Naar archief

UIT: Ravage #206 van 22 maart 1996     

Het feminisme weer terug bij af? 

Het was 8 maart 1995, internationale vrouwendag. Op de opiniepagina's van de dag- en weekbladen en ook tijdens de bijeenkomsten werd eensluidend beweerd dat het feminisme een gepasseerd station is. Nu presenteert de media wel vaker dat soort verhalen, maar het wordt een kwalijke zaak wanneer dit de centrale boodschap is op vrouwendag zelf. Een viertal vrouwen vond dat dit niet nog een keer mocht gebeuren en stak de koppen bij elkaar. Ze noemden zich de Harde Kern en schreven een pamflet, waarin de vloer wordt aangeveegd met wat zij de 'nieuwe geëmancipeerden' noemen.  

De Harde Kern lijkt in haar opzet geslaagd. Hun pamflet kreeg veel aandacht in de media en werd op 8 maart jongstleden in de Balie tijdens een 'talkshow over het feministische levensgevoel' goed ontvangen. 'Nieuwe geëmancipeerden' waren daar niet aanwezig of hielden wijselijk hun mond. Van een debat was dan ook geen sprake.  

In haar inleiding vatte Harde Kern-lid Alkeline van Lenning (docent Vrouwenstudies in Tilburg) het betoog van de 'nieuwe geëmancipeerden' als volgt samen. Vrouwen moeten stoppen met klagen over ongelijkheid tussen de seksen. Het feministisch project is voltooid. De gelijkheid tussen de seksen is nog slechts een kwestie van tijd. Vrouwen hebben nog wel een achterstand, maar daar hoeven politici en beleidsmakers zich niet meer druk om te maken. In een of twee generaties is de zaak vanzelf rechtgetrokken.  

Bovendien moeten vrouwen eens bij zichzelf te rade gaan. Ze willen vaak teveel; én een kind én een goede baan én een leuke man. Dat gaat nu eenmaal niet samen. Daarnaast, zo stellen deze 'nieuwe geëmancipeerden', zijn vrouwen niet flink genoeg. Ze bijten niet genoeg van zich af en laten zich te snel ontmoedigen. Het feminisme is achterhaald. Wie nu nog niet geëmancipeerd is heeft dat aan zichzelf te danken.  

Het persoonlijke is weer politiek geworden, alleen zo stelt Van Lenning, wel op een totaal andere manier dan in de jaren '70 en '80: vrouwen hebben het aan zichzelf te danken dat ze onderbe­taald worden, moeilijker carrière maken, worden lastig gevallen of niet aan hun trekken komen in bed. De Harde Kern wil zich tegen deze voorstelling van zaken weren. De verschillende feministische bewegingen hebben wel degelijk het een en ander bereikt, maar dit betekent niet dat het feministische project is afgerond, dat is het namelijk nooit.  

Niet alleen zijn er nog steeds een hoop Zeurende Kwesties die nog steeds niet goed geregeld zijn, ook zijn er nieuwe problemen gerezen als gevolg van een onvoltooid emancipatie­proces, door hen Torren genoemd - problemen die verschijnen als je een steen hebt opgelicht. Tenslotte zijn er ook nog problemen als gevolg van recente maatschappelijke veranderingen, de zogenoemde Bytes.  

Arbeidsmarkt 

Eén zo'n Zeurende Kwestie, die in hun boek Wel Feministisch, Niet Geëmancipeerd wordt genoemd, is de situatie van vrouwen op de arbeidsmarkt. In tegenstelling tot wat nu wordt beweerd is deze helemaal niet sekse-neutraal. De selectieprocedures werken ten gunste van mannen, vrouwen krijgen minder loon voor hetzelfde werk (de salarisverschillen tussen mannen en vrouwen worden de laatste jaren alleen maar groter), de flexibilisering van arbeid betekent dat vooral vrouwen hun vaste baan kwijt raken en zo zijn er nog meer punten te noemen.  

Ondanks de harde cijfers wil echter niemand dit meer aannemen, daarom wordt je als je erover begint voor zeurpiet uitgemaakt. Een andere Zeurende Kwestie is die van het vrouwenlijf als lustobject. Er zijn in de geschiedenis nog nooit zoveel eisen aan het lichaam gesteld als tegenwoordig. Als dit sleutelen aan het lichaam beperkt bleef tot tatoeages en piercing zou dit nog niet zo'n probleem zijn, maar het lichaam zelf moet worden verbouwd. Het aantal cosmetische operaties neemt razendsnel toe. Lippen, neuzen, heupen, borsten, etcetera, alles moet al naar gewenst groter of kleiner worden gemaakt. Niet om te voldoen aan het beeld van de mooie vrouw, maar om te voldoen aan het beeld van de normale vrouw.  

Hier is volgens de Harde Kern sprake van een Byte: door de technologische mogelijkheden is het absurd als je er niet meer 'normaal' bijloopt. (Wie komt er nog wel eens iemand met flaporen of hazentanden tegen?) Een duidelijk voorbeeld van een Tor is de combinatie. Door het emancipatieproces zijn veel meer vrouwen gaan werken, maar hiermee verscheen een nieuw probleem: dat van het combineren van zorgen en werken. Zorg, werkweek en loopbaan zijn nu eenmaal afgestemd op Norman, de witte heteroseksuele gezonde mannelijke dertiger uit de middenklasse. Deze is voltijds beschikbaar voor zijn werk omdat anderen de zorgtaken voor hem overnemen. Voor de vrouw is dit niet te realiseren omdat onder andere kinderopvang en naschoolse opvang onvoldoende aanwezig is en de man nauwelijks zorgtaken op zich neemt.  

Volgens de Harde kern moeten mannen niet alleen minder gaan werken, maar ook meer gaan zorgen. Hiervoor is een opwaardering van de zorgarbeid noodzakelijk, omdat mannen hier anders nooit toe zijn te verleiden. Dit kan beginnen met de herwaardering van zorgberoepen. "Hoe kunnen we ervoor zorgen dat alle verzorgenden - de leesmoeders, gezinsverzorgsters, mantelzorgsters, vrijwilligers in een bejaardentehuis, crècheleidsters, gewone moeders, verpleegsters - macht, autoriteit en zeggenschap krijgen? Dat is de vraag die het feminisme van nu zich moet stellen", aldus de Harde Kern.  

Het antwoord hebben ze ook: een combinatie van een fikse verhoging van de salarissen van zogenaamde verzorgende beroepen, een 28-urige werkweek voor iedereen en een herijking van het uitvoerende werk. De Harde Kern is op dit punt licht optimistisch, omdat een groot aantal mannen er ook achterkomt dat ze eenzijdig leven leiden dat slechts op werk, werk en nog eens werk gericht is. Norman klopt steeds vaker bij een RIAGG aan omdat hij verschijnselen van depressiviteit vertoont.  

Uitdaging 

Mannen hebben dus in tegenstelling tot wat de 'nieuw geëmancipeerden' beweren veel te winnen bij het feminisme. Het feminisme vraagt helemaal niet zoveel van mannen, maar biedt juist uitzicht op een veelzijdig leven. Want terwijl de vrouw voor een deel toegang heeft gekregen tot de levenssfeer van de man, is het andersom slecht gesteld. Dat nu is de uitdaging van een nieuw feministisch offensief: de man vanuit de betaalde arbeid naar de zorg te verleiden.  

De 'nieuwe geëmancipeerden' zullen dit allemaal maar niks vinden. Voor alles lijken zij te willen voorkomen dat mannen zich richting vrouw begeven. Integendeel, de 'nieuwe geëmancipeerden' propageren het beeld van de stoere vrouw die op zoek is naar ruige seks. De Macha's en de Tankgirls zijn sterk en onafhankelijk en waken ervoor hun gevoelens te tonen. De Harde Kern heeft op zich geen problemen met dit vrouwbeeld, maar wel met het feit dat het de enige is die nog in de media circuleert. 

Andere ideeën en levens van vrouwen komen in dag- en opiniebladen nauwelijks meer aan bod. Het feit dat vooral dit soort vrouwbeelden in de media circuleren, zou wel eens een tegen¬reactie kunnen zijn op de stortvloed van berichten over seksueel geweld door mannen. Bovendien verkoopt het goed. 'Getob verkoopt niet meer. Tegenwoordig draait het om de lust in het algemeen en de vrouwelijke lust in het bijzonder. Dát verkoopt!' Het gevolg: naast het schoonheidsideaal krijgen vrouwen nu ook een seksideaal opgelegd.  

Dader 

Het is nog niet best gesteld met de positie van de vrouw en dus is het tijd voor een nieuw feministisch offensief. Tijdens de 'talkshow' in de Balie werd de vraag gesteld wat dat in zou kunnen houden. Volgens PvdA-kamerlid Karin Adelmund, een van de gasten, is het gelijkgerechtenbeleid volledig uitgemolken. Daarom moet er iets nieuws worden gevonden waarop de feministische beweging zich kan richten, maar wat? Recht op deeltijdarbeid, op loopbaanonderbreking, zwangerschapsverlof voor mannen zijn mogelijkheden die iets kunnen veranderen, maar een echt programma had zij niet. Wonen, werk en liefde voor iedereen dat is waar we volgens Adelmund voor moeten vechten.  

De Harde Kern zelf heeft ook geen actieprogramma. "Je moet gewoon daar actievoeren waar je het nodig vindt", liet Kern-lid Irene Meyer weten, "we hoeven geen nieuw programma te lanceren, of dit moet zijn een veelzijdig leven voor iedereen".  

Het 'nieuwe feminisme' streeft dus naar wonen, werk en liefde en een veelzijdig leven. Bij nadere invulling valt die veelzijdigheid erg tegen. In hun pamflet hebben ze het slechts over hetero mannen en vrouwen die samen werken, zorgen en kinderen opvoeden. Een betaalde baan blijft centraal staan. Werd er voorheen door feministen nog wel eens kritiek geuit op zaken als loonarbeid, de scheiding van wonen en werken, van arbeid en vrije tijd, het gezin, heteroseksualiteit als norm, etc., nu is deze kritiek ver te zoeken.  

Want moeten vrouwen (en mannen?) er voor vechten meer posities te bekleden die macht, autoriteit en zeggenschap met zich meebrengen? Het gaat er toch om dat dit soort posities zelf ter discussie worden gesteld en verdwijnen. De 'macha' stelde tenminste nog elke vorm van autoriteit in twijfel en wilde niet 'slechts' als vrouw goed en gelijk behandeld worden, maar als mens.  

De Harde Kern heeft echter de neiging om van veel sociale problemen weer specifiek vrouwenproblemen te maken. Dat de flexibilisering van de arbeid een probleem vormt voor de kinderen van Dolle Mina is waar, maar zij heeft zowel zonen als dochters. Want waarom zouden vooral zorgberoepen 'herijkt' worden. Moeten niet alle beroepen de moeite waard zijn?  

Door te benadrukken dat veel maatschappelijke problemen vooral vrouwen treffen is de Harde Kern in staat een dader aan te wijzen: de blanke man. Maar bij een dader hoort altijd een slachtoffer, en van die rol wilden de 'nieuwe geëmancipeerden' nou net af. Dat vooral mannen zich schuldig maken aan seksueel geweld lijkt me duidelijk. Maar door de schuld van structurele uitsluitingsmechanismen bij blanke mannen te leggen worden deze gepersonificeerd en dus gereduceerd tot een kwestie van mentaliteitsverandering (van de blanke man).  

In die visie zijn niet het primaat van de vrije-markteconomie en de loonarbeid er de oorzaak van dat Dolle Mina is gaan dolen maar Norman. Hierdoor lijkt het feminisme weer terug bij af, vrouwen staan er weer alleen voor.   

Freek Kallenberg 

De Harde Kern. Wel Feministisch, Niet Geëmancipeerd. Uitgeverij Contact, Amsterdam/Antwerpen.ISBN 90 254 0826 5.

Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1996