Naar archief

UIT: NN #163 van 9 juni 1994   

McLibel versus McDonald's 

Vanaf 27 juni a.s. vindt in het Hooggerechtshof in Londen het monsterproces plaats tussen de fastfoodgigant McDonald's en David Morris en Helen Steel, twee milieu activisten uit Noord Londen. Dit proces moet het sluitstuk worden van de zestien voorbereidende zittingen waarin Dave en Helen, die zich hebben geschaard onder de naam McLibel Two, de afgelopen drieëneenhalf jaar de strijd aangingen met McDonald's. 

In september 1990 klaagt McDonald's, nadat ze vier "onderzoekers" had ingehuurd om te infiltreren bij vergaderingen en activiteiten van London Greenpeace (niet te verwarren met Greenpeace International, die overigens ooit uit deze groep is voortgekomen maar gematigder standpunten inneemt) een aantal activisten van deze groep aan wegens smaad (libel). Met de aanklacht probeerde McDonald's te bereiken dat het pamflet 'What's wrong with McDonald's? The facts they don't want you to know' wordt teruggenomen en de verspreiding ervan wordt gestaakt.  

In dit pamflet, waarvan er de afgelopen jaren naar schatting een half miljoen onder het publiek in Groot-Brittanië zijn verspreid en dat wereldwijd werd vertaald, wordt uitgebreid ingegaan op de McDonald's-formule en de desastreuze gevolgen voor milieu en gezondheid, het lot van dieren die 'geburgerd' worden, de reclame strategieën en de slechte arbeidsvoorwaarden van het personeel van McDonald's. Vooral de passages over voedselvergiftiging en het verband tussen het eten van junkfood en kanker en hart- en vaatziektes is McDonald's in het verkeerde keelgat geschoten.  

Volgens de advocaat van McDonald's, Richard Rampton, kan dit soort laster de nekslag zijn voor het bedrijf. Het is duidelijk dat McDonald's er op gokte, dat door te dreigen met een proces wegens smaad de campagne tot zwijgen kon worden gebracht. In Engeland kent men namelijk geen rechtsbijstand voor smaadzaken. Dit betekent dat je zelf moet opdraaien voor de kosten van een advocaat, of zelf de verdediging op je moet nemen in de langdurige en ingewikkelde procedures. Als je verliest, worden er vaak enorme bedragen aan schadevergoeding geëist. Dit is de reden dat niet-kapitaalkrachtigen onder dreiging van een proces bijna altijd hun woorden terugnemen.  

De 'truc' van McDonald's was bijna gelukt. Bijna alle beklaagden hebben hun excuses aangeboden, behalve Dave en Helen. Zij besloten zichzelf te verdedigen en hun woorden niet terug te nemen. Tegelijkertijd werden de activiteiten van de Anti McDonald's campagne geïntensiveerd. Publiciteit- en folderacties gericht tegen McDonald's nemen steeds grotere vormen aan en regelmatig vinden er 'sit ins' en 'rooftop' protesten plaats. Oktober vorig jaar waren vijfhonderd mensen op de been in een anti-McDonald's demo en werd er bij honderd Londense vestigingen gefolderd. 

Dubieuze uitspraken 

De voorbereidende zittingen hebben al voor een hoop opschudding gezorgd in de juridische wereld. Dave en Helen, die overigens niet ten laste gelegd wordt dat ze verantwoordelijk zijn voor het schrijven of drukken van het pamflet, maar alleen dat ze aanwezig waren op vergaderingen waar het beschikbaar was en dat Helen het in een geval heeft uitgedeeld, worden daarom inmiddels bijgestaan door een advocaat van Liberty, de nationale raad voor burgerrechten, die zich actief met de zaak bemoeit. 

Op 21 december vorig jaar besloot de rechtbank om de gedaagden het recht op een jury-uitspraak te ontnemen. Tegen deze ongebruikelijke beslissing werd meteen in hoger beroep gegaan. De uitspraak van het hoger beroep volgde op 25 maart jl. De rechtbank bleef bij haar besluit: geen jury-rechtspraak. De reden: "Het verband tussen dieet en gezondheid is een te complexe materie voor het gemiddelde publiek".  

McLibel Two vindt deze uitspraak beledigend voor het publiek en diende een petitie in bij de "House of Lords" (Eerste Kamer) om alsnog hun recht op een jury af te dingen en uitstel van het proces totdat er uitsluitsel is. Op 10 mei jl. werd echter definitief bekend dat er geen jury bij het proces zal zijn. Eveneens moet er geknokt worden om een aantal stukken boven water te krijgen. De gedaagden voeren aan dat McDonald's bezig is met een grootscheepse "cover up".  

McDonald's beweert namelijk niet te beschikken over enige documenten die relevant zijn of verband houden met de gewraakte passages uit het pamflet. Hierbij gaat het met name om gegevens over de veeteelt op voormalig regenwoud gebied en internationale geschillen met werknemers en vakbonden. De rechter maakte het ondertussen al te bont door Helen en Dave te verbieden bewijsmateriaal dat zij verzameld hebben in het proces te gebruiken. Gelukkig werd deze uitspraak in hoger beroep verworpen. 

Ondersteuningscampagne 

De definitieve datum voor de aanvang van het proces is nu dus bepaald op 27 juni a.s. Het monsterproces zal naar schatting drie maanden gaan duren. McDonald's beschikt over 87 getuigen, waaronder de Britse McDonald's president-directeur en vele vice presidenten en afdelingshoofden van de firma uit alle delen van de wereld en de al genoemde "onderzoekers". De gedaagden hebben 70 getuigen opgeroepen, waaronder deskundigen en ex-McDonald's werknemers.  

Volgens de gedaagden staat in dit proces het fundamentele principe van vrijheid van meningsuiting ter discussie. Zij worden hierin gesteund door een reeks van maatschappelijke organisaties en individuen die zich hebben gebundeld in de "Free Speech Campaign". Deze hebben toegezegd door te gaan met het verspreiden van de anti-McDonald's pamfletten, los van de uitkomst van het proces. Ook is er een zeer actieve SUPPORT THE MCLIBEL TWO CAMPAIGN die persberichten en informatie verzorgd. Gedurende het proces hebben ze een speciaal kantoor annex perscentrum ingericht in de buurt van de rechtszaal in Londen.  

In de Verenigde Staten is inmiddels ook een "UK Free Speech Campaign" opgezet. In diverse Europese landen komen acties op gang, en Nederland kan niet achterblijven. Let dus op de aankondigingen voor de 27ste juni. Maar ook McDonald's weert zich kranig en kondigt plannen om aan het aantal Britse vestigingen binnen tien jaar te verdubbelen. Ze hebben de voormalige rechterhand van Thatcher, Mike Love, ingehuurd als hoofd Communicatie. Hij is verantwoordelijk voor het pamflet dat McDonald's over de rechtszaak heeft uitgebracht en dat in alle vestigingen wordt uitgedeeld aan klanten. De titel van het pamflet: The right to stop people telling lies.

Elly

Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1994