Naar archief

UIT: NN #193 van 22 september 1995      

Land, vrijheid en onenigheid 

Politieke partijen en stromingen die zich buiten het veilige midden ophouden hebben nogal eens de destructieve gewoonte om elkaar te bestrijden in plaats van de vijand. Dat geldt voor extreem-rechts, maar helaas ook voor extreem-links en zeker in tijden van oorlog is er niets vervelender dan verdeeldheid. Klassiek voorbeeld is de Spaanse Burgeroorlog, waarvan de intriges in het linkse kamp door de Britse filmer Ken Loach zijn gereconstrueerd.  

Zijn vertelling 'Land and Freedom' is gesitueerd in 1936 en biedt de kijker een blik op de oorlog, gezien door de ogen van een jonge communist uit Liverpool die naar Barcelona trekt om het fascisme te bestrijden. Daar ontdekt hij dat zijn communistische vrienden meer bekommerd zijn om de interne problemen van de partij dan om de oorlog zelf. Loach had in Vrij Nederland al verkondigd dat het geen gewone antifascistische film zou worden waarin het duidelijk is wie de goeden en de slechten zijn.  

De film vertelt juist over de conflicten binnen het Republikeinse front. Loach stelt dat de onderlinge tegenstellingen aan Republikeinse zijde - tussen stalinisten en socialisten enerzijds en anarchisten anderzijds - mede geleid hebben tot de overwinning van Franco en, zeer indirect, tot het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, waar een verschrikkelijk bombardement op Guernica aan vooraf ging.  

Aan sociaal engagement is bij de socialistische filmer nooit een gebrek. Loach filmt met zijn hart, en dat liegt nooit. In 'Land and Freedom' wordt met grote interesse en liefde gezocht naar mensen en waarom ze op zo'n belangrijk moment zorgen voor een wespennest van broedertwisten. De verleiding zou voor veel filmers groot zijn om op goedkope emoties te mikken, maar in plaats daarvan maakt Loach een eerlijke, aangrijpende film.  

Door het gebruik van zowel professionele als nietİprofessionele acteurs, die veel moesten improviseren op de set bereikt Loach een hoge graad van authenticiteit, maar helaas ook van voorspelbaarheid. De mooie beelden van het Spaanse landschap, die de film op een epos doen lijken, maken echter veel goed.  

Volgens Loach was de Spaanse Burgeroorlog de laatste keer dat mensen echt voor een ideaal vochten: "The war stirred the liberal youth of Britain and Western Europe to fight against fascism. Some people went to Nicaragua, but not as a part of an international movement, to fight against an abstract ideal like fascism. Spain is very political. Politics are in the air there."  

Op deze uitspraak valt veel af te dingen, maar dat neemt niet weg dat Loach met de camera doet, wat George Orwell deed met de pen ('Hommage to Catalonia'): observeren, interpreteren en engageren. 

Patrick van IJzendoorn 

Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1995