UIT: NN #187 van 16 juni 1995
De week met nico buiten
Over het Domelapad naar Appelscha
Van 2 tot 5 juni vonden in Appelscha de Pinksterlanddagen plaats. Voorafgaand aan deze vrije socialistische meeting liep wandelaar Niko Buiten over het Domelapad, het 150 kilometer lange door de wandelvereniging Nivon uitgezette wandelpad van Haren (Gr.) naar Steenwijk (Ov). Zijn dagboek.
'Domela komt! Op de grote dag trekken ploegen volk op door de witte polder. Ze komen uit alle krotten en hutten, zelfs het kleinste gehucht staat mensen af, alles steekt schuins over naar Gorredijk. Al op de middag begint het reizen. Het is niet gemakkelijk zonder enig voertuig, met al die bevroren voeten, slecht geschoeide onderdanen, klompen die barsten, laarzen waarvan de zolen buigen voor elke steenharde kluit of richel. Maar men wil naar Gorredijk, men wil de voormalige dominee horen spreken, hij komt immers voor hen.' (Uit Stiefmoeder Aarde, van Theun de Vries)
Maandag 22 mei 1995: Haren - Leek, 28 km.
"Een voetstap na te laten in de zandzoom van de tijd", met deze woorden van de Spaanse anarchist besluit Domela Nieuwenhuis zijn autobiografie 'Van christen tot anarchist'. Het is tevens het motto van de door het Nivon uitgebrachte wandelgids over het Domelapad. Het wandelpad trekt door het landschap van Zuidoost Friesland en het aangrenzende Drenthe en Overijssel. Hier vormden veen- en landarbeiders de strijdbare achterban van Domela. Naast de routebeschrijving en de topografische kaarten vind ik in het boekje veel informatie over Domela, zijn achterban, het veen en andere zaken.
Vandaag trek ik door het Friesche Veen, dat door turf winnende veenarbeiders in het landschap werd achtergelaten. En treed ik in de voetafdrukken van de Van Ewsums die van hun in het veen verdiende geld het landgoed Nienoord lieten aanleggen en voor hun veenarbeiders het dorp Leek stichtten. Onder een stralende zon kom ik in het nu schitterende landschap mijn eerste goudvink van het jaar tegen.
Voortstappend over grasdijken en schouwpaden voel ik de verbondenheid met de natuur. Door mijn hele lichaam voel ik de natuur aan mij trekken, zoals iemand die je lief hebt aan je kan trekken. Ik ben gelukkig. Er zijn ook momenten van angst. Wandelend langs een broedgebied komt een knobbelzwaan dreigend op mij af. Grutto's en kieviten maken duikvluchten in de richting van mijn hoofd. Ik verdedig mij met mijn paraplu en gebrul. Waar dat mogelijk is loop ik om de vogels heen. Plotseling springen de tranen in mijn ogen. Ik zie vijf tractoren het gras maaien. Een muis vlucht weg, dwars over het fietspad. Hoeveel jonge vogels vinden hier hun eind? Pijnlijk word ik mij bewust van het spanningsveld tussen natuur en sociale zekerheid.
Onderweg ontmoet ik ook mensen. Er ontstaan spontaan gesprekken. Mijn kijker, die ik zichtbaar meedraag, vormt vaak een aanleiding om contact te leggen. Zo weet ik twee vrouwen duidelijk te maken dat zij zojuist een baltsende kemphaan zagen. In mijn vogelgids, die ik altijd bij me heb, wijs ik naar een tekening van een kemphaan. Die herkennen zij. Er volgt een gesprek over het Domelapad.
's Avonds keer ik terug naar het kampeerterrein 'Tot Vrijheidsbezinning' te Appelscha, waar ik gisteren mijn basiskamp heb ingericht. Ik ben benieuwd wat de nacht brengen zal. Vanmorgen lag er op de ruiten van een stacaravan even verderop een dun laagje ijs. Het is nu wat warmer dan gisteren. Voor het slapen gaan prik ik onder mijn voeten twee blaren door. Daarbij word ik gestoken door de vele vliegen die hier zitten.
Dinsdag 23 mei: Leek – Een-West, 23 km
Ik heb vannacht goed geslapen. Het was minder koud dan gisteren. Vandaag trek ik door het kleinschalige landschap van Drenthe. De met bossen en houtwallen omsingelde bloemrijke graslanden geven het landschap iets intiems. Typisch esdorpenlandschap is het. Het landschap van Bartje. Vooral het beekdal van het kronkelige Lieverense Diepje en de Roderesch vind ik erg mooi. Bij de Steenbergeresch zie ik voor het eerst in mijn leven een hunebed. Daar vlakbij een brandende fakkel, wat duidt op aardgaswinning. Contrastrijker kan het haast niet.
Het Domelapad volgt vandaag weer veel graspaden en zandwegen. Dat is verzachtend voor mijn voeten. Aan het eind van de dag zijn de blaren zo goed als verdwenen. Ik eet vanavond een maaltijd van rijst en linzen, met kerrie en ui.
Woensdag 24 mei: Een-West - Oosterwolde, 24 km
Ik trek door het Schoterland, het Friese kiesdistrict dat Domela in de Tweede Kamer koos. Domela werd daarmee de eerste socialistische parlementariër in Nederland. In de wandelgids veel informatie over het parlementaire werk van Domela en zijn latere vrije socialisme. Als parlementariër pleitte Domela onder meer voor afschaffing van de gedwongen winkelnering, een verbod op kinderarbeid, betaald zwangerschaps- en bevallingsverlof, gratis en verplicht onderwijs, bestrijding van de werkloosheid, enz., etc., maar hij kreeg geen poot aan de grond en werd anarchist.
Vlakbij de Püpedobbe (een eerste pingoruïne: een kuil met een aarden wal, gevuld met water, ontstaan in de ijstijd) verdwaal ik. In zowel de routebeschrijving als de op de topografische kaart ingetekende route zitten fouten. Ik besluit terug te lopen en de rood-witte markering te volgen. Onderweg ontmoet ik twee wandelaars die in tegengestelde richting over het Domelapad stappen. Elke dag wandelen zij dertig kilometer van overnachtingsadres naar overnachtingsadres. Dat is ook een manier. Je kunt ook je lichtgewicht tentje en andere kampeerspullen op je rug meenemen. Ik geef de voorkeur aan een basiskamp van waar ik dagelijks met het openbaar vervoer naar de plek reis waar ik de voorgaande dag ben gestopt. Dat is beter voor mijn rug en ik heb onderweg meer bewegingsruimte.
Om 17.30 uur luister ik naar de weerberichten. In grote delen van het land onweert het. Er wordt meer onweer verwacht. Ik hoop maar dat wij hier op het kampeerterrein gespaard worden. Een uurtje later vallen de eerste regendruppels. Terwijl de regen op mijn tentje valt luister ik naar de radio. Vanuit het kampeergebouw hoor ik gejuich. Om 22.15 uur wint Ajax de Europacup. Zou mijn broertje R., een echte Ajax-fan, nu in Wenen zijn?
Rond middernacht begint het onweer. Bang als ik ben dat de bliksem mijn tentje treft, breng ik een groot deel van het uren durende onweer door in het gebouwtje waar je je kunt wassen en waar de toiletten zijn. Terwijl dat de kans dat de bliksem daar inslaat groter is voel ik mij er wel een stuk veiliger.
Donderdag 25 mei: Oosterwolde - Canadameer (+Appelscha), 10 (+5) km
Hemelvaartsdag. Het is opgehouden met regenen. Een inspectietocht over het kampeerterrein leert ons dat twee uitbouwsels van stacaravans onder de regendruk zijn bezweken. Mijn tentje staat er nog steeds fier bij. Over de wandeling heb ik niet veel te vertellen, ware het niet dat ik gedurende 750 meter door een met fluitekruid en kniehoog gras begroeid graspad heb moeten lopen. Gevolg: doorweekte schoenpunten en kletsnatte broekspijpen. Mijn peperdure Meindle-wandelschoenen bewijzen weer eens dat ze niet waterbestendig zijn. Ik ben ook nog niemand tegen gekomen wiens schoenen dat wel waren. Wat ik nodig heb zijn Fjäll-laarzen (Laplandlaarzen). In gamaschen en beenpijpen heb ik weinig vertrouwen.
Bij het Canadameer loop ik in oostelijke richting door naar het kampeerterrein 'Tot Vrijheidsbezinning'. Tot overmaat van ramp ontdek ik dat ik de speciaal voor dit doel gekochte kaart van het Drents-Friese Wold in m'n tent heb laten liggen. Mijn geluk is dat ik de kaart van tevoren goed heb bestudeerd en in mijn hoofd geprent. Met behulp van mijn kompas en het achtereen knopen van paaltjesroutes loop ik de kortste weg naar het basiskamp. Onderweg zie ik op het Aekingerzand een paartje Roodborsttapuiten.
Vrijdag 26 mei: Appelscha, rustdag
Het heeft vannacht geonweerd en geregend. De ochtend breng ik door met het deppen van in de tent binnengekomen regenwater, boodschappen doen en wassen van mijn lichaam. Het boodschappen doen vereist voorbereiding. Omdat ik de voorraden van het basiskamp moet aanvullen.
's Middags en 's avonds maak ik ommetjes door de bossen en de Westeres. Ik bezoek het informatiecentrum van Staatsbosbeheer. De avond is tevens een mooi moment voor bezinning. Momenteel zijn er zo'n dertig lange afstand wandelpaden met een totale lengte van 5 duizend kilometer in Nederland.
Sinds kort storten reisorganisaties zich op het groeiende wandelgebeuren door meerdaagse wandelreizen over deze paden te organiseren. Daar wordt goed aan verdiend. De makers van deze paden, zoals de talloze vrijwilligers van het Nivon, zien hier niets van terug. Ik vind dat je reinste uitbuiting. Onder de wandelpadenmakers is nu een tegenreactie ontstaan, wat inhoudt dat zij zelf gaan proberen er reizen over te organiseren, die ongetwijfeld een stuk goedkoper zullen zijn. Ik hoop dat het lukt. Ik hoop ook dat de NS het niet in z'n hoofd haalt vanaf Haren NS naar Groningen NS een NS-wandeling over het Domelapad te organiseren. Het pad leent zich ervoor. Maar ook hier geldt dat de makers er niets voor terug zien. Wanneer Domela ervan wist, zou hij zich in z'n graf omdraaien.
Wanneer ik het Domelapad vergelijk met andere lange afstand wandelpaden die ik gelopen heb, komt het Domelapad er goed vanaf. Grote delen van het pad lopen over gras of zand. Veel is exclusief voor wandelaars. Het Waterlandpad in Noord-Holland daarentegen loopt vrijwel geheel over verharde asfaltpaden en -wegen. Vanwege blaarvorming voor wandelaars een crime.
Zaterdag 27 mei: Canadameer (+ Appelscha) - Noordwolde, 18 (+ 5) km
Een mooie dag, voor wandelaars eigenlijk iets te warm. Bezienswaardigheden: veenkolonie Boschoord en het Doldersummer Veld. Op een picknickplaats adviseer ik twee Domelapadloopsters het mooiste deel van de route door het Doldersummer Veld te mijden en een deel van de nat-weer-route te lopen. Een deel van het Doldersummer Veld staat na de overvloedige regenval van de laatste dagen blank, waardoor ik moest omlopen. Ik zag er tapuit en veldleeuwerik.
Omdat ik in Noordwolde op de bus moet wachten breng ik daar een bezoek aan het Rotanmuseum. Veel aandacht voor de woonomstandigheden van de veenarbeiders, rietwerkers, manden- en stoelenmakers. Ik zie er een nagebouwde luxe plaggenhut! Rietvlechten was en is de plaatselijke specialiteit van Noordwolde. Er zijn allerlei rotanproducten te zien en er wordt getoond hoe en waarmee deze gemaakt werden.
Zondag 28 mei: Noordwolde - Blessebrug (bij Wolvega), 32 km
Enige weken geleden vertelde ik aan Lau van Schaik, een van de samenstellers van de route van het Domelapad, dat ik over het Domelapad zou gaan lopen. In het gesprek dat volgde vertelde Lau dat ik het saaiste stuk van het Domelapad het laatst zou lopen. Indachtig deze woorden van Lau heb ik de etappe voor vandaag wat langer gemaakt. Ik hoop zo de variatie in het landschap te vergroten en tegelijk wat moois mee te pikken: een deel van de Lindevallei, waar kokmeeuwen die deel uitmaken van een broedkolonie schijnaanvallen op mij uitvoeren die rechtstreeks afkomstig lijken uit de Hitchcock-film 'The Birds', en de Weerribben, het belangrijkste en een van de grootste laagveenmoerasgebieden van Noordwest-Europa. Twee gebieden waarin natuurminnaars de eruit verdwenen visotter, 'de zeehond van het zoete water', willen terugbrengen. Mijn besluit de route te verlengen is geen slechte geweest.
Ik moet over eentonige stukken lopen: zoals tien kilometer asfaltweg door grootschalig veenweidegebied en - na de Weerribben - een kilometerslange grasdijk langs een kanaal richting Steenwijk. Wie bekend is met de Weerribben doet er verstandig aan via de alternatieve route naar Oldemarkt te lopen en daar het eindpunt van het Domelapad te kiezen. Bij het Nivon is al een alternatief voor dit stuk van het Domelapad binnengekomen. In Steenwijk gaat de routebeschrijving overigens nog eens goed in de fout. Een behulpzame fietsster moet mij de weg naar NS- en autobusstation wijzen.
In de wandelgids staan meer van dergelijke fouten. Laat dat je de lust om het Domelapad te lopen niet ontnemen. Er zijn altijd wel behulpzame voorbijgangers die je de weg willen wijzen. Vertrouw anders op de markering en je kompas. Bedenk ook dat het lange afstand wandelen goed is voor lichaam en geest. In Frankrijk luidt de leus waarmee het lange afstand wandelen wordt gepropageerd niet voor niets: "Een dag op het pad is een week gezondheid."
Dinsdag 30 mei: Wolvega - Wolvega (ommetje), 25 km
Vandaag Kromkamp's Lindepad, van wandelsportvereniging TIGO uit Steenwijk gelopen. Nog een mooi stukje Lindevallei en het fraaie aangelegen hoevenlandschap gezien. Door enkele dorpjes gelopen, zoals Peperga, geboorteplaats van Peter Stuyvesant. Jammer van al dat asfalt. Het pad wordt maar zelden gelopen.
Woensdag 31 mei: Appelscha - Veenhuizen, ca. 17 km
Gedurende een van de Pinksterlanddagen in de jaren tachtig voerden we vanuit Appelscha eens actie voor iemand die vastzat. Ik ben vergeten om wie het toen ging. Ik herinner me nog wel dat we op weg naar de plek waar we zouden actievoeren over de Hoofdweg door Veenhuizen langs de gevangenissen daar reden. En hoe nieuwsgierig ik toen was naar het landschap achter de bossen: het Fochteloërveen. Het kwam er toen niet van het natuurgebied te bezoeken.
Nu ik hier toch ben heb ik besloten vandaag naar het Fochteloërveen, een van de laatste gebieden met levend en rustend hoogveen in dit deel van Europa, te lopen. Ik loop er over een eeuwenoud pad over het moeras en zie restanten van de voormalige boekweitcultuur. Overal om mij heen zie ik het hoge veen. Ik denk aan de veenlijken die hier in het veen liggen. Na het Fochteloërveen loop ik door naar het Gevangenis Museum Veenhuizen. Van oudsher werden in de inrichtingen van Veenhuizen, een onvrije veenkolonie, veroordeelde landlopers en bedelaars gestopt. Na de Tweede Wereldoorlog zaten er dienstweigeraars. Meer informatie vind ik in de wandelgids en in het fraai opgezette museum zelf.
De afgelopen dagen zijn de eerste deelnemers aan de Pinksterlanddagen gearriveerd op het kampeerterrein. 's Avonds kijk ik met enkele van hen naar de tv. Zoals de laatste dagen regelmatig het geval is vertel ik Joop van mijn wederwaardigheden deze dag. Wat mij opvalt is de betrouwbare, open en vriendelijke houding van de mensen die ik in deze streek gedurende het wandelen ontmoet. Een enkele keer sluimert er een 'houden-van'.
Donderdag 1 juni: Appelscha - bron Vledder Aa (en terug), ca. 15 km
Vandaag op zoek geweest naar de bron van de Vledder Aa en deze gevonden in het Aekingerzand. Het Aekingerzand en de ten zuiden daarvan gelegen bovenloop van de Vledder Aa zijn onderwerp van een groot natuurontwikkelingsproject van Staatsbosbeheer. Om heide en stuifzand te behouden worden grote stukken bos weggekapt. Daarnaast worden voor de Vledder Aa graslanden ontdaan van hun voedselrijke bovenlaag. Om het hele gebied voedselarm te houden grazen er schapen en koeien. Informatiepanelen in het gebied tonen hoe het gebied er over 5 à 10 jaar uiteindelijk uit zal zien. Mijn grote droom is om hier van Appelscha naar Diever een lange afstand voettocht uit te zetten. Thema: Natuur op Bestelling. Er zijn nogal wat kanttekeningen te plaatsen bij natuurontwikkeling.
's Avonds heb ik met zo'n tien mensen meegeholpen bij het rapen van 'Recht voor allen van onder op', dat in zijn geheel gewijd is aan de Pinksterlanddagen.
Vrijdag 2 juni: Appelscha
Vandaag veel oude bekenden ontmoet en met enkelen een praatje gemaakt. Twee jongens, die uit Limburg zijn komen fietsen, zijn mijn naaste buren geworden. We hebben uitvoerig gesproken over Schiphol, dat voor zondag op het programma staat.
Zaterdag 3 juni: Appelscha, Pinksterlanddagen, 1e dag
Op het programma staan de discussiethema's 'Anarchaseks' en 'Discussiecultuur'. Omdat ik beide thema's te bedreigend vind, neem ik er na de inleidingen niet aan deel. Wat heeft iemand te maken met mijn meest bizarre seksuele ervaring of masturbatiecyclus? Beide vragen zijn gericht op seksuele productie en gaan voorbij aan onthouding.
Wél volg ik de lezing van de Wageningse groep Azadi over de situatie in Koerdistan en het relaas van een Turkse dienstweigeraar. Omdat ik mij intensief bezig hou met de Koerdische kwestie spreken beide onderwerpen mij aan. Komend najaar komt er een campagne met het doel geen wapens meer te leveren aan Turkije. Toen ik 's middags de tentoonstelling over anarchisme bekeek zag ik er een tekst hangen die ik zelf ruim tien jaar geleden schreef over de Machnobeweging. Daar word ik nou vrolijk van.
's Avonds de toneelvoorstelling van de Vieze Gasten over vluchtelingen bekeken.
Zondag 4 juni: Appelscha, Pinksterlanddagen, 2e dag
Vandaag vond de confrontatie plaats tussen Milieudefensie en anarchistisch Nederland. Toen Geert Ritsema meldde dat Milieudefensie door de staat wordt gesubsidieerd besloot een deel van het publiek geen actieve bijdrage te leveren aan de discussie rond Schiphol en verliet de zaal. Ingepakt verzet of protest is in hun ogen zinloos.
Uit de monden van de mensen die wél met Geert in discussie gingen, klonk het verwijt dat Milieudefensie geen alomvattende veranderingsgezinde visie op het milieu heeft. Aan het eind stond een vrouw op om haar teleurstelling uit te spreken over de harde bejegening van Geert. Morgen is er nog de evaluatie van de Pinksterlanddagen en daarna ga ik weer naar huis.
Nico Buiten