Naar archief

UIT: NN #195 van 20 oktober 1995       

Van DDR-rock naar Ost-rock, van beperking naar beperking  

,,De tijd van de politieke betovering is voorbij. Voor en vlak na de Wende konden politieke toespelingen een rockzaal doen zinderen. Nu niet meer. En ook met de voorliefde voor de eigen Oostduitse bands is het voorbij. Als daar nog incidenteel sprake van is, dan geldt het een nostalgietrip.'' De omwenteling in de voormalige DDR heeft ook grote gevolgen gehad voor radiomakers en rockmuzikanten. De meeste alternatieve rockgroepen gingen verder, maar het netwerk was totaal veranderd.  

Geen wijk die de recente geschiedenis van Oost-Berlijn met meer gevoel voor perspectief uitbeeldt dan de Prenzlauer Berg. Je herkent, in voortdurende afwisseling, Prenslau, de arbeiderswijk van weleer, Prenzlau, de rossige en rommelige buurt van later en Prenzlau, het gefatsoeneerde handels- en uitgaanskwartier van nu. 

Geen plek die deze geschiedenis levendiger illustreert dan de Tacheles, het muziek- en theatercafé aan het begin van de Oranienburgerstrasse, hoog op de 'Berg'. Hier kraakten punks in 1991 een voormalig warenhuis en  verbouwden dat zonder al te veel haast tot een ontmoetingsplaats voor krakers, kunstenaars en politieke activisten. Omdat daar het idealisme nog leefde, zochten bevlogen westerlingen de plek op. Tacheles was 'cult'. 

Maar het beeld veranderde. In de herfst van 1993 poseert de Oranienburgerstrasse openlijker dan ooit als een straat van cabarets, kroegen en tippelaars van beiderlei kunne. In het flauwe licht van de straatlantarens oogt de wijk als een Newyorks 'downtown'. De Tacheles herinnert aan de arty koffiehuizen in Greenwich Village, nonchalante gelegenheden, die de functies van café, galerie en muziek- en poëziepodium verenigen.  

Het interieur van De Tacheles is rauw met zijn ijzeren stoelen, zijn ronde houten tafels, zijn hoog podium, waar hard licht op valt en zijn speels-futuristische ornamentiek à la Tingueley. Het publiek is van alle leeftijden, zwart opgeverfd en bijgeverfd, overwegend in zwart leer gehuld, een melange van grotestadschic en provinciale types, die verlegen, maar tevreden 'beobachten'.  

Maar helaas, de furore van de Tacheles werd getemperd door een zakelijke malaise. De bestuurders van het eerste uur maakten plaats voor een ervaren boekhouder en een vrouw, die in de stad Weimar een managerscursus had gevolgd. Die verandering was kenmerkend voor de huidige toestand in de wijk. 

1995. Her en der worden straten gefacelift en komen vanachter zwartgeblakerde villa's keurig nette appartementen en winkelpanden te voorschijn. Het valt op dat weinig mensen in die huizen en winkelpanden met een Oostberlijnse tongval spreken.  

Nostalgie 

In de Knaackclub, iets buiten het centrum aan de oostkant van Oost-Berlijn, is de moderne tijdgeest niet zozeer afleesbaar aan de stijl van het interieur of aan de modegevoeligheid van het publiek, als wel aan de multifunctionele opzet van het complex. De wenteltrap in de grauw stenen blokkentoren tegenover de concertzaal voert je langs de ingangen van een danszaal, een filmzaal, een fitnesszaal en een café, waar de onbescheiden geluiden en beelden van muziekvideo's en flipperkasten een continue staat van prikkelbaarheid intact houden. In de rockzaal, aan gene zijde van de binnenplaats, speelt de Berlijnse band Syksky.  

Repertoire en optreden van Syksky getuigen luid en duidelijk van het 'alles ist möglich' van onze dagen: vooral Duitstalige teksten, maar ook enkele Engelse en Franse, veel instrumentale, op klank gebaseerde nummers, beïnvloeding door velerlei muziekstijlen en een uitstekend verstaanbare lichaamstaal. De teksten worden door zanger-tekstschrijver Gerold Bublak gekwalificeerd als 'Kopf und Herz': persoonlijk, doordacht en geëngageerd, maar niet politiek.  

,,De tijd van de politieke betovering is voorbij. Voor en vlak na de Wende konden politieke toespelingen een rockzaal doen zinderen. Nu niet meer. En ook met de voorliefde voor de eigen Oostduitse bands is het voorbij. Als daar nog incidenteel sprake van is, dan geldt het een nostalgietrip. De belangstelling gaat nu uit naar het puur muzikale en naar het modieuze.''  

Syksky speelt zelden voor een groter publiek dan de zeventig à tachtig man/vrouw, die vanavond in de Knaack aanwezig zijn. Er zijn zelfs vertegenwoordigers van platenlabels in de zaal, maar Syksky is niet optimistisch: ,,De norm is niet meer de smaak van het Oostduitse, maar die van het Westduitse publiek. En die norm is vlak. Zo kan het gebeuren dat uitstekende Ost-bands als Schleimkeim en Küchenspin in het westen nauwelijks optredens kunnen krijgen, terwijl een bloedeloze coverband als One Horse Town uit Darmstadt zalen met vijfhonderd mensen trekt.''  

Discussie 

Is de terugblik naar het verleden van de DDR-rock louter een nostalgietrip, of zijn er meer redenen om de herinnering aan dat muzikale tijdvak te eren? Hans Richter is muziekfan, van kindsbeen af, maar met toegenomen belangstelling sinds 1986, toen de FDJ (Freie Deutsche Jugend, de Jeugdliga van de Communistische Partij in de DDR) in samenwerking met radio-DT64-DJ Lutz Schramm de concertreeks 'X-Mal Musik zur Zeit' in de Oostberlijnse 'Insel der Jugend'-club op poten zette. 

Hans: ,,Alles was nieuw in die tijd, de manier van omgang, de kleding en de ideeën over nieuwe samenlevingsvormen. De FDJ was als officiële staatspartij voor de jeugd natuurlijk verantwoording verschuldigd aan het Partijpresidium, maar juist in de marge tussen het verbod en de goedkeuring gebeurden fascinerende dingen.''  

,,De manier van omgang in de rockclubs heeft de politieke ontwikkelingen sterk beïnvloed, doordat de bezoekers hun vertrouwen in de medemens herwonnen. Je kon weer gedachten en informatie uitwisselen. Je herkende jezelf in de mensen die samen met jou voor het podium stonden en zelfs in de muzikanten op het podium. Daarbij kwam nog dat op de radio, traditioneel de stem van de macht, Lutz Schramm eenzelfde gezindheid uitdroeg. Juist doordat zijn programma's onder auspiciën van de staat werden uitgezonden, verbreedde hij met alles wat hij zei of liet horen de marges van het toelaatbare. Stap voor stap werd de illegaliteit uitgebreid. De discussie over kritische gebeurtenissen in de samenleving werd overgenomen door undergroundbands, waarvan sommige openlijk de resolutie over de sociale rechten van de burgerbeweging Das Neue Forum ondersteunden.'' 

,,De clubs waren stampvol. Mensen stonden uren in de rij te wachten tot de deuren opengingen, maar wat gaf het... je kon discussiëren.''  

,,Het aanbod van bands is toegenomen, maar de interesse is beperkt en vooral ook gespecialiseerd. De meeste muziekfans volgen een bepaalde muziekrichting en niet meer de rock in het algemeen. En helemaal niemand beschouwt de rock nog als maatschappelijk breekijzer. Dat komt vooral doordat de vroegere spanning, de oude sfeer van illegaliteit is verdwenen. Het leven in Oost-Berlijn is veranderd. Het merendeel van de vroegere bandgenoten zijn verhuisd en er is veel import uit het westen gekomen. De relaties zijn koeler, de onderlinge contacten schaars. Je hebt een groep mensen met geld en uitgaansmogelijkheden en een veel grotere groep met weinig geld en nauwelijks uitgaansmogelijkheden. De euforie over de val van de muur is verdwenen. Mensen doen hun dagelijkse dingen, werken hard om te overleven. Berlijners spreken niet meer van 'Oost' en 'West'. Ze hebben het over: 'Kreuzberg', 'Friedrichshahn', 'Mitte', 'Wedding' en 'Charlottenburg'.''  

,,Nee, ik ga nog zelden naar concerten. Alleen als er bands spelen, die zich nog echt met Oost-Duitsland identificeren, bands als Feeling B en Die Skeptiker, dan ga ik. Want ik ben van het Oosten en dat wil ik weten.''   

Maak een eind aan die slome slaapzucht. Wentel je niet langer in wellustige zelfvervetting! Laat het uit zijn met het moderne toekomstpes­simisme, met het uitkramen van impotente leuzen als: een ongeluk komt nooit alleen. Want een ongeluk is stront tegen de vuurgloed: een contact. Wat baat ons het kniezen? Laten we proberen ons van het gras te onderscheiden! 

(E.H.A.R.F.K., een band uit Rostock, mei 1988) 

Punk oefent op onze muziekontwikkeling geen enkele invloed uit... daarbij komt dat Punk conflicteert met onze socialistische normen voor moraal en ethiek. 

(Stefan Lasch in zijn boek PS:Rock­musik, 1980)  

Disc Jockey Lutz Schramm, de stem van emancipatorisch Oost-Duitsland, begon zijn radioloopbaan als technicus en muziekredacteur bij de Staatsjeugdzender DT64. In 1986 kreeg hij de opdracht een ontwerp te maken voor een undergroundprogramma. Dat werd Parocktikum, een palet van niet vaak gehoorde muziek en meningen, door Lutz zelf, eerst maandelijks, later met grotere regelmaat, gepresenteerd.  

Lutz: ,,We konden ver gaan met Parockticum, zeker als je bedenkt dat het een middagprogramma betrof, maar autonoom waren we niet. De Staat bewaakte alle media, maar gelukkig is radio een snel medium, dat zich moeilijk laat controleren. Wat naar buiten gaat is buiten en zeker met de muziek hebben we dat voordeel volledig uitgebuit. Want reken maar dat de uitingen van de underground van die dagen botsten met de heersende smaak en moraal. Je had toen een flink aantal bands dat zich zonder omhaal tegen het regime verzette. Die bands heb je altijd gehad, maar nu kwam de kritiek voor het eerst in de rockgeschiedenis naar buiten. Dat was mogelijk doordat de Staatsrepressie, die de rock tot 1986 in een dwangbuis had weten te houden, plotseling afnam. Misschien is het voor goed begrip van de begintijd van Parockticum nodig dat ik eerst een historisch overzicht van de DDR-rock geef.''  

Geschiedenis 

,,We schrijven de jaren '60. De Beatles exploderen en ook in de DDR vindt het viertal uit Liverpool navolgers. Tot die tijd was de pop in dit land het speelterrein geweest van de 'Singerbewegung', een schier eindeloze sleep van zangkoortjes, aangevoerd door de overweldigend populaire Oktober Klub, die, begeleid door akoestische gitaren en tamboerijnen, kampdeuntjes en arbeidersliederen kweelden. Na de Beatles kwamen daar nieuwe elementen bij: elektrische gitaren, ritmes, melodieën. De nieuwe beatbandjes zongen, volgens Staatsvoorschrift, nog altijd in het Duits, maar dat gaf de muziek juist een eigen karakter. De partijbonzen bezagen het nieuwe temperament met argusogen. Aan  een echte jeugdbeweging waren we hier nog niet toe. Om het enthousiasme van het publiek in de beatkeldertjes enigszins te temperen, vaardigde de Cultuurraad een aantal beperkende maatregelen uit, wat tot gevolg had dat de meer geavanceerde bandjes weldra afhaakten.''  

,,Begin '70 veranderde de muziek wereldwijd. De toonkunst werd meer en meer op klank gebaseerd, klassieke invloeden wonnen terrein en het experiment kreeg alle kans. Deze vernieuwingsdrang werd in ons land vooral gestimuleerd door de Weltfestspiele in '73, '74 en '75, een reeks internationale festivals, die aan vernieuwende bands als Electra, Renft, Puhdys en Joco Dev Sextett een podium bood. 'Amiga', het eerste Oostduitse (staats-)rocklabel dat in die tijd gevestigd werd, legde de muziek van deze groepen vast op de plaat. Ook nu gold de regel dat wat uitgegeven werd Duitstalig moest zijn en ook nu weer viel die beperking in positieve zin uit, omdat de Oostduitse rock een eigen zangritme en eigen tekstexperimenten ging ontwikkelen.'' 

,,Politiek waren die teksten niet, ze waren veeleer escapistisch. Maar halverwege de jaren '70 werden zowel de teksten als de muziek harder en uitgesprokener. Uit de teksten van Pankow bleek bijvoorbeeld duidelijk dat de groep goed wist wat er in de hoofden van jonge Oostduitsers omging.''  

,,Punk kwam bij ons pas halverwege de jaren '80 op gang, toen undergroundbands als Sperma Combo, K G Rest, Die Fanatischen Frisöre en Rosa Extra in kerken en op privé-feestjes gingen spelen. Al gauw ontstond er een wijde kloof tussen de wat gladdere newwave-bands die op de radio en de TV optraden en de autonome punkbands die volgens eigen esthetische normen te werk gingen. Die bands hebben een groot aandeel gehad in de omwenteling van 1989. De FDJ zag de onomkeerbaarheid van die ontwikkeling in en stippelde een cultuurpolitiek beleid uit, waarin de autonomen een grotere marge kregen toegewezen. Zo vond in januari 1989 in het Palast der Republik een groot festival plaats, waar ook de punkband 'Tina Has Never Had A Teddybear' optrad. Sommige autonomen beschouwden dit als verraad, andere als een overwinning. Hoe je er ook over dacht, kunstmatig was de situatie tijdens het festival in ieder geval. Stel je het Palast eens voor: een groot, doelmatig ingericht gebouw, koud, ongezellig, een koele belichting en op de parketvloer voor het podium een groep mensen die gewend was in kleine zaaltjes naar punkbands te kijken. En wat gebeurde, natuurlijk? Toen de eerste pogoërs op het toneel verschenen, greep de ordedienst genadeloos in en werden de muzikanten van 'Tina' met harde hand van het toneel verwijderd. Uit die gang van zaken bleek dat de FDJ de tijdgeest helemaal niet begreep en er vooral bang voor was.''  

,,De cultuurpolitieke liberalisering had ook minder karikaturale kanten en één nieuwe procedure in het bijzonder zorgde ervoor dat de maatschappijkritische rock zich tot een belangrijke factor kon ontwikkelen.''  

[…] de bekendmaking van ons contactadres in de uitzending van 26.5.1987 was voor ons het begin van groot succes. Sindsdien bereikten ons veel reacties, waaronder uitnodigingen om in clubs te spelen. Wij wilden die uitnodigingen graag aannemen, maar wanneer we lieten weten dat wij niet over een Staatslicentie beschikken, bleef antwoord meestal uit. Daarom besloten wij ons aan zo'n Staatsexamen te onderwerpen. De 'Einstufung' vond op 19.11.88 plaats in Saalfeld. Bij de beoordeling van onze presentatie bleek dat de jury ons geen speellicentie wilde uitreiken. De commissie stelde vast dat we een tussengraad (Mittel­stufe) hadden verdiend, maar het was duidelijk dat zij zich niet competent wist onze muziek te beoordelen, omdat wij geen dansmuziek speelden. Een adres van een commissie die daar wel toe in staat was, kon zij ons niet geven. Over de inhoud van onze teksten werd met geen woord gesproken. 

(Brief van de groep 'Gefahrenzone', Saalfeld, dec.1988)  

Keuring 

Sinds de vestiging van de Democratische Republiek moesten Oostduitse bands een vergunning hebben om officieel te kunnen optreden. Om die vergunning te halen moesten ze voorspelen voor een commissie. Deze procedure, die 'Einstufung' werd genoemd, was voor de muzikanten nogal beledigend, omdat de commissies vrijwel nooit uit muziekdeskundigen bestonden. De licentie had dan ook geen muzikale, maar een zuiver politieke betekenis. Subversieve bands kregen eenvoudigweg een speelverbod en wanneer de autoriteiten er lucht van kregen dat ze clandestien optraden, werden de muzikanten onder de wapenen geroepen of om dubieuze redenen in de gevangenis gezet.  

Zo werden leden van het Klaus Renft Combo jarenlang geterroriseerd, omdat ze kritische teksten schreven (bv in het nummer: 'Over De Kleine Otto', dat gaat over iemand die de DDR illegaal wil verlaten en later zelfmoord pleegt) en zich solidair hadden verklaard met de dichter-zanger Rolf Biermann, die in 1973 na een provocerend Weltfestspiel-optreden was 'ausgebürgert' en over de grens gezet. Als de Einstufung niet hielp, dan dat maar...  

Maar na '86 veranderde er veel. De keuringscommissies werden deskundiger en liberaler. Bands die vroeger zeker afgewezen zouden zijn, kwamen door de keuring heen, zelfs de controversiële band Rosa Extra, al gebeurde dat op voorwaarde dat ze haar naam (ontleend aan een merk maandverband) zou veranderen. 'Hard Pop', zoals de band zich daarna zou noemen, was één van de eerste punkbands die radio-opnamen mocht maken.  

Maar het ging niet altijd en overal zo makkelijk. Die  Fanatischen Frisöre hadden met hun antimilitaristische teksten geen schijn van kans door de Einstufung heen te komen, omdat de commissie in hun woonplaats Erfurt oerconservatief was. Veel ambitie in die richting hebben zij er dan ook niet aan de dag gelegd. Net zo min als de groep l'Attentat, die tegen het 'voorspelen' fulmineerde en zich daardoor de tegenwerking en de pesterijen van de Stasi op de hals haalden.  

Lutz: ,,Hoewel er nog steeds beperkingen golden, beschikten nu toch talloze undergroundbands over officiële speelmogelijkheden en ontstond er een live-circuit voor undergroundrock. In de Insel der Jugend in Berlijn speelden eens per maand jonge en geruchtmakende bands als Sandow, Coma Kino en Die Art en werden doordeweeks disco's gehouden. 'Insel' was weliswaar een FDJ-club, maar de 'Kulturarbeiters' die er aangesteld werden behoorden zelf niet tot de FDJ en waren dus relatief vrij in hun keuzen. Ze moesten wel programmavoorstellen indienen, maar dat was eigenlijk een papieren procedure.''  

,,Niet alles was goed, na '86, er waren nog altijd bands die niet door de Einstufung kwamen en zelfstandige muzikanten die dag en nacht door de Stasi in de gaten werden gehouden. Maar er kwam wel meer ruimte, vooral in esthetische zin. En sommigen hebben die ruimte goed benut.''   

[...] tot ik op 1.1.87 in de vroegte, ongeveer om kwart voor twee, de wijzer van mijn radio naar de frequentie van DT64 schoof. Dit door toeval en geluk, omdat ik nog relatief nuchter en thuis was. Al iets eerder, kort na 0 uur, toen ik nog op een feestje bij een kameraad was, dacht ik: ik word gek: Killing Joke's 'Love like blood' kwam door de luidspreker en toen de DJ weer aan het woord kwam volgde de gongslag: dit was jeugdradio. 

(brief K. uit Freiberg, januari 1987)  

,,Ik heb de bands, die de vrijheid benutten, geholpen door ruchtbaarheid te geven aan hun cassettes en later ook door ze radio-opnamen te laten maken. De concerten in de Insel der Jugend werden door bekwame technici van DT64 geregistreerd en in Parockticum uitgezonden onder vermelding van de titels van de gespeelde nummers. Verder draaide ik wat ik goed of belangrijk vond. Ik durf te zeggen dat de muziek en de teksten in mijn programma een prettige soort verwarring teweeg brachten. Ik werd wel gecontroleerd, maar ik hoefde niet van tevoren mijn teksten te laten zien. Alleen als ik een themaprogramma maakte of een programma met teksten van anderen voormonteerde, moest ik een script laten zien. Ik had het geluk dat de man boven mij, de redactieleider, ongeveer op dezelfde golflengte zat als ik. Hij greep ook pas in wanneer het ging om specifieke verordeningen van de Partij, zoals het verbod aan de media aandacht te besteden aan ultra-rechts. Begin '89 vond ik het toch nodig op dit onderwerp in te gaan, omdat veel linkse groepen zich toen tegen het neofascisme keerden. Dus werd ik tot de orde geroepen.''  

,,De rol van Parockticum in de mentaliteitsverandering was vooral esthetisch. Wanneer ik een plaat van Einstürzende Neubauten draaide, kon een meeluisterende partijbons nooit zeggen dat iets bepaalds in de muziek of in de teksten fout was. Het was de esthetiek die de boodschap overbracht en daar kon je niet voor of tegen zijn. Je kon er hooguit hulpeloos tegenover staan.''  

,,Toen de Oostduitse Staat in 1989 ophield te bestaan, had DT64 als voormalige staatsomroep eigenlijk geen bestaansrecht meer. In het Eenwordingsverdrag tussen de 'Nachwende-DDR'-regering en de Westduitse Bondsregering in 1991 werd dan ook bepaald dat de oude DDR-media moesten ophouden te bestaan. Tot die tijd had een 'proefperiode' gegolden, waarin de verschillende stations en programma's hun waarde mochten bewijzen. En juist in die fase werd de spannendste radio en TV gemaakt, - zonder Staatsdruk en ook nog zonder de druk van reglementering en partijpolitieke aanspraken, die in het westen maar al te voelbaar is!''  

Commercialisering 

De media ontpopten zich tot uiterst effectieve instrumenten. Dat bleek toen DT64 een protesterende mensenmassa op de been kon brengen, nadat bekend was gemaakt dat de zender waarschijnlijk opgeheven zou worden. Het station is uiteindelijk opgenomen in de Mitteldeutsche Rundfunk, maar de mensen van dit federale radionetwerk hebben nooit iets van de sociale functie van DT64 begrepen.  

Lurz: ,,Na de Wende zijn de meeste alternatieve rockgroepen verder gegaan, maar binnen een totaal veranderd netwerk. In het algemeen is het zo dat wanneer de verbindingen 'daarboven', waar men zich altijd tegen afzette, niet meer bestaan, men 'daar beneden' onzeker wordt en niet meer weet welke positie men in zal nemen. Dat gebeurde hier ook. Er ontstond wel een nieuwe ondergrondse beweging, maar die was niet meer subversief, eerder tegendraads. De underground kreeg te maken met een andere 'bovenwereld', die dan wel 180 graden gekanteld was, maar nog steeds een aantal (ook uit de DDR-periode bekende!) vrijheidsbeperkingen bevatte. Het grootste verschil met vroeger was dat je nu je grieven straffeloos en zonder al te veel kans op een reactie kon uiten. Maar die 'vrijheid' bleek nu juist dodelijk voor het politieke elan.'' 

,,Er traden ook materiële veranderingen op. Veel clubs moesten hypotheken afsluiten om de zaak draaiende te houden, nog meer clubs moesten hun deuren sluiten. Vroeger konden de zalen riskant programmeren, omdat de Staat de tekorten aanvulde. Tegenwoordig worden risico's uitgebannen en houden alleen de grote commerciële uitgaansgelegenheden zich staande. Van de vroegere Oostberlijnse clubs is nog maar 10% over. Dit alles betekent dat niet-commerciële bands nieuwe wegen moeten bewandelen om hun creativiteit uit te leven. Een van die wegen leidt naar de opname-studio. Voor het opnemen van je nummers heb je nu immers geen Staatslicentie meer nodig, maar geld. Wie DM 5000 op de kop kan tikken kan zelfstandig een plaat produceren. Helaas zijn er niet zoveel onafhankelijke labels, die het product op de markt kunnen brengen. Een van de twee Oostduitse onafhankelijke maatschappijtjes van het eerste uur, 'Peking' (opgericht door de zanger van 'Herbst in Peking') heeft geen geld meer om producties uit te brengen, terwijl de andere, 'K&P', opgericht door twee leden van de groep 'City' is opgegaan in Bertelsmann/Ariola. De meeste onafhankelijke producties ver­schijnen daarom op eigen 'band'-labels, als ze al uitkomen, want in Oost-Duitsland is weinig geld voorhanden. Daarom zoeken veel Ost-bands contact met Westduitse labels, wat een enkele keer lukt, zoals in het geval van Messer Banzani uit Leipzig en Sandow uit Cottbus, die vruchtbaar samenwerken met labels uit respectievelijk Lübeck en West-Berlijn.'' 

,,Van een Oostduitse scene kan je in die zin nog spreken, dat er enige onderlinge solidariteit bestaat tussen Ost-bands die muziek en teksten met 'inhoud' maken. Maar bij het publiek werkt het anders. Dat gaat niet naar een concert van een undergroundband vanwege de inhoud, maar alleen omdat van die band een opwindender concert te verwachten valt dan van de pretband die elders ter stede optreedt.'' 

,,Bij de media is veel ten goede en veel ten slechte veranderd. De geestelijke hygiëne is enorm verbeterd, maar materieel is er minder mogelijk dan voorheen. De prachtige studio's waar we vroeger bandsessies opnamen bestaan nog wel, maar worden niet meer gebruikt. Want het zijn DDR-studio's en de DDR-radio bestaat immers niet meer! In het ARD-complex waar ik werk is zelfs niet één rockstudio voorhanden. De Ostdeutsche Rundfunk Brandenburg, die mijn programma produceert, is een quasi-staatsomroepvereniging, waarvan de programma's door de ARD worden uitgezonden. Parockticum valt tegenwoordig van 10 tot 12 uur 's avonds te beluisteren als onderdeel van een totaalprogramma dat 'Program B', of 'Rockradio B' heet. Ik kan, mede door de uitzendtijd, draaien wat ik wil. Aan modes noch stijlen voel ik me gebonden. De brieven die ik van luisteraars krijg bevatten meestal droge vragen of opmerkingen over de muziek. De hartstocht en de hoop van de vroegere reacties vind ik er niet meer in terug.'' 

Stasi 

"Het beste rockmagazine dat hier wordt gemaakt is NM! Messitsch. Het is een mooi gedrukt periodiek, dat uitgaat van de stelregel dat de lezer aan de artikelen moet kunnen merken dat het blad  van Oostduitse origine is. Je kunt er lezen over de grote sterren die ook in 'Spex' staan, maar ook over de kleinere. Als dit blad er niet was zou het voor de Oostduitse niet-commerciële bands met talent onmogelijk zijn bekendheid te verwerven. Hoe zouden we zonder NM! iets te weten zijn gekomen over Herr Blumm, een bizar duo, bestaand uit een vader (schilder) en een zoon (muzikant), die op het toneel schilderen en muziek maken (gitaar, tapes, percussie, zang)? En hoe zouden we zonder NM! pareltjes als Die Vision of Bobo In White Wooden Houses uit die grote zee van onafhankelijke popbands hebben kunnen vissen?'' 

,,In de hedendaagse rockscene zul je nog weinig oud-FDJ'ers aantreffen. Hun wordt het een en ander kwalijk genomen. Wat in de DDR is gebeurd, politiek en maatschappelijk, wordt als 'slecht' beschouwd. Men is blij dat de maatschappij niet meer zo in elkaar steekt als voor de Wende, maar de vreugde om die verandering is getemperd door de nieuwe kwaden: de economische terugval, de werkloosheid, het tweederangs burgerschap. Die frustratie sloeg om in onverschilligheid. Ik zal een voorbeeld geven: je had vroeger een subversieve groep, Die Firma, die in kerken optrad en in zijn teksten opriep tot dienstweigering en verzet tegen de Staat. De band was populair en invloedrijk. Sinds twee jaar is bekend dat de twee belangrijkste leden van Die Firma voor de Stasi werkten. Niemand windt zich daar over op!'' 

,,Ik word nu nog wel eens bekritiseerd voor mijn radiowerk van destijds, maar eigenlijk minder dan in de DDR-tijd zelf. Toen werd ik ervan beschuldigd dat ik met mijn weergave van de muziek en denkbeelden van punk een beeld schiep dat niets met de realiteit van de DDR uitstaande had, dat ik opium aan het volk verschafte, - of dat ik de undergroundmuziek, door haar binnen de staatsmedia te loodsen, ongeloofwaardig maakte. Er werd zelfs gefluisterd dat ik wel eens een Stasi zou kunnen zijn. Bepaalde bands, zoals l'Attentat en Die Fanatischen Frisöre hebben tot de dag van vandaag nooit iets met me te maken willen hebben, omdat ik deel uitmaakte van het systeem dat zij bestreden. En daarin hebben ze gelijk. Ik heb in het systeem gefunctioneerd, maar ik heb mij niet verkocht. Ik hield van de muziek die ik draaide en van de mentaliteit die daaruit sprak. Daarmee kon ik de 'scene' een steun in de rug geven. Dat heb met overtuiging ik gedaan.''  

Cor Gout   

Uiterst selectieve discografie: 

'Rock aus Deutschland' - Ost (Deutsche Schallplatten GMBH Berlin): CD-reeks; per CD een overzicht van een belangrijke DDR-groep, bv: deel 10: Pankow; deel 17: Electra. Deel 20 van de reeks is een compilatie, getiteld 'Aufbruch.Umbruch.Abbruch, Die letzten Jahre' (DSB 3088-2) met o.a.: Herbst in Peking, Feeling B, Die Firma, Hard Pop, Die Vision en Sandow.  

NM! Messitsch & Rock B Radio präsentieren: 'Hallo 13, Die Ruckkehr der FNL' (Vielklang/EFA 04058-26); compilatie met o.a.: Feeling B, Herbst in Peking, Bobo in White Wooden Houses, Messer Banzani, Skeptiker en Herr Blum.  

'Sicher Gibt Es Bessere Zeiten', ex-DDR-punk-compilatie, 2 delen (Höhnie Records met o.a.: Schleimkeim en Sperma Combo NB: geluidsdragers die niet direct via onze oude, vertrouwde Anglo-Amerikaanse distributiekanalen tot ons komen, zijn in Nederland nog altijd heel moeilijk en meestal niet te krijgen!

Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1995