Naar archief

UIT: NN #165 van 8 juli 1994   

Stil protest voor de vluchteling 

Vandaag is er zo vroeg op de avond geen vluchteling te zien achter de ramen van de gevangenis, waar het felle zonlicht naar binnen schijnt. Op de reusachtige plexiglazen wand, die bovenop de drie meter hoge gevangenismuur geposteerd staat, zijn onlangs de silhouetten van landschappen en moskeeën geschilderd. Ongetwijfeld met de bedoeling om het uitzicht voor de vluchtelingen wat humaner te maken. Het is vandaag de negende maal dat er een nachtwake wordt gehouden bij het Grenshospitium. Een stil en vreedzaam protest. "Hier aanwezig zijn doe je voor een belangrijk deel voor jezelf. Simpelweg om voor jezelf duidelijk te maken dat je je niet solidariseert met het huidige vreemdelingenbeleid." 

Op het verzamelpunt, metrostation Holendrecht in Amsterdam Zuid-Oost, staat een drietal personen van de vredesgroep De Ombouwers gemoedelijk geposteerd rondom een poster van Loesje. De tekst 'Aanleg vijfde baan Schiphol: zouden ze een nieuwe immigratiegolf verwachten?', wordt gretig  in het boekje genoteerd. "Voor Milieudefensie, zullen ze leuk vinden", zegt Hans Uwelandt, een schappelijke man van een jaar of vijftig en vredesactivist van het eerste uur.  

Het is vrijdagmiddag kwart voor zes, op een warme eerste dag van juli. Het loopt niet echt storm voor de negende editie van de nachtwake bij het Grenshospitium. "Nog even de volgende metro afwachten, want wie weet zit Henk daar nog in." We kuieren even later op ons dooie gemak in de richting van de Bullebak aan de Tafelbergweg. Klokslag zes uur staan we met z'n vijven voor het stalen toegangshek van de vluchtelingengevangenis. De videocamera's zoemen in en binnen korte tijd komen een aantal medewerkers van het Grenshospitium gehaast naar buiten om hun auto veilig binnen de hekken te parkeren. De tweetalige spandoeken voor de wake ontbreken. Die liggen nog in het Noëlhuis, een christelijk opvangproject voor vluchtelingen in de Bijlmer. Er is daar nu niemand aanwezig en de Ombouwers hebben geen sleutel.  

"Hoe moeten we nu aan koffie komen", vraagt iemand zich hardop af. Het voelt wat lullig aan, zo met z'n vijven en zonder spandoek voor de gevangenis. Maar niet getreurd, Wijnand Thoomes en Henk Schraa blijken vliegers meegebracht te hebben. "Je moet je niet verbazen als we hiervoor zo direct opgepakt worden. Ze zullen het wel weer gooien op verstoring van het vliegverkeer van Schiphol ofzo," grapt Henk. Hij doelt hiermee op opgedane ervaringen tijdens eerder gehouden nachtwakes, waarbij verscheidene malen mensen zijn gearresteerd voor pietluttigheden. "Twee maanden terug maakte Kees Koning een lullig kampvuurtje. Daar sloegen ze hierbinnen van op tilt. Zelfs de brandweer moest er aan te pas komen! Afijn, Kees weer eens achter slot en grendel voor een aantal uurtjes. Maar dit politiebureau kende hij nog niet!" 

Ditmaal is er geen politie-agent aanwezig bij de wake. Volgens Hans heeft dit te maken met het feit dat de gemeentepolitie veel te vaak voor niets is opgetrommeld door de directie van de grensgevangenis. Aan de andere kant is men ook gewend geraakt aan de wake. Er is zelfs een vergunning verleend voor het houden van vier achter opeenvolgende wakes. Hans: "Dat heeft Co van Melle geregeld. Kijk, op een gegeven moment werd er door de politie zo belachelijk heftig gereageerd, dat er nogal wat mensen bang waren om bij een volgende nachtwake aanwezig te zijn. Daarom is er een vergunning aangevraagd, om het een en ander wat relaxter te doen laten verlopen. Of die vergunning voor vandaag nog van toepassing is, weet ik niet. Moet je aan Co vragen."  

De absentie van de politie zal ook te maken hebben met de tanende belangstelling voor de wakes. Kwamen er bij de eerste wakes in november, december en januari nog gemiddeld vijftig mensen opdagen, de laatste tijd zijn dat er niet meer dan vijftien. De nachtwakers blijken geleerd te hebben van de arrestaties en het politiegeweld. Hans: "Je hebt hier te maken met verschillende mensen, die stuk voor stuk hun eigen reden hebben om deel te nemen aan de actie. Je kunt wel hekken blijven knippen, maar als je daarmee anderen bang maakt en in de problemen helpt geraken, wat schiet je daar dan mee op? De situatie van de gevangen vluchtelingen wordt er in ieder geval niet beter op. We gedragen ons daarom al weer een poosje zeer voorbeeldig."  

De situatie in de vluchtelingengevangenis, lijkt de laatste maanden ook rustiger te zijn geworden na de hectische periode gedurende het afgelopen jaar. Volgens Hans is dit het gevolg van het feit dat er nu gemiddeld veel minder mensen gevangen zitten, daar de duur van detentie korter is geworden. "Toen we de eerste wake hielden, zaten de mensen langer dan twee maanden vast. Nu zitten ze er gemiddeld een week of twee, drie."  

Het gesprek wordt onderbroken door de komst van twee busjes van de marechaussee, die elk vijf vluchtelingen vervoeren. Het eerste stalen schuifhek gaat open. In het verleden werden daarvoor eerst de actievoerders door de politie weggedreven. Vandaag kunnen we bij wijze van spreken mee lopen met de marechaussee. Als het toegangshek weer gesloten is, worden de asielzoekers naar de ingang van de gevangenis geleid. Het is een vreemde ervaring, want niemand van de Ombouwers zegt een woord, laat staan dat men de vluchtelingen ter ondersteuning toeschreeuwt. Als ik hier later iets over opmerk, krijg ik te horen dat de nachtwakers nooit naar de gevangenen schreeuwen. Men zwaait hooguit indien men hen van binnenuit in de gaten heeft.  

Hans: "Normaal gesproken hadden we onze spandoeken bij ons gehad. Daarmee zou de boodschap duidelijk moeten zijn geweest waarom we hier staan. Overigens, we zijn bij eerdere wakes wel eens voor die marechausseebusjes gaan liggen. Zoiets doe je dan vlak voordat de nachtwake afloopt, want je bent er zeker van dat ze je wegslepen waarna je gedumpt wordt in de Vlierbosdreef (politiebureau - red.). Gillen naar de vluchtelingen of schelden naar de bewakers of marechaussee doen we eigenlijk nooit. Er zijn er wel die dat soms doen, maar veel zin heeft dat niet."  

Wijnand vult hem aan. "Dat sorteert ook nauwelijks effect, die mensen blijven vastzitten en worden toch uitgezet". Hans: "Hier aanwezig zijn doe je voor een belangrijk deel voor jezelf. Simpelweg om voor jezelf duidelijk te maken dat je je niet solidariseert met het vreemdelingenbeleid. Als ik thuis zou zitten, dan zou dat impliciet betekenen dat ik het eigenlijk wel een klein beetje eens ben met het beleid van de partijen in de Tweede Kamer."  

Goudsbloemen 

"Komen er niet meer?", vraagt een zojuist gearriveerde medewerker van het Grenshospitium. Hij durft het wél aan om z'n auto buiten het hek te parkeren. "Mooie dag, niet waar?". "De mooiste dag van het jaar", reageert men vanuit de groep en daarmee aangevend hoe gemoedelijk de sfeer is. Inmiddels hebben een vijftal personen zich bij de groep aangesloten, allen een stuk lager in leeftijd. De zonnebrand wordt tevoorschijn gehaald.  

Het moment is aangebroken dat Hans met een brok in z'n keel de door hem opgestelde protestbrief voorleest die zo dadelijk, na ondertekend te zijn door alle aanwezigen, naar Den Haag wordt gestuurd. Stipt om zeven uur is het tijd voor de eerste ronde langs de hekken van de gevangenis. Tijdens de nachtwakes lopen de (meeste) aanwezigen om het hele uur een rondje. Het achterliggende idee hierbij, verschilt van persoon tot persoon.  

Wijnand: "Het heeft oorspronkelijk met Jericho te maken. Zeven keer om de muur lopen en dan valt die om. Afijn, niet dus. Maar dat hebben wij niet bedacht." Hans ziet het anders. "Ogenblikje Wijnand. Mark Steenkamer is destijds begonnen met die rondgang, en niet bepaald uit religieuze overtuiging. We zouden ieder uur om die gevangenis heen lopen en dan zou er iemand uit de groep op een vaste plek wat vertellen wat hem of haar zo speciaal getroffen had. Een liedje zingen, een gedicht voorlezen. Die rondgang heeft ook te maken met het breken van de tijd, de benen strekken, een beetje warm worden. Want ja, in de winter..."  

Aan de zuidzijde van de gevangenis zijn de vluchtelingen in staat om door de ramen naar buiten te kijken. Dit is de plek waar de actievoerders meestal staan, zwaaiend naar de vluchtelingen en met spandoeken in de hand. Op deze locatie vond op 5 mei het Vrijheidsfestival plaats, dat georganiseerd werd door diverse vluchtelingen-hulporganisaties. Maar vandaag is er zo vroeg op de avond geen vluchteling te zien achter de ramen van de gevangenis, waar het felle zonlicht naar binnen schijnt. Later die avond zal dat anders worden.  

Op de reusachtige plexiglazen wand, die bovenop de drie meter hoge gevangenismuur geposteerd staat, zijn onlangs de silhouetten van landschappen en moskeeën geschilderd. Ongetwijfeld met de bedoeling het uitzicht voor de vluchtelingen wat humaner te maken. Als ik achterom kijk, zie ik een vrouw een ietwat merkwaardig ritueel uitvoeren. Het is Irene, die een zakje met zaadjes uitstrooit over het gras en die vervolgens overgiet met een flesje water. Ze maakt enige bezwerende gebaren in de richting van de grensgevangenis.  

"Dat ritueel met die Goudsbloem-zaadjes heeft voor mij een sterk persoonlijke symbolische waarde. Een mystica uit de vijftiende eeuw, ik ben even haar naam kwijt, had daar ook iets mee. Ik heb iets met dit soort dingen. Het komt op anderen vreemd over, maar ik geloof er heilig in." Irene is voor de eerste maal aanwezig bij de wake. Ze is overigens niet van plan om hier de nacht in de open lucht door te brengen. "Ik kom hier de kat uit de boom kijken. Het idee van de wake vind ik overigens goed. De vredeswakes in Woensdrecht vond ik ook heel goed. Alleen dat hekkenknippen toen, daar had ik zo m'n twijfels over."  

In Woensdrecht heeft ze Frits ter Kuile leren kennen, de man die het initiatief nam voor de eerste nachtwake bij de grensgevangenis. Irene vindt het belangrijk dat de gevangen zittende vluchtelingen merken dat er mensen zijn die met hen solidariseren. Dat er nu niemand achter de ramen staat, valt haar wel tegen. Maar ze heeft nog een ander middel in huis: telepathie. "Ik ben ontzettend gevoelig voor sfeer, ik geloof in onzichtbare dingen enzo. Ik ging eens een vriend van me opzoeken in een gevangenis. Daar voelde ik een beklemmende sfeer, het had een bepaalde geladenheid. Hier voel ik niet zoveel, wel een bepaalde verstikking, benauwd. Ja, het voelt aan als heel benauwd. M'n ervaring met die andere gevangenis was anders, meer alsof er een zwarte wolk om heen hing. Maar daar zaten dan ook criminelen. Ik geloof dat er ook in de onzichtbare wereld dingen kunnen gebeuren."  

Wat als de zojuist door haar gezaaide Goudsbloemen niet op zullen komen? "Dat vind ik niet zo erg. Feit is en blijft dat ik met een symbool dat mij erg aanspreekt aan die mensen hierbinnen heb gedacht en ik hoop maar dat iemand het opvangt. Ik ben soms telepathisch. Ik weet dat wanneer mensen in nood zitten, als ze geen kant meer op kunnen, dat ze bepaalde extra zintuigen krijgen. Er zijn ook gevangenen die dan helemaal kapot gaan, helemaal breken. Maar sommige mensen krijgen extra zintuigen, misschien. Ik zeg misschien, omdat je natuurlijk wel nuchter moet blijven in die dingen. Maar een kans van een op de tien misschien. Als nu nét die ene persoon daarbinnen iets voelt, dan is het toch gelukt. Ik probeer een positief gevoel over te brengen naar de mensen binnen, in dat vreselijke gebouw met zoveel negatieve uitstraling. Maar ik had hier wel mensen achter de ramen willen zien."  

Ik vraag haar of ze een bepaalde band heeft met vluchtelingen dan wel met gevangen zittende vluchtelingen in het bijzonder? "Met beiden, maar het is niet zo dat ik in een actiegroep zit die de vluchteling probeert te helpen. Ik heb van kinds af aan een groot gevoel gehad, of noem het medelijden, met alle mensen die in de maatschappij verworpen worden. Ik kan niet tegen leed, ben daar heel gevoelig voor. Plus het geloof. Niet in de kerk, maar ik vind dat alle mensen in nood geholpen moeten worden, voor zover dat natuurlijk mogelijk is. Maar ik denk niet meer zo van 'eerst de anderen en dan ikzelf'. Het moet nu meer in evenwicht zijn. (glimlachend) Ja, vroeger dacht je dat je op het slagveld zou kunnen sterven. Nee, daar geloof ik nu niet meer in. Ik vind dat ik ook wel een goed leven mag hebben. Ik ben in de loop der jaren wel wat nuchterder geworden in die dingen, maar dat wil niet zeggen dat ik m'n idealen verloochend heb." 

Franciscaner 

De eerste ronde rondom de gevangenis verloopt niet helemaal probleemloos. Een hindernis in de vorm van een afgesloten hek aan de noordzijde belemmert de doorgang. Met wat heen en weer gesjor wordt het hek geforceerd. Hierna ondernemen Wijnand en Henk de eerste pogingen om de vliegers de lucht in te krijgen. Twee bewakers van het Grenshospitium controleren ondertussen de hekken, waarlangs we zojuist gelopen hebben. "Zo houden we die ook weer mooi bezig", merkt Hans vrolijk op.  

Ik praat met Wijnand en Hans over de maandelijkse wake. Frits ter Kuile stond aan de wieg van de eerste nachtwake op 1 november, Allerheiligen. Frits had zowel in Duitsland als in Nederland nog een gevangenisstraf uit te zitten en wilde hiermee schoon schip maken. Hij had het zo uitgerekend dat, indien hij zich op 1 november liet oppakken, hij tot en met de kerst in de bajes zou komen te zitten.  

Hans: "Dat wilde hij zo graag. Buiten de gevangenis is het nogal vervelend om in je eentje als vrijgezel de kerstdagen door te moeten brengen, terwijl als je vastzit er opeens allerlei clubjes zijn die je cadeautjes sturen, je buiten toezingen, enz. Kijk, als je als vrijgezel nou toch voor korte tijd de gevangenis in moet, dan is de kerstperiode de geschiktste. Bovendien zijn die gevangenissen hartstikke goed verwarmd, nietwaar?"  

Frits zit momenteel z'n straf uit in Duitsland, vanwege een ploegscharen actie bij een Amerikaans commandocentrum tijdens de Golfoorlog. Onlangs herhaalde hij de actie op dezelfde locatie, waarna hij werd gearresteerd. Hans Uwelandt legt uit waar de naam de Ombouwers op gebaseerd is. "De actie tijdens Allerheiligen was aanvankelijk bedoeld als eenmalige actie. We wilden ermee aangeven voor een ombouw van de gevangenis te zijn tot een gastvrije herberg voor vluchtelingen. We noemden ons dan ook de Ombouwers. Voor die ombouw hadden we een scenario in elkaar gezet waarvoor we de hele nacht zouden blijven. We zouden knippen in het hek, leuzen schilderen op de muren. Frits werd zoals gepland hierbij opgepakt. Er waren die nacht ook enkele vergaderingen, waar meerdere stemmen opgingen om vaker een protestwake te houden. Daar is de maandelijkse nachtwake uit ontstaan."  

Als ik opmerk dat er nogal wat mensen zijn die zich laatdunkend over de nachtwake uitlaten vanwege het vermeende religieuze karakter, reageren Hans en Wijnand verontwaardigd. Wijnand: "Met name een aantal heel actieve mensen die geïnspireerd worden door het christendom, hebben vaak de neiging om voor hun actie een speciale symbolische dag uit te kiezen. Voor de eerste nachtwake was dat Allerheiligen. Ik zou daar niet zo gauw aan denken, maar heb daar verder als buitenkerkelijk persoon geen problemen mee." 

Hans: "Wat nou religieus karakter! Ik denk dat dat een goedkope rotsmoes is. Wat merk jij nu zelf hier aan religieuze tendensen?" Niet veel, merk ik op. "Nou dan? Ook tijdens Allerheiligen zal je waarschijnlijk niks gemerkt hebben van religieuze tendensen. Wel werd iedereen geacht een moderne heilige mee te nemen. Zo'n Frits ter Kuile nam bijvoorbeeld een Bob Marley mee als heilige, Mark kwam met John Lennon aandragen. Toegegeven, de wake heeft een bepaalde ethische achtergrond. Het gaat erom, en ik denk dat dat wel verwant is aan de Franciscanen, dat het primaat van de economie, het primaat van de bescherming die we hebben, het primaat van het bouwen van muren om onze rijkdom, aan de kaak wordt gesteld. Mensen die daar niet achter kunnen staan en die het toch wel belangrijk vinden om hun rijkdom te beschermen tegen 'graaiers' die van buitenaf komen, moeten maar niet bij deze wake komen. Als je dát nu religie noemt. Kijk, dat geloof hebben we toch met z'n allen, dat we gezamenlijk schuldig zijn aan het vluchtelingenprobleem. De manier waarop men tegenwoordig zo gemakkelijk zegt dat economische vluchtelingen geen vluchtelingen zijn. Godverdomme! Als je uit armoede hierheen komt, ben je dan geen vluchteling meer? Is dat niet erg? Ja, je hoort het, ik ben niet geschikt voor die interviews. Ik maak me veel te snel boos." 

Wijnand: "Er is ook alle reden tot boosheid. Het is natuurlijk ook een stuk machteloosheid, je kunt er als persoon eigenlijk niets aan doen." In tegenstelling tot Hans legt Wijnand elk gesproken woord zorgvuldig op de weegschaal. "Wij wonen met z'n zessen in een huis in Hilversum, maar het is niet groot genoeg om te zeggen van: laat iemand die geen huis heeft maar bij ons in komen wonen. Ja, voor een paar dagen gaat het wel. Je kunt zelf zo ontzettend weinig doen. Ik ga hier iedere maand naartoe. Vorige maand was het heel schrijnend, omdat we geconfronteerd werden met vrouwen en kinderen achter de ramen."  

De nachtwake begint om zes uur en gaat door tot zonsopgang. Dat is met name in de winter niet erg aantrekkelijk. Waarom houden ze niet na een paar uur op? Hans: "Dat is een overweging geweest van een paar vrouwen uit het noorden van Nederland. Die vonden het niet leuk om die hele reis te moeten maken voor een wake van een paar uur, die wilden de actie wat meer substantie geven. Zelf vind ik het ook beter om de hele nacht over te blijven. Je hebt dan het gevoel dat je je niet solidariseert met het beleid van de Nederlandse overheid. Ik ben daar natuurlijk onderdeel van, ik profiteer van dit beleid en dat maakt dat ik al zat vuile handen heb. Maar ik wil voor mezelf duidelijk maken dat ik het in ieder geval niet eens ben met dit vreemdelingenbeleid. Laat dat dan maar een nachtrust kosten. Voor de mensen in deze gevangenis maakt het natuurlijk niets uit. Voor hen verandert de situatie niet. Maar ik moet zeggen, dat als je het eenmaal een nacht gedaan hebt, je pas merkt dat het ook hartstikke mooi kan zijn is. Die nachten vliegen om."  

Wijnand: "Ik denk dat de idee van de wake, wat je bij de Franciscaner ook sterk zag in de Woensdrecht periode, een keer moet meemaken om te constateren wat het je doet. Ik heb tijdens de Golfoorlog een nachtwake meegemaakt op het Domplein in Utrecht. Die merkwaardige lege ruimte tussen de Domtoren en de Domkerk, het eerste ochtendlicht dat door de bladeren van de bomen schijnt. Dan sta je daar met de groep in stilte rond een kaars. Een heel bijzondere ervaring, het is eigenlijk ook het zoeken van die stilte die je daarin kunt vinden. Meer kan ik niet doen. Als ik dat hek van een militaire basis kapot knip, verdwijnt daarmee die basis niet. Als ik minister Ter Beek een brief schrijf, krijg ik daarmee m'n gelijk niet. Maar ik doe die dingen wel, ik blijf tegen de stroom in zwemmen."  

Als de zon ondergaat, verschijnen de eerste vluchtelingen voor de ramen. Er wordt over en weer gezwaaid. Vier van de tien personen besluiten de nacht bij de gevangenismuur door te zullen brengen. Driehonderd meter verderop is een aantal mensen druk en enthousiast in de weer met het spelen van een partijtje golf. Een sportbeoefening die wel eens wordt vergeleken met de meest ultieme vorm van vrijheid en vrijetijdsbesteding. Wat zit de wereld toch vreemd in elkaar.  

Alex van Veen    

Open Brief aan Kosto 

De onderstaande brief werd voorgelezen tijdens de nachtwake op 1 juli en, na ondertekend te zijn door de aanwezigen, verzonden aan staatssecretaris Kosto van justitie.  

Geachte heer Kosto,  

Wij zenden u deze brief vanuit onze wake bij het Grenshospitium aan de Tafelbergweg 10 in Amsterdam Zoals u bekend zal zijn, komen wij daar op de eerste dag van iedere maand bijeen uit protest tegen het vreemdelingenbeleid van de Nederlandse regering. Ook vanavond weer houden we onze wake bij het Grenshospitium. Evenals in voorgaande maanden zullen vannacht weer enkelen van ons hier blijven waken tot zonsopgang de volgende morgen. Door onze aanwezigheid op deze plaats willen we uiting geven aan onze ernstige bezorgdheid en verontwaardiging over het Nederlandse vreemdelingenbeleid. Voor dat beleid bent u verantwoordelijk. 

Vandaar dat we u door deze brief nogmaals met nadruk willen wijzen op de onaanvaardbare en onmenselijke aspecten van dit beleid. Een overheid die zegt te streven naar herstel van morele waarden, een verantwoordelijke samenleving, een maatschappij zonder racisme en discriminatie zou het voorbeeld dienen te geven door toepassing van een tolerant en menselijk beleid tegenover de vreemdelingen en vluchtelingen die om toelating tot ons land vragen. Met het sluiten van de grenzen en het verscherpen van de controle binnen onze grenzen sluit Nederland de ogen voor de redenen waarom mensen vluchten. De oorzaken van de groeiende stroom vluchtelingen blijven in het huidige beleid buiten beschouwing en vluchtelingen worden uitsluitend als een probleem voor ons land gezien.  

Het onderbrengen van vreemdelingen, in bepaalde gevallen zelfs zonder enige vorm van proces, achter de dikke muren, de bewakingscamera's en het prikkeldraad van wat u met een zelden overtroffen eufemisme een 'hospitium' wenst te noemen maar wat in werkelijkheid in niets lijkt op de gastvrije herberg voor vreemdelingen die met het woord hospitium wordt aangeduid, zal in de Nederlandse samenleving de angst voor vreemdelingen eerder bevorderen en wekt de indruk alsof vreemdelingen en vluchtelingen criminelen zijn die onmiddellijk achter slot en grendel gesloten dienen te worden.  

Aldus is het Grenshospitium voor ons het symbool voor het onmenselijke en afkeurenswaardige vreemdelingenbeleid van de Nederlandse regering. Een beleid waartegen we door middel van onze maandelijkse wake willen protesteren. Onze groep heeft zich De Ombouwers genoemd. Met die naam willen we uitdrukking geven aan onze wens dat het Grenshospitium daadwerkelijk wordt omgebouwd tot een gastvrije herberg, zonder muren, bewakers en prikkeldraad. Een écht hospitium, waar vluchtelingen die in ons land wensen te schuilen een eerste opvang kunnen krijgen en op verhaal kunnen komen. Zo'n ombouw zou een fundamentele koerswijziging van het huidige vreemdelingenbeleid betekenen en dat is wat we noodzakelijk en gewenst achten.  

We zouden er bij u nogmaals voor willen pleiten om bij de vaststelling van het Nederlandse toelatingsbeleid voor vreemdelingen, niet uitsluitend economische motieven te laten gelden, maar met name de ethische beginselen van gastvrijheid, mededogen en hulpbereidheid als leidraad te nemen. Uw reactie op dit schrijven zien we met belangstelling tegemoet.

Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1994