UIT: NN #198 van 1 december 1995       

50 Jaar algemeen nederlands jeugd verbond 

Onlangs verscheen het boek We hebben er geen spijt van, een boek over strijd, actie, vriendschap en solidariteit uit de vijftigjarige geschiedenis van het Algemeen Nederlands Jeugd Verbond. Het ANJV is voortgekomen uit de illegaliteit en de strijd tegen de Duitse fascistische bezetters. Het boek is samengesteld aan de hand van persoonlijke bijdragen van meer dan zestig vooral Amsterdamse ANJV'ers.  

De eerste bijdragen stammen uit de periode 1945 tot begin jaren zeventig. De latere generatie komt wat minder aan bod. ,,Die ANJV'ers zijn nog nauwelijks aan terugdenken toe. Dat is waarschijnlijk ook de reden dat zij wat minder hebben gereageerd.'' Toch is er voor wie over die periode meer wil weten nog een ander gedenkboek: Duizend Daden, een geschiedenis van het ANJV 1945-1985. Doordat de redactie van het boek de toegezonden en opgenomen stukken zo min mogelijk veranderd heeft wordt ook zichtbaar dat ANJV'ers meer 'doeners' en 'praters' waren, dan schrijvers.  

Het oprichten van het Algemeen Nederlands Jeugd Verbond kon op veel enthousiasme rekenen: niet allemaal verschillende clubjes meer voor alle godsdienstige en politieke richtingen, maar één grote, algemene jeugdbeweging. Het illegale Jeugd, uitgave van het communistische blad De Waarheid, was de voorbode van het ANJV. Velen waren overtuigd van de noodzaak om een strijdbare jeugdbeweging te hebben en niet alleen een gezelligheidsvereniging. Immers, de meeste jongeren waren voor de oorlog opgegroeid in de crisistijd met werkloosheid en armoede, daarna de oorlogsjaren en de bevrijding. Werken als je vijftien werd. Weinig mogelijkheden voor een goede opleiding. Dat was voor hen niet weggelegd. Kortom, nu zou alles beter worden. Idealen, gedachten aan grote mogelijkheden voor de jeugd (en de ouderen). 

Dat viel dus tegen. Slechte lonen en arbeidsvoorwaarden. Nog steeds de broekriem aanhalen. Militaire dienst en uitzending naar Indonesië. Vandaar de noodzaak om te vechten voor de verbetering van de positie van de jeugd. Politieke bewustwording en activiteiten. ,,Daarom voelden wij als arbeidersjeugd niets voor een cultuur van bijtjes-bloemetjes en volksdansen zoals in de vroegere AJC (de Arbeidersjeugdcentrale, de sociaal-democratische jongerenorganisatie). Dat zette geen zoden aan de dijk. Wij wilden actief zijn voor de verbetering van onze positie. Voor betere lonen, meer vakantie. De vrije zaterdag. Dat deden we door ondersteuning van de acties in de bedrijven, het zogenaamde bedrijven­werk. Door verspreiding van manifesten, het werken met steunlijsten bij stakingen, enz.''  

Het ANJV stond open voor jongeren van zestien tot dertig jaar. Voor de nóg jongere had je de Jonge Wachten (8-12 jaar) en de Jonge Werkers (12-16 jaar).  

Pinksterkampen 

Een belangrijke activiteit waren de Pinksterkampen, georganiseerd op Kampoord. Kampoord was een zeer groot kampeerterrein omringd door bossen en heidevelden. Onder de rook van Amersfoort en vlakbij vliegveld Soesterberg. Houten huisjes, een grote recreatiezaal, apart meisjes- en jongenskamp, waar ondanks de strenge controle nog heel wat contacten gelegd zijn voor latere ANJV huwelijken.  

Elke dag begon met ochtendgymnastiek. Verder veel ontspanning bij kampvuren, bonte avonden, films. Daarnaast werden er ook veel lezingen gehouden. ,,Dr. Herman Musaph, sexuoloog, was een graag geziene spreker omdat hij op een duidelijke wijze sexuele voorlichting wist te geven.''  

In 1946 speelde de communistische jongerenorganisatie een belangrijke rol bij het ophalen van geld voor de grote havenstaking van 1946. ,,Ik zie mij nog met stakingslijsten de kroeg in gaan om een geldelijke bijdrage te vragen en dat voor iemand die uit een 'blauwe knoop'-gezin kwam.'' Affiches plakken tegen de oorlog in Indonesië. 'Maak van onze jongens geen SS-ers', een leus die prominent op de voorpagina van het ANJV-blad EEN figureerde en zelfs in 1995 nog een rol speelde in de Leeuwarder rechtszaal.  

Demonstraties tegen de politionele acties, opkomen voor de vrijlating van ANJV'ers, zoals Ratio Koster, Piet van Staveren (die vanuit de Nederlandse linies naar de Indonesische vrijheidsstrijders ging en daarvoor tot zeven jaar werd veroordeeld), Eric Mol en de Schoonhovenjongens. Op de plaats rust was het soldatenkrantje van het ANJV waarmee in de weekeinden bij het Amstelstation succesvol geageerd werd tegen de oorlog in Indonesië.  

Koude Oorlog 

Niet lang na de Tweede Wereldoorlog stak het oude anti-communisme weer de kop. Het ANJV werd als communistische jongerenorganisatie uitgesloten van de Amsterdamse Jeugdactie (AJA). De eigenaresse van Kampoord, mevrouw Wilton (van die Rotterdamse scheepswerf!), besloot dat het ANJV niet langer gebruik kon maken van Kampoord. Sommige leden kregen te maken met politieke ontslagen bij de Amsterdamse Gemeente. De Hannie Schaft-herdenking (het meisje met het rode haar) kon in 1950/51 geen doorgang vinden en ANJV-ers werden op weg naar Bloemendaal tegengehouden en naar de binnenstad van Haarlem achtervolgd door tanks. 

Ten tijde van de Hongaarse opstand in 1956 werd het traditionele anti-communisme verder opgehitst door radio en televisie. De communisten hadden zich verschanst in het partijkantoor 'Felix Meritis'. De inventaris van het ANJV-gebouw op de Nieuwe Keizersgracht was op straat gegooid, het archief was vernield, deuren opgebroken.  

De oud-CPN wethouder in Amsterdam Roel Walraven heeft er in het boek nog steeds moeite mee om de Hongaarse opstand tegen het stalinisme en voor een Hongaarse weg naar het socialisme in een juist perspectief te zien: ,,In Hongarije hadden oud-Horthy fascisten, gesteund door de katholieke kardinaal Mindszenty, zich meester gemaakt van de ontevredenheid onder het Hongaarse volk. Progressieve mensen, vakbondsbestuurders, communisten en jeugdleiders werden in de straten van Budapest vermoord. De grenzen naar het Westen werden opengezet. Op 4 november trokken troepen van de Sovjet-Unie Budapest binnen en sloegen de contra-revolutie neer.''  

Wereldjeugdfestivals 

Het ANJV was internationaal verbonden aan de Wereld Federatie van Democratische Jeugd (WFDJ) dat werd opgericht in 1945. Elk jaar werden er festivals georganiseerd: in de zomer van '47 in Praag, in 1955 in Warschau, '57 Moskou. Het ANJV vaardigde tevens een delegatie af naar de congressen van de KOMSOMOL, haar Russische zusterorganisatie. Net zoals nu bij het Rebel zomerkamp moesten ook toen ieder jaar weer financiële campagnes georganiseerd worden om de leden in staat te stellen deel te nemen aan de Wereldjeugdfestivals.  

Er was sprake van grote opofferingsgezindheid: ,,Om deel te kunnen nemen aan de internationale conferentie van de werkende jeugd in Warschau moest ik ontslag nemen. Mijn werkgever, de firma Geveke, vond het niet goed dat mijn vakantie werd besteed aan zo'n dwaze 'Oost-Europese' bijeenkomst.''  

Het ANJV is ook later gewoon doorgegaan met het organiseren van zangclubs, muziek en toneelvoorstellingen, scholingen (over bijvoorbeeld het 'Trotzkisme') en politieke discussies. Daarnaast initieerde de commu­nistische jongerenorganisatie demonstraties tegen de kernraketten op Volkel. Hiermee werd de basis gelegd voor de latere acties van het comité Stop de Neutronenbom.  

In maart 1960 werden in Sharpeville 61 zwarten vermoord door de Zuidafrikaanse politie. Dit luidde het begin in van de anti-apartheidsbeweging waarin de CPN en haar jongerenorganisatie altijd een belangrijke rol gespeeld hebben. Onder het motto 'Cuba Si, Yankee No' werd de internationale solidariteit georganiseerd met de Cubaanse revolutie.  

Ondanks alle kritiek die je kunt hebben op het ANJV als aan de CPN gelieerde jongerenorganisatie die pal achter het 'Sovjetkamp' stond, blijft bij het lezen van het boek toch de indruk achter dat de schrijvers met veel trots terugkijken op hun ANJV, waarbij ze zich de strijd, vriendschap en solidariteit herinneren. En daar hebben ze terecht zeker geen spijt van.  

Ron Blom