. Op onze eis van een advocaat werd niet gereageerd."  

Men wilde de vrouwen splitsen om buitenlandse vrouwen uit te kunnen zetten, maar omdat niemand een naam gaf en zij zich onherkenbaar kleedden, lukte dit niet. Een medewerkster van de Arrestantengroep benadrukt dat de solidariteit onderling de arrestantes de dagen door heeft geholpen.  

Tuig 

Dat het grootste tuig zich onder de zogenaamde 'stillen' bevindt, blijkt onder meer uit wat een buurman van Vrankrijk vertelt. Vlak na de oppak-actie ging deze man poolshoogte nemen. Hij drinkt er een biertje, en hij is bijna thuis als hij plotseling door drie 'stillen' wordt beetgepakt en tegen de muur gepleurd. Laat me los, ik woon hier, roept de man, ik heb de sleutels van m'n voordeur als je me niet gelooft.  

De stillen laten hem los, en als blijkt dat hij inderdaad een deur verder woont, taait het drietal af. Even later klinkt er geschreeuw op straat. De man kijkt uit het raam en ziet hoe drie mensen door stillen gearresteerd worden. Uit het zicht, tussen een busje en een woning in, worden de geboeide arrestanten vervolgens onderuit geschopt.  

"Eind volgende week moet het Zwartboek af zijn," zegt Ed Hollants (40), medewerker van het Autonoom Centrum. Geduldig blijven hij en z'n collega's binnenlopende ex-arrestanten te woord staan. Los van de genoegdoening voor de slachtoffers vindt Hollants het belangrijk dat het Zwartboek leidt tot een onafhankelijk onderzoek bij politie en bajes. "Koppen zullen er wel niet gaan rollen, nee, maar het is vrijwel iedereen duidelijk dat het hier niet gaat om een paar tijdelijke misstandjes."  

Wat hem nog het meest verontrust, is de in zijn ogen stilzwijgende acceptatie door politiek Den Haag. Hollants: "Alleen binnen de PvdA rommelt het nu wat, maar dat is ook zo weer over. In de politiek is niemand structureel ongerust over de tendens in Europa, ook in Nederland, om steeds meer mensen buiten te sluiten."    

Vooral de behandeling van de Italianen en andere buitenlanders is volgens Hollants buiten alle proporties. "Velen zijn zomaar uitgezet. Mensen wiens paspoort tijdens hun hechtenis is 'zoekgeraakt', werden in eigen land opnieuw gearresteerd omdat ze geen papieren hebben. Een in Zweden wonende Engelsman bijvoorbeeld zit vast in Engeland. Hij is tijdens de Eurotop opgepakt en aan de Engelsen overgeleverd. Daar heeft deze man niets en niemand. Dat kan toch niet?" 

Schadevergoeding 

Hollants zegt zich geen enkele illusie te maken over de Eurotop als voorproefje van wat er in een Verenigd Europa op stapel staat. Hij is het dan ook niet eens met de suggestie dat er volstrekt willekeurig mensen zijn opgepakt. "Al meer dan een half jaar werd alles en iedereen wat ook maar enigszins een bedreiging kon gaan vormen voor de Eurotop in de gaten gehouden. Er is weloverwogen voor gekozen om grote groepen mensen vantevoren op te pakken, daar kun je vergif op innemen. Het begon al een week voor de Top in Den Haag, toen deelnemers aan de Mars tegen Armoede op het station hardhandig werden opgepakt." 

De arrestanten maken een goede kans op schadevergoeding. Dat kan oplopen tot 400, 500 gulden per dag. Verheugend, vindt ook Hollants, maar de staat zal het volgens hem een worst zijn. "Zeg dat ze straks twee ton moeten ophoesten. Dat is toch peanuts vergeleken met de 70 miljoen gulden die de organisatie van de Eurotop in totaal heeft gekost?" Nederland heeft volgens hem met deze zwaarbeveiligde top willen aantonen niet het softe landje te zijn waar menigeen het voor aanziet. "Patijn heeft in ieder geval het imago van Nederland wel opgekrikt als land waar je niets mag."

Marc Hurkmans

Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1997