Naar archief

UIT: NN #199/200 van 15 december 1995 'Thema: Televisie'

Kritiek of zelfkritiek?

'Radicaal links was teveel met haar eigen ideeën bezig en hield daarbij vaak een te simplistisch ideologisch verhaal. We wisten mensen niet te bereiken omdat we teveel uitgingen van het eigen 'gelijk.' Dit is volgens Hans de Bruin kort samengevat de strekking van het boek "Het Gelijk ...." Hierin werd geprobeerd de eigen linkse geschiedenis te beoordelen en te bezien waar men de fout in gingen zonder te stellen dat dus alles fout was. Een reactie.

In NN #198 stond een artikel van Kees Brinkman over de ideologie of de arrogantie van radicaal-links. Dit naar aanleiding van een forumdiscussie in de Grote Broek. Aan enkele mensen, die mee hadden gewerkt aan het boek Het Gelijk... uitnodiging tot een debat, was gevraagd aan deze discussie mee te doen. Met dat boek hebben we een poging gedaan om een aanzet te geven tot een discussie over een toekomst voor radicaal-links, dat er mondiaal zoals ook Kees vindt, op dit moment niet bepaald florissant voor staat.

De organisatie vond dit boek een belangrijke bijdrage aan deze discussie. Als een van de samenstellers van het boek wil ik nog eens stellen dat het mij zeker niet gaat om het instandhouden of reanimeren van links als doel op zich. Waar het mij om gaat is dat ik linkse opvattingen nog steeds in grote lijnen vereenzelvig met het streven naar een leefbare wereld, waarin mensen gelijkwaardig zijn, gekoppeld aan een anti-kapitalistische visie.

De paradox van de laatste jaren is - en dat was uitgangspunt van het boek - dat de verhoudingen mondiaal flink onder druk staan, dat het er voor vele mensen en voor het milieu niet best uit ziet, maar dat links ondertussen akelig stil is. Omdat ik denk dat radicale veranderingen noodzakelijk zijn, reken ik mezelf tot radicaal-links. Dat is voor mij de strekking van een begrip als radicaal.

Geobsedeerd

Kees Brinkman heeft zich mateloos geërgerd aan de forumdiscussie in Nijmegen en verwijt de forumleden 'politieke fossielen' te zijn die slechts bezig zijn met het verkopen van ideologische verhalen. Nou heb ik daar gelukkig vaak geen tijd voor, want ik zou daar flink chagrijnig van worden, dus die stelling van Kees klopt niet in z'n algemeenheid. Hetzelfde geldt, denk ik, ook voor de andere medewerkers aan het boek. Als Kees wat moeite had gedaan, had hij dat zelf ook kunnen bedenken, maar Kees is zo geobsedeerd door bepaalde discussies en begrippen, dat hij de proporties wat uit het oog verliest.

Om maar te zwijgen van de inhoud die geheel aan hem voorbij lijkt te gaan. De brengers van die gewraakte boodschap moeten ondertussen wel neergesabeld worden, zonder aanzien des persoon. Hoe bizar dat gebeurt, wil ik proberen aan te geven, hoewel ik vrees dat Kees er niets van snapt. In de tweede helft van zijn artikel geeft Kees zijn eigen visie op de problemen van radicaal-links en stelt aan het eind ervan dat de "links-radicale politieke fossielen als de forumleden het er allerminst mee eens zullen zijn".

Nou moet ik Kees teleurstellen, want in grote lijnen vind ik hetzelfde. Ook ik vind dat 'we teveel met onze eigen ideeën bezig waren/zijn, dat we vaak een te simplistisch ideologisch verhaal hadden, dat we mensen niet wisten te bereiken met onze visie, dat we teveel uitgingen van het eigen 'gelijk'. Kort samengevat was dat ook zo ongeveer de strekking van het boek en de titel "Het Gelijk ...." verwijst juist daar naar. Kees draait het voor het gemak allemaal om en meent dat de diverse auteurs nog steeds uitgaan van dat eigen 'gelijk'.

Nee Kees, je leest verkeerd en je reactie is dus nodeloos kwaadaardig. Wat wij met dit specifieke boek wilden, was te pogen om onze eigen linkse geschiedenis te beoordelen en te bezien waar we de fout in gingen zonder te stellen dat dus alles fout was. Hoe pakten we zaken aan en zou je dat nu weer zo doen? Dat soort vragen zijn belangrijk. Dit om van daaruit te proberen niet gewoon maar door te gaan met oude praktijken en ook omdat 'onze' geschiedenis niet simpelweg is weg te vlakken in de waan van de dag. We worden op onze geschiedenis aangesproken of we nu willen of niet. Ook mensen van de 'jongere' generatie, die bij wijze van spreken zelf nog geen geschiedenis hebben, hebben met ons verleden te maken. Ik denk dat wij en zij daar dus wat mee moeten doen.

Een tweede doel van dit boek was een reactie op de massale bekering van leden van 'onze' generatie, die de laatste jaren op gang is gekomen. Het afstand nemen van ons verleden, het je ervoor excuseren dat je links was, ergert mij mateloos. Wij wilden daartegen een tegenwicht bieden, maar tegelijkertijd ook kritisch blijven en zeker niet apathisch achteruit staren en nostalgisch blijven menen dat vroeger alles beter was. De mensen die aan het boek meewerkten hebben allemaal een geschiedenis maar ook een eigen praktijk in het heden en zijn geheel volgens Kees z'n advies gewoon praktisch bezig.

Dat is een van de punten uit zijn artikel waarover ik me behoorlijk kwaad maakte. Jenneke Arens wordt door Kees aangevallen omdat ze zo arrogant is om een pleidooi te houden tegen de huidige vorm van ontwikkelingshulp en doet voorkomen alsof dat bij haar een abstract bedenksel is.

Jenneke heeft echter, naast vele andere activiteiten, ruim twintig jaar praktische ervaring met solidariteitswerk en projecten in o.a. Bangladesh en heeft ook 'officieel' ter plekke onderzoek gedaan naar het functioneren van ontwikkelingshulp. Ze weet dus wel waar ze het over heeft uit eigen ervaring en contacten. Kees hoeft het niet met haar eens te zijn, dat is prima, maar in plaats van dan bijvoorbeeld in Nijmegen daarover op een normaal politiek niveau in discussie te gaan wordt het achter haar rug om in NN afgedaan als een 'paternalistisch' standpunt. Ik word daar lichtelijk beroerd van.

Hetzelfde kan ik zeggen over het andere 'fossiele' forumlid, die Kees dan wel niet met name noemt. Ook Paul doet zijn praktische werk. De laatste jaren was hij o.a. bezig was met het organiseren van steun voor het opheffen van een medische kliniek in de Gazastrook. Wellicht marginaal werk, maar daarom niet minder nuttig. Dat zal ook Kees beamen. Gewoon praktisch werk, wat niet direct iets met ideologie te maken heeft, maar wel indirect. En daar zit de grote bottleneck voor Kees, dat mensen hun handelen ook op andere manieren toetsen en niet alleen maar bezig willen zijn. Wat doe je zelf eigenlijk Kees??

Ideologie

Ik vind net als Kees dat mensen binnen links vooral gewoon praktisch werk moeten doen, in je buurt, in je stad, of elders in de wereld. Net wat je het beste ligt. Daar pleit ik al jaren voor, juist om jezelf niet teveel te isoleren van de realiteit. Een van de cruciale aspecten is echter of je je daarbij alleen met je eigen hobby bezighoudt, of dat je ook bekijkt of iets binnen een breder politiek raamwerk nuttig is. Toetsen aan de realiteit die je binnen dat werk tegenkomt, maar ook aan je opvattingen. Dat is de extra dimensie die wij er aan toe willen voegen. Dat heeft dan te maken met het zoeken naar een gemeenschappelijk 'links' analysekader en een visie op de toekomst: ideologie heet dat laatste.

Dat is dus wat anders dan het werken aan een eigen subcultuur, hoewel ik degenen die daar wel behoefte aan hebben geen strobreed in de weg wil leggen. Maar als je politiek iets meer wilt bereiken dan zul je dat anders moeten aanpakken. En waar radicaal-links behoorlijk versnipperd is, pleit ik dus voor vormen van organisatie. Niet om daarmee dwingende zaken op te leggen, maar om wat meer onderlinge eenheid te creëren, zodat we politiek wat meer invloed hebben.

Invloed Kees, wij hebben het nergens over een 'revolutie', wij hebben het nergens over het uitbouwen van een radicaal-linkse invloed 'als nooit te voren', dat is jouw fantasie. De realiteit is voor ons wat anders. Jij lijkt je te willen beperken tot een spontanistische praktijk; we zien wel wat er beweegt. Hoe denk je dat nu in Frankrijk die stakingen georganiseerd worden? '

'Om een draagvlak voor je ideeën te creëren moeten mensen na gaan denken over de problematiek. Voor ze dat gaan doen, zullen ze zich allereerst aangesproken moeten voelen. Als je mensen niet šaanspreekt, zullen ze zich nooit met jou en je ideeën bezig gaan houden, laat staan dat ze verder zullen denken over hetgeen je te vertellen hebt', schrijft Kees.

Dat is nou precies waar ons boek over ging. Over dit soort domme paternalisme, dit domme uitgaan van je eigen 'gelijk', dit soort arrogantie, precies dat stelden we ter discussie. Kees stapt met open ogen in de valkuil van z'n eigen argumenten. Dé mensen moeten na gaan denken, dat klopt, maar wij kennelijk niet. Dé mensen moeten zich met jou en je ideeën bezig gaan houden, maar wat dat dan voor ideeën zijn dat doet er bij Kees niet toe, dat licht kennelijk al vast en ze zijn kennelijk zeer goed. Daar discussiëren we dus niet meer over.

Het is de fout die de radicaal-linkse scene, waar zowel Kees als ik uit voortkomen, altijd heeft gemaakt en kennelijk moet blijven maken. Kees als er hier iemand een politiek fossiel is dan ben jij het wel!. Je woede komt volgens mij voort uit je eigen angst om jezelf ter discussie te stellen. En ik zeg niet dat wij er met ons boek zo geweldig in geslaagd zijn om dat wel te doen, maar het was wel een eerlijke poging.

Maar oh wat is het daarna makkelijk voor mensen als jij om de open deur in te trappen. Je hebt het net als wij voortdurend over 'we', maar om daar de consequentie uit te trekken dat we dat "we" ook moeten ontwikkelen tot iets gemeenschappelijks veroorzaakt bij jou slechts een 'rode' waas voor je ogen. Het is de keus tussen individualistisch doormodderen of proberen iets gemeenschappelijks te ontwikkelen. En dan bedoel ik ook weer niet dat dat gemeenschappelijke alleen maar binnen de vertrouwde linkse muren moet zitten, maar dat we betrokken zijn bij de samenleving. Jij kiest voor het eerste, ik probeer dat niet te doen. Maar jij hebt vast wel 'gelijk'. Welterusten!

Hans de Bruin

Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1995