Naar archief

UIT: NN #199/200 van 15 december 1995 'Thema: Televisie'

Bekijk het maar

"De televisie heeft onze planeet veranderd in één kolossaal organisme dat de geschiedenis in al haar onderdelen gelijktijdig ervaart. Nieuws en amusement zijn zo met elkaar vervlochten geraakt dat ze nu onderling verwisselbaar zijn. Onze deelname aan gebeurtenissen neemt toe en tegelijkertijd af. Ons bewustzijn van de tragedies die zich rondom ons afspelen groeit, en daarmee ook onze morele en politieke betrokkenheid; maar tegelijkertijd wordt alles onechter, indirecter en uiteindelijk slechts een nieuw televisie-docudrama."

Andrea Branzi in 'Televisie op de tweesprong'

1. Werkt tv vervreemdend?

In vrijwel alle gevallen dat de televisie ter discussie wordt gesteld, gaat het om facetten die betrekking hebben op specifieke onderdelen van dit medium. Veelal gaat het over de kwaliteit van het programma-aanbod, het zapgedrag van de kijker, de invloed van bepaalde programma's, de ontwikkeling van commerciële satelliet-tv, de toekomstmogelijkheden van het apparaat, etc. De invloed van het medium an sich op het sociale leven lijkt inmiddels vrijwel geheel aan het aandachtsveld te zijn ont­snapt.

Wordt het vandaag de dag als vanzelfsprekend gevonden dat de televisie bestaat, als vast onderdeel in de huiskamer van miljarden samenlevingsvormen? Een apparaat dat voor de mens nét zo vertrouwd is geraakt gelijk een stoel of een bed? Toen begin jaren vijftig de televisie werd geïntroduceerd, zullen weinigen hebben bevroed dat deze zwart/wit beeldbuis, waarmee aanvankelijk op provisorische wijze de buitenwereld werd binnengeloosd, reeds een tiental jaren later een enorme invloed zou krijgen op het sociale leven van alledag.

Was het voorheen te doen gebruikelijk dat er in gezinsverband aan spelletjes werd gedaan, nu had het dobbelen plaats gemaakt voor het 'kassie kijken'. Het medium speelde daarbij veelal een hinderlijke rol in het samenzijn; men kreeg eerder ruzie over het Net dat aan mocht staan, dan dat er onderlinge tevredenheid bestond over de vertoonde programma's.

Nog erger bleek de sterke terugloop in het aangaan en onderhouden van buurtcontacten. Het sociale leven 's avonds op straat en in de kroeg bleek aan een enorme dip onderhevig. De grote meerderheid verkoos de beeldbuis als alternatief voor het hebben van persoonlijke contacten. We zonken en masse met onze gedachten weg achter de pretbuis, bij quizzen, spannende series, actuele beelden van geschiedkundige en minder verheffende gebeurtenissen, entertainment en sport. In de gesprekken overdag stonden de programma's van de voorafgaande avond centraal. Keek je niet, dan hoorde je er niet bij. De televisie bracht de wereld bij ons thuis, en de wereld om ons heen werd televisie.

Televisie heeft zich inmiddels ontpopt als de grote verleider van ons dagelijks bestaan. Het is een muil die almaar wijder wordt opengesperd. Gezien de aard van het beestje dat mens heet, wint deze slokop, gericht op het ter plekke toegeven aan nieuwsgierigheid en lust, steeds meer terrein. Vroegere bepalers van sociologische en morele samenhang als gezin, buurt en school hebben allen hun offers moeten brengen aan de huisgod van deze tijd. Het medium heeft zich op een gewelddadige manier in onze woonkamers opgedrongen.

De vraag is nu of televisie de vervreemding in onze samenleving in de hand heeft gewerkt, of sterker nog, heeft veroorzaakt. In hoeverre kan een medium de ontwikkeling van een samenleving beïnvloeden? Eigenlijk vallen deze vragen eenvoudig te beantwoorden, wanneer je de verhalen aanhoort van mensen die geleefd hebben in een tv-loze samenleving. Het bezoek aan de buren, zowel overdag als in de avonden, werd als een vanzelfsprekend gebeuren beschouwd. De mensen wisten vrij exact aan te geven wie er bij hen in het woonblok woonden, kom daar nu maar eens mee aan. Kinderen zochten elkaar op, terwijl nu veelal het speelgedrag wordt aangepast aan het tv-aanbod.

TV heeft het isolement van de mens in een 'moderne' samenleving als de onze enorm geactiveerd en gestimuleerd. Het medium heeft een enorme invloed op ons leefpatroon; het manipuleert en indoctrineert. We denken dat we er wijzer van worden, maar het tegendeel is het geval. Niet wij kijken tv, de tv bekijkt ons. Zelfgenoegzaam en ons in een niet aflatende wurggreep houdend, als een reusachtige magneet.

Cynici zullen zeggen dat de televisie een schitterende uitvinding is. Dankzij de televisie kan de steeds groter wordende groep mensen die vervreemd raakt van de samenleving, toch nog op de hoogte blijven van wat er zich zoal buiten op straat afspeelt. Een schrikbeeld: een samenleving van mensen die de deur nauwelijks meer uit hoeft te gaan, met elkaar communiceert via de beeldbuis, het voedsel bestelt met de zapper, seks op verzoek. Nee, de tv hoeft voor mij niet afgeschaft te worden, maar ik zal de laatste zijn die het jammer vindt als het einde van haar imperium in zicht komt. Alleen, wat doen we dan met die miljoenen junks?

2. Kan tv vernieuwend zijn?

Kan televisie, 44 jaar na de eerste uitzenddag, nog vernieuwende programma's voortbrengen? Ja, maar het wordt steeds moeilijker. Immers, hoe langer het medium bestaat, des te groter is de kans dat de programmamaker onbewust bepaalde onderdelen van eerdere programma's kopieert en hergebruikt. Velen in het links-radicale circuit zijn de mening toegedaan dat slechts de 'eigenzinnige' omroepen vernieuwend kunnen zijn.

Volgens mij is dit reeds jaren een achterhaald idee. De komst van de commerciële satelliet-tv opent namelijk deuren, die voor menig omroep gesloten blijven. Ik meen me te herinneren dat RTL-5 nog geen maand in de lucht was, of er werd een urendurend optreden uitgezonden van Freek de Jonge, opgenomen in De Balie. Het resultaat was een lange zit, maar zeer de moeite van het kijken waard. De opzet was eenvoudig maar vernieuwend.

De VPRO heeft ook eens een dergelijke stunt uitgehaald, met de vertoning van Die Zweite Heimat, een cyclus over een studentikoze groep jongeren in het Duitsland van na de Tweede Wereldoorlog. Een prachtig epos overigens, maar het was onaandoenlijk om het in z'n geheel te volgen. Ik bedoel maar, tv-kijken vanaf zondagochtend 10 uur tot 's nachts 2 uur is niet voor veel mensen weggelegd, hoe boeiend het vertoonde ook is. Uniek was de uitzending echter wel.

Vernieuwend was ook het programma 'Ehhh....Vergeet je je tandenborstel niet', gepresenteerd door Rolf Wouters (dé presentator van de jaren negentig overigens) en onlangs uitgezonden door Veronica. Hoewel het programma gebaseerd schijnt te zijn op een productie van Channel 4, was het voor Nederlandse begrippen uniek in haar soort. Op enerverende wijze werd alles dat maar iets te maken heeft met tv-quizzen, reality tv en gedoe met 'verborgen camera's' op de hak genomen. Velen die het programma hebben gezien, beschouwden het als een platte doorsnee quiz, "typisch Veronica", niet beseffend dat ze zelf voor de gek werden gehouden. Een totaal geënsceneerde show, waarbij het publiek van begin tot eind het spel voortreffelijk meespeelde. Vakwerk en amusant.

Het bellen met een presentator in een rechtstreekse uitzending is ook relatief nieuw, een formule die momenteel te bewonderen valt op Veronica en Duitsland 3. Op de laatstgenoemde zender moet je het doen met één telefonist (waar je snel op uitgekeken raakt) en slechts gedurende de nachtelijke uurtjes, maar de gesprekken gaan soms wel de diepte in. Dit kan moeilijk gezegd worden van Call TV, recentelijk gestart maar nu al bejubeld en verguisd. Vanaf middernacht tot een uur of vier in de daarop volgende middag, non-stop. Om de twee uur wisselen de presentatoren elkaar af. De diepgang is bij Call TV overigens veelal ver te zoeken, maar op een ongedwongen wijze worden er pogingen ondernomen bestaande taboes te doorbreken.

Helemaal nieuw zijn deze programma's niet, daar de tv-kijker van het lokale Salto in Amsterdam en omstreken reeds jaren het genoegen heeft de legendarische nachtelijke uitzendingen van Hoeksteen TV te aanschouwen. Een knotsgekke maandelijkse rechtstreekse uitzending van zaterdagavond tot zondagochtend vroeg. De kijker is getuige van live-studiogesprekken, gastoptredens van muzikanten, conversaties tussen internetgebruikers op het scherm van je tv-beeld, gesprekken met bellers, experimenteel camerawerk.

Al weer heel wat jaartjes geleden ging op datzelfde Salto Theo van Gogh van start met z'n befaamde tv-gesprekken. Van Gogh hield wekelijks praatsessies met bekende en minder bekende studiogasten in het programma 'Een prettig gesprek'. Omdat deze gemiddeld een uur durende interviews meestal op de dag van uitzending werden opgenomen, waren ze veelal gestoeld op de actualiteit. In de opgenomen gesprekken werd niet geknipt. Een combinatie van het gemoedelijke van Salto, het kleinschalige tv-publiek en het onstuimige karakter van Van Gogh resulteerde in onvergetelijke uitzendingen die me nog lang zullen heugen.

Jaren later werden de Prettige Gesprekken ontdekt door RTL, waarmee het avontuurlijke karakter vrijwel direct verdween. Maar ook Van Gogh doet het al veel te lang, de bijzondere formule is grotendeels uitgewerkt.

3. Doorbreekt tv taboes?

Er zijn niet zoveel taboes meer te doorbreken, je kunt hooguit controver­sieel zijn. Maar zelfs dat valt vandaag de dag niet mee, daar de meest bloedige beelden van hartoperaties en lynchpartijen ons nauwelijks meer deren. We geloven het allemaal wel. TV maakt alles zo gewoon...

Waren de uitzendingen van Paul de Leeuw nu taboe doorbrekend? Ik heb er vele gesprekken over gevoerd, en eigenlijk moest ik daarbij altijd het onderspit delven. Ik zie in De Leeuw een slimme gladde jongen, die op brullende en goedkope wijze snel heeft willen scoren. Typisch VARA. Feministen, asielzoekers, mensen met Aids, gehandicapten; je kunt het zo gek niet bedenken of ze kwamen wel aan bod in de wekelijkse uitzendingen van de Schreeuw van de Leeuw. Stuk voor stuk werden ze belachelijk en bespottelijk gemaakt voor het oog van het tv-kijkend Nederland.

Het gekke is dat, hoe onbeschofter De Leeuw zich gedroeg, hoe sympathieker degene werd die door de brulaap in de zeik genomen werd. De asielzoeker werd zodanig geschoffeerd, dat het publiek wel sympathie móet krijgen voor de vluchteling. Zo ontstond bij de voorstanders het beeld dat De Leeuw zich expres boers gedroeg, omdat hij uit was op meer sympathie voor probleemgroepen in de samenleving, terwijl de tegenstanders hem betichtten van kwade opzet en stigmatisering. Het zal wel nooit helemaal duidelijk worden wat de programmamakers met deze beëindigde reeks uitzendingen hebben beoogd. Voer voor psychologen, maar controversieel en vernieuwend was het wel.

4. Humor

Wat momenteel goed scoort is het programma Debiteuren, Crediteuren, wekelijks uitgezonden op dinsdagavond door de VPRO. Vier personen die in een relatief kort tijdsbestek, de uitzending duurt hooguit een kwartier en uitgezonden op een laat tijdstip, erin slagen met een kantoorsketch een aanzienlijk deel van de Nederlandse bevolking aan zich te binden. Werkelijk uniek, zeer aanstekelijk, sjezus. De sketch schijnt onderdeel uit te maken van het programma Jiskefet, dat ik nog niet eerder heb gezien.

Dezelfde omroep echter zendt in prime time Koot & De Bie uit, de twee vergrijsde humoristen van weleer. Een parodie op zichzelf. Niet omdat ze het grappen maken verleerd zijn, maar omdat ze na al die jaren nog steeds dezelfde formule hanteren. Slaapverwekkend. Het zegt veel over het huidige conservatieve karakter van de VPRO, dat al jaren dezelfde programma's brengt wellicht uit angst om door vernieuwing hun tientjesleden te verliezen.

5. Zet tv aan tot geweld?

Kunnen films en jeugdseries, waarin armen worden afgehakt, gaten in mannenhoofden worden geschoten, vrouwen worden verkracht en dieren worden opengereten, van invloed zijn op het menselijk gedrag in de samenleving? Als je de realistische beelden van nieuwsuitzendingen en documentaires bekijkt, verpakt in de context van geruststellend kijkende presentatoren, dan vraag je je af waar mensen zich druk om maken.

Ik geloof niet dat geweld op tv van invloed is op het gedrag van de mens in de samenleving. Althans, niet als het gaat om nabootsing. Natuurlijk, uitzonderingen zijn er altijd, maar dat zijn tot nu toe altijd incidenten gebleven. Zo werden onlangs in de Verenigde Staten aanslagen gepleegd, die wel verdacht veel leken op de escapades die de heer Rambo gewoonlijk pleegt uit te voeren.

Waar ik eerder bang voor ben, en dat pleit er voor om minder of voor mijn part helemaal geen geweld meer te vertonen, is de afstompende werking die de continu stroom aan geweld in de hoofden van mensen kan veroorzaken. Het voortdurend vertonen van dood door geweld, kan een neiging tot aanvaarding van geweld teweeg brengen. Volgens hoogleraar massacommunicatie Groebel, in NRC Handelsblad van 20 mei 1995, leidt voortdurende vertoning van geweld op televisie bij mannen tot afname van het invoelingsvermogen, terwijl bij vrouwen een wereldbeeld ontstaat dat als angstaanjagend en bedreigend wordt ervaren.

Wat mij in dit verband met name in een stad als Amsterdam opvalt, is dat er de laatste vier, vijf jaar opvallend veel gepraat wordt over de toenemende onveiligheid op straat. Volgens mij wordt die toenemende angst vooral gevoed door de dagelijkse geweldsdrab van het AT-5 Nieuws. Zodra er ergens een kogel door de lucht vliegt, een vechtpartij uitbreekt of een verkeersongeluk plaatsvindt, staat AT-5 erbovenop. Ze hebben er speciale snelle jongens met scannerapparatuur voor aangeschaft, om de kans zo groot mogelijk te maken dat de beelden sensationeel en bloederig ogen.

Naar mijn idee is de stad in z'n algemeenheid niet onveiliger geworden, sterker nog, het gaat de goede kant op. Midden jaren tachtig vond er meer criminaliteit plaats (vooral vandalisme), dan de laatste tijd. Een gevoel van onvrede wordt ons aangepraat, in dit geval voorgeschoteld in kotsklare brokken op ons tv-toestel. Ik ben ervan overtuigd dat, indien AT-5 hun sensatiegeilheid grotendeels achterwege zou laten en nieuws bracht dat er werkelijk toe doet, het gevoel van onvrede in de straat voor een belangrijk deel zou wegebben.

6. Braaaaaak!

De talkshows die over zijn komen waaien uit Amerika. Vraag niet hoe ze heten, ze zijn walgelijk. Wat ik ervan gezien is genoeg om te vermoeden dat de presentator en het publiek tezamen een spelletje spelen, de kijker is de lul. Ga me nou niet vertellen dat die Amerikanen echt zo dom zijn als moet blijken uit die talk-sex-shit-shows. How low can you go?

Verder heb ik een natuurlijke aversie tegen MTV. Gebakken lucht, maar o zo populair bij het grotendeels jeugdige publiek all over the world. MTV is als McDonald's; je proeft iets maar het vult niet, verslavend is het wel als je let op de kijkcijfers. Als ik voor de afwisseling op een willekeurig tijdstip gedurende een half uurtje MTV kijk, besef ik opnieuw waar m'n aversie vandaan komt: een ellenlange commercial reeks, afgewisseld door sexy stupid smiling girls with a perfect skinny body talking with sexy stupid smiling boys en af en toe zo'n stom filmpje. Daar moet je kind het dan maar mee doen, om er een minderwaardigheidscomplex van te krijgen.

Een hekel heb ik ook aan programma's, waarvan de presentator zijn of haar mening aan de kijkers opdringt (zoiets als ik nu doe, maar dan het betere werk). Neem zo'n Hanneke Groenteman van Studio Plantage ("typisch VPRO", hoor ik haar al zeggen). Die Groenteman is zo vooringenomen, dat het amusant is om haar onderuit te zien gaan. Ik zal me die uitzending nog lang heugen, waarin ze het duo Hollenboer ('Het busje komt zo...') en Guus Meeuwis ('Dit is een nacht...') in de studio had. Leuke muziek, maar Groenteman houdt overduidelijk niet van Nederlandstalige liedjes ("vind je Robert Long niets? Goed zo!"). Bleken de Hollenboertjes bijdehante studenten te zijn, die zelf ook niet helemaal begrepen waarom hun plaatje zo goed aansloeg. Zelden iemand, die klaar stond om genadeloos toe te slaan, zo met een mond vol tanden zien staan als Groenteman in die bewuste rechtstreekse uitzending.

7. De Zapper

De kijker is liever lui dan moe. Jarenlang heb ik een zwart/wit teveetje gehad, waarvoor ik de stoel uit moest om van kanaal te wisselen. Een voordeel daarvan was dat je redelijk bewust tv keek. Je wilde immers niet continu je stoel of bed uit, dus je zorgde er wel voor dat je wist waar wat aan de gang was. Met andere woorden: je las de tv-aankondigingen er nauwlettend op na. Op die manier keek je redelijk relaxt en tevree naar de tv.

Sinds kort heb ook ik een kleuren-beeldbuis met afstandsbediening en teletext. Dit heeft tot nu toe m'n kijkgedrag op een negatieve maar tegelijk ook positieve wijze beïnvloed. Nu kijk ik het programma-aanbod in de krant nauwelijks meer in en zap net zolang de kanalen af, tot ik er dizzy van wordt. Het bewuste kijkgedrag heeft plaats gemaakt voor het in grote lijnen onrustig en gehaast bespieden van korte fragmenten. Nu heb ik nog niet zo lang zo'n afstandsbediening, maar verhalen van mensen die reeds jarenlang zappen doen me het ergste vrezen. De positieve kant van het zappen is dat je vrijwel alle programma's tegenkomt die de zenders die avond te bieden hebben. Je ziet nu korte fragmenten van programma's, die je anders nooit aan had gezet. Op deze manier heb ik programma's ontdekt, die ik in een later stadium in z'n geheel ben gaan bekijken.

Een ander voordeel van het zappen is, dat je nu juist dié programma-fragmenten kunt bekijken, waar je op dat moment net in de stemming voor bent. Het is een voordeel als je de keuze hebt uit een programma-aanbod van 25 zenders: er is altijd wel iets op tv waar je op het moment van kijken zin in hebt. De stelling 'hoe meer zenders, hoe meer troep' gaat voor mij dan ook niet op.

Waarom is de afstandsbediening op de markt gebracht? Vermoedelijk enerzijds om het gemak van de kijker te vergroten ('zap!, weg irritante reclamespot'), anderzijds om daarmee de weg vrij te kunnen maken voor interactieve televisie.

8. Interactieve TV

Nederlanders besteden aan lezen nu nog maar de helft van de vrije tijd die ze daar veertig jaar geleden aan besteedden. De aandacht voor de elektroni­sche media is evenredig gestegen. Uit onderzoeken blijkt dat het juist de kranten en tijdschriften zijn, en niet de boeken, die onder de afnemende behoefte aan lezen lijden. Vooral jongeren die opgroeiden in het televisie­tijdperk laten het lezen van kranten grotendeels achterwege.

De televisie verandert de komende jaren revolutionair, zegt men. Een enorm aantal kanalen maakt het straks iedere consument mogelijk een particulier kijk-, speel- en winkelmenu samen te stellen. Als het aan de producenten van de hardware en software ligt, staat in het jaar 2000 in iedere kamer een tv, gaan onze kinderen niet meer naar school, maar ontwikkelen ze zich via leervideo's en ontmoeten we onze net-vrienden via de laptop.

Begrippen als 'uit' en 'thuis' zullen tegen die tijd steeds meer vervagen. Via interactieve televisie zullen steeds meer dagelijkse bezigheden via het tv-toestel verlopen. Televisie zal niet meer alleen dienst doen als aanbieder van informatie en vermaak, maar ook als levensader met de buitenwereld.

Dit is wat de producenten van de apparatuur ervan zeggen te verwachten. Nu al kan men met een computer en een modem verbinding leggen met computerbezitters aan de andere kant van de aarde. Nederland kent reeds tienduizenden van dit soort Internetfreaks en -junks. Dit aantal stijgt, zeker gelet op het toenemende gebruik van computers op basisscholen. Laatst zag ik een kinderprogramma op tv, dat een item had over twee met elkaar 'babbelende' koters via Internet. Je haren rijzen je toch te berge, of ben ik in deze conservatief?

Krijgen we over dertig jaar daadwerkelijk een samenleving waarin interactieve televisie gemeengoed wordt in de maatschappij. Dat je min of meer gedwongen wordt een scherm met toebehoren aan te schaffen, omdat je anders op maatschappelijk gebied buiten de boot valt. Een apparaat waarmee je degene met wie je interactief communiceert, voor je op het scherm ziet. Een beeldbuis waardoor je nauwelijks meer op reis hoeft te gaan, omdat je je reisdoel in bewegende beelden tevoorschijn tovert? Ik moet er niet aan denken en zweer bij de tam-tam.

9. Praten over praatprogramma's

Een mooi voorbeeld van een goed praatprogramma, waarin het publiek een actieve rol speelt, is de Ronde van Witteman, uitgezonden door de VARA. In de samenleving gevoelig liggende onderwerpen worden op een vrij integere wijze aan het tv-kijkende publiek voorgeschoteld. De emoties laaien echter soms zo hoog op, dat je de programmamakers er bijna van zou gaan betichten ook uit te zijn op sentiment.

Een ander voorbeeld van een praatprogramma met publiek is Vesuvius, gepresenteerd door Cees Grimbergen. Deze presentator maakt op mij een bevlogen indruk; iemand die niet uit is op goedkoop amusement (zoals Sonja) maar iets wil bereiken met het programma. Een hinderpaal echter vormt de structuur van het programma. Met iedere uitzending poogt de redactie een maatschappelijk verschijnsel te belichten in al haar facetten. In tegenstelling tot de formule van de Ronde van Witteman, waar bijvoorbeeld alleen maar wordt gesproken over de gevolgen van incest, behandelt Grimbergen een scala aan onderwerpen in dermate korte tijd, dat het programma veelal aan de oppervlakte van het probleem blijft hangen. Vrij ongebruikeijk voor de IKON.

Een laatste voorbeeld van een geslaagd praatprogramma, ook wel talkshow genoemd, is Het Elfde Uur, gepresenteerd door Andries Knevel en uitgezonden door de EO. Deze man slaagt er vrijwel wekelijks in een drietal zeer verschillende gasten te interviewen, die uiteindelijk meer met elkaar gemeen hebben dan je in eerste zou denken. Knevel is een van de betere tv-interviewers van dit moment.

10. Moeten omroepen blijven bestaan?

Vandaag de dag is de identiteit van de verschillende omroepen, net zoals die van politieke partijen, nauwelijks meer van elkaar te onderscheiden. Nog enigszins van een herkenbare identiteit, omroepen die qua moraal voor de kijker nog iets herkenbaars hebben, zijn de EO, IKON en RVU. Qua programmering zijn de AVRO, KRO, NCRV, TROS, RTL4 & 5 en Veronica steeds meer op elkaar gaan lijken. (SBS zendt weliswaar uit op de kabel, maar bestaat het eigenlijk wel?) VPRO en NPS onderscheiden zich van de rest door de speci­fieke aandacht voor kunst en cultuur.

Waar we na toe zouden moeten, en dat geldt nog in hogere mate voor de radioprogrammering, is een situatie dat er tv-zenders ontstaan die speciaal ingericht zijn voor specifieke doelgroepen. Een aparte zender voor nieuws en achtergrondinformatie bijvoorbeeld in de vorm van documentaires. Een soort CNN, maar dan wel een Nederlandse variant die ook nog eens ergens over gaat. Een zender met uitsluitend amusement, zoals quizzen, toegankelijke talkshows en soaps. Verder zou je kunnen denken aan een filmzender, een religieus getinte zender, een sportzender en een kunst- en cultuurzender. Voor elk wat wils.

Nu is de situatie zo dat je naar een interessante documentaire zit te kijken, waarna je even later weer naar een andere zender moet overschakelen omdat je geen geestdodende quiz wilt zien. Kies je voor een opzet als zonet geopperd, dan hoef je het huidige omroepenbestel niet te laten vallen. De omroepen zullen echter nog meer met elkaar moeten gaan samenwerken, zonder daarbij al teveel consessies te hoeven doen voor het behoud van hun identiteit. Maar zoals ik al eerder aangaf, met die loopt het wel los.

Alex van Veen

Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1995