UIT: Ravage #215/216 van 9 augustus 1996 [thema: Auwtomobiliteit]  

Autolozen tegen moordmachine's 

Het 'Critical Mass-virus' lijkt langzamerhand ook in Nederland toe te slaan. In steeds meer steden worden maandelijks demonstraties georganiseerd om de overlast van het autoverkeer aan de kaak te stellen. Zo wordt in Amsterdam iedere eerste vrijdag van de maand een fietsdemonstratie gehouden. Ravage sprak met Gijs; hij is een van de oprichters van 'De Autolozen' die deze demonstraties organiseren. 

'De Autolozen' is een paar maanden geleden opgericht nadat verschillende mensen los van elkaar met het idee rondliepen om verkeersacties te organiseren. Toen die mensen met elkaar in contact kwamen werd besloten een maandelijks terugkerende fietstocht door Amsterdam te organiseren. De eerste tocht, op 5 juli, verliep succesvol: "Er waren ongeveer 60 mensen, en op twee agressieve automobilisten na waren de reacties van het publiek goed te noemen. Er stonden veel mensen langs de weg die zeiden dat ze de volgende keer mee zouden gaan. De demonstratie is ook goed in de pers gekomen; de lokale televisie heeft er aandacht aan besteed, er waren veel persfotografen en het Radio 1-journaal heeft onderweg fietsers en automobilisten geïnterviewd", aldus Gijs.  

'Agressieve automobilisten'? Wat moet je je daarbij voorstellen? Gijs: "Op de Nassaukade wilde een automobilist per se de demonstratie inhalen, waardoor hij tegen een fietser aanreed - waarna hij meteen werd ingesloten door een groep fietsers. Vervolgens begon de bestuurder met zijn autotelefoon te zwaaien en agressief te schreeuwen. Wij zijn toen verder gefietst en de meneer in kwestie werd door een radiojournalist geïnterviewd - wij reden dus verder terwijl hij bleef stilstaan. Op het Weteringcircuit reed nog een automobilist die we uiteindelijk maar door hebben gelaten, want die kerel begon echt enge dingen te doen. Hij wilde dwars over het Weteringplantsoen rijden om er toch maar langs te kunnen. Maar er zijn geen vechtpartijen geweest of andere vervelende dingen gebeurd, uiteindelijk is alles dus goed verlopen." 

Blikken schijnvrijheid 

Niet alleen als er een fietsdemonstratie 'in de weg rijdt'; ook onder normale omstandigheden is het gebruik van de auto in de stad onhandig en niet erg efficiënt. Waarom stappen mensen dan nog steeds zo massaal in die auto? Gijs beaamt de inefficiëntie van de auto: "Ik heb zelf ook wel eens in een auto gezeten in Amsterdam. In de spits sta je constant in de file en bovendien rij je kilometers om omdat veel straten éénrichtingverkeer hebben of - in ieder geval officieel - verboden zijn voor autoverkeer. Dus zeker overdag ben je veel sneller op de fiets. Ik denk dat mensen desalniettemin in die auto stappen omdat het een statussymbool is en omdat mensen denken dat het vrijheid geeft."  

Die zogenaamde 'vrijheid' wordt ook in de pamfletten van de Autolozen aangehaald; er wordt gesproken over de 'Blikken Schijnvrijheid' van de auto. Gijs: "Eigenlijk is dat auto-geeft-vrijheid-idee al door Henry Ford bedacht; elke arbeider moest zijn eigen auto - een 'T-Ford' - en daarmee een soort vrijheid kunnen kopen. Zelfs Adolf Hitler heeft - met zijn Volkswagen-project - gestalte gegeven aan de relatie tussen autorijden en die zogenaamde vrijheid. De auto biedt echter alleen maar Schijnvrijheid. Je bent absoluut niet vrij, je zit opgesloten in een blikken kastje, je staat vast in de file en kunt geen kant meer op. Je ervaart de omgeving helemaal niet, maar ziet hem alleen door kleine ruitjes. Als je fietst of loopt kun je ergens stoppen zonder eerst een parkeerplaats te zoeken en je kunt genieten van het feit dat je onderdeel van het geheel bent, in plaats van geïsoleerd in een stuk blik te zitten. Daarvoor betaal je je dan ook nog eens scheel; de auto is het duurste vervoermiddel dat er bestaat. Bovendien is autorijden heel egoïstisch; een automobilist denkt zelf 'gezellig' in zijn eentje 'de lusten' ervan te hebben terwijl 'de lasten' ervan voor alle andere weggebruikers zijn." 

Autorijden: misdaad? 

Wat willen De Autolozen concreet met hun acties bereiken? Het verkeer zodanig frustreren zodat automobilisten het voortaan wel uit hun hoofd laten om op de eerste vrijdag van de maand door Amsterdam te rijden zou volgens Gijs heel mooi zijn. Maar het eerste doel ligt ergens anders: "Op de eerste plaat willen we natuurlijk dat steeds meer mensen met ons meefietsen. We willen er vooral op aandringen dat er bewuster met de auto wordt omgaan. Binnen de stad is het kolder om jezelf per auto te vervoeren: met de fiets ben je veel sneller. Er zijn nog steeds mensen die bij wijze van spreken met de auto naar het park drie straten verderop rijden om er te gaan joggen, om vervolgens weer drie straten terug naar huis te rijden. We hopen dat de fietsdemonstraties ertoe bijdragen dat mensen daar wat meer over na gaan denken."  

Een drastische inkrimping van het autogebruik lijkt alleen door een enorme mentaliteitsverandering te kunnen plaatsvinden. Is het realistisch om daar op korte termijn op te hopen? "Als het zover kan komen dat het hebben van een auto door de meeste mensen als een misdaad wordt beschouwd zal het autogebruik zeker drastisch gaan veranderen. Maar voor het zover is zal er nog veel moeten gebeuren," aldus Gijs. "Meer concreet zou eerst de accijns op benzine flink verhoogd moeten worden, de opbrengst daarvan kan worden gebruikt om het openbaar vervoer goedkoper te maken. Dan zullen mensen sneller uít de auto en ín het openbaar vervoer gaan stappen." 

Autobezit als 'misdaad'? Er worden toch ook auto's gebruikt voor 'goede doelen'; denk aan brandweer, ambulances, vervoer voor mensen die slecht ter been zijn? Hoewel De Autolozen het als groep niet zo direct stellen, wil Gijs persoonlijk wel verdedigen dat autorijden een misdaad kan zijn: "Natuurlijk een misdaad! Een auto is een potentiële moordmachine. Op een fiets rij je niet zo snel iemand dood, maar met een auto hoef je daar echt maar 30 voor te rijden. En als je alleen nog alle brandweerauto's, ambulances en rolstoeltaxi's voor bejaarden door Amsterdam laat rijden, zal het ook zeker veel rustiger op straat worden." 

In vergelijking met buitenlandse steden valt het in Amsterdam overigens nog mee met het verkeer. Gijs fietste zelf ooit door Parijs en dat was "behalve de eerste ook meteen de laatste keer". Fietspaden kennen ze er niet en de gemiddelde automobilist weet niet wat fietsers zijn (behalve objecten die je gemakkelijk omver kunt rijden). Als het hier zoveel beter is, waarom dan nog actie voeren?  

Gijs: "Als je Amsterdam vergelijkt met andere grote Europese steden, dan is het inderdaad een paradijs voor fietsers. Maar ik denk dat het zowel voor fietsers als voor alle andere weggebruikers - behalve dan automobilisten - een stuk rustiger wordt als die auto verdwijnt. Het gaat niet alleen om fietsers, het gaat ook om wandelaars, om skaters, om het openbaar vervoer. We noemen ons daarom ook niet 'De Fietsers' of zo, maar De Autolozen - we richten ons primair op het verminderen van het autogebruik en niet per se op de fiets". 

Actievormen 

Als De Autolozen mensen aan wil zetten 'bewuster om te gaan' met de auto als vervoermiddel, betekend dit dan dat ze zich meer op de verkeersdeelnemers zelf dan op het gemeentelijk verkeersbeleid richten? Gijs: "Ik denk dat het afhangt van de manier waarop wij ons manifesteren en van wat wij te brengen hebben, of de politiek naar ons luistert of niet. Op zich denk ik dat druk uitoefenen op de politiek beter aan andere organisaties kan worden over gelaten. Er zijn al genoeg clubs bezig met inspraakavonden en met doorgetimmerde plannen waarin duidelijk staat hoe het beter kan. Dat hoeven wij dus niet ook nog eens te doen. Met 'doorgetimmerde plannen' komen is zeker ook belangrijk, maar er moet tegelijkertijd actie worden gevoerd om duidelijk te maken dat er mensen zijn die deze plannen ook echt uitgevoerd willen zien".  

Vooralsnog houden De Autolozen zich dus vooral bezig met actievoeren, in de vorm van de maandelijkse 'Vrijdag Fietsdag'. Er zijn nog wel andere ideeën, maar doordat De Autolozen pas twee maanden actief zijn is daar nog niets mee gedaan. "Ik denk dat onze activiteiten zich vooral tot actievoeren beperken, al zijn er natuurlijk nog andere vormen mogelijk dan elke eerste vrijdag van de maand te gaan fietsen. Afhankelijk van de hoeveelheid mensen die de komende keren meefietsen kunnen we de organisatie misschien uitbreiden, waardoor we meer dingen kunnen gaan doen. Ik hoop daarom dat de komende fietsvrijdagen ondanks de zomervakantie weer meer mensen meefietsen dan de afgelopen keer. We willen in ieder geval flink groeien," aldus Gijs. 

Samenwerking met soortgelijke organisaties in andere steden of zelfs andere landen sluit hij daarbij niet uit. "We hebben daar wel ideeën over. Er worden contacten gelegd met groepen in het buitenland, zoals in Lyon en in San Fransisco, maar met Nederlandse groepen - zoals die in Den Haag hebben we nog geen contact kunnen leggen." 

Dat er meer actievormen zijn te bedenken dan een maandelijkse fietstocht is ook elders in deze Ravage te lezen. Waar liggen de grenzen van De Autolozen; wat vinden ze bijvoorbeeld van de bandenprikacties van het ELF? Gijs: "We zullen als Autolozen ergens een grens moeten trekken, tot waar we kunnen gaan. Het is moeilijk voor mij om daar nu veel over te zeggen, want we moeten het daar als groep nog uitgebreid over hebben. Persoonlijk denk ik dat het niet handig is om als 'Autolozen' auto's te gaan bekrassen om vervolgens een week later weer gewoon een demonstratie te gaan houden. Persoonlijk vind ik de acties van het ELF geen slechte zaak; het geeft toch weer een kick om in de krant te lezen dat er ergens een 'prikactie' door het ELF is gehouden. De Autolozen zullen zoiets niet doen, maar wat mensen op persoonlijke titel - of als ELF - uitvoeren moeten ze natuurlijk zelf weten." 

Verkeersschandaal 

De demonstraties van De Autolozen eindigen iedere maand op een ander punt. Er wordt steeds op de Nieuwmarkt - midden in het centrum van Amsterdam - verzameld, om vervolgens via een wisselende route naar 'het Verkeersschandaal' van de maand te rijden. "Door zo'n Verkeersschandaal heb je elke maand een ander eindpunt om naar toe te fietsen, het voegt wat toe in plaats van alleen maar 'automobilistje pesten'. Het Verkeersschandaal is een duidelijk punt waar de overlast van het Autoverkeer in naar voren komt. Op een 'Black Spot'-lijst van de ENFB (fietsersbond) staat de noordzijde van het Weteringcircuit bovenaan - daar vinden ieder jaar de meeste verkeersongevallen plaats. Daarom is het Weteringcircuit als het Verkeersschandaal van juli gekozen. In augustus was de parkeergarage aan de Nieuwezijds Kolk het Verkeersschandaal aan de beurt; het is de eerste van een reeks garages in het stadscentrum, waarmee de automobilist nog meer ruimte geboden wordt." 

Heeft Gijs, tot slot, nog tips voor mensen die in hun eigen stad ook verkeersdemonstraties willen organiseren? "Tja, de simpelste manier is om gewoon een actie aan te kondigen. Wij zijn zelf ook vrij spontaan en op 'no-budget'-basis begonnen. Als je ergens posters kunt kopiëren en een fax kunt regelen om persberichten te versturen ben je al een heel eind op weg. Maar alle Ravagelezers kunnen natuurlijk ook komen meefietsen in Amsterdam, bijvoorbeeld de eerstvolgende keer op vrijdag 6 september. We verzamelen om 16.00 uur op de Nieuwmarkt."

Bas Roestenburg