Naar archief

UIT: NN #160 van 28 april 1994    

Spruitjes en hondenpoep 

De "migrantenproblematiek" volgens de SP 

Bij de afgelopen raadsverkiezingen was de Socialistische Partij een van de grootste winnaars. De rode tomaatcampagne onder het motto 'Stem tegen' viel kennelijk in de smaak, ook in linkse kringen. Ook bij de komende Tweede Kamerverkiezingen zullen zij waarschijnlijk goed gaan scoren. Maar was de SP niet de partij van de oprotpremies en van de stelling dat migranten hier niet thuishoren omdat ze de vakbondsstrijd ondermijnen? Goed, dat was in 1983, maar is er dan inmiddels bij de SP iets veranderd? Zijn ze onze stem waard? 

De afgelopen weken woedde in menig woongroep-huiskamer een discussie over de vraag of we nu moesten gaan stemmen of niet. Toch maar gaan stemmen om daarmee de winst van extreem-rechts wat te verkleinen? Antiracisme organisaties riepen op om wel te stemmen, maar niet op een racist. Maar dat was makkelijk gezegd. Op de PvdA van Kosto en Rottenberg? Nee. Op GroenLinks dan maar, maar wat dan te denken van de affaire Rabbae-Rushdie? Op die wat zweverige Groenen? Op de SAP?  

Maar was daar niet ook nog de Socialistische Partij? Was dat niet die partij, die actie voerde tegen Janmaat en die zeer actief was in de traditionele arbeiderswijken? Een enkele oud-CPN'er pinkte vol weemoed een traan weg bij het aanschouwen van dit prachtige arbeiderisme. Menigeen trok dus voor het eerst sinds jaren de stoute schoenen aan en ging stemmen. En zie, de 'rode jehova's', zoals de SP'ers liefkozend in de media worden genoemd, behaalden inderdaad de nodige zetels.  

Maar hadden we hier dan niet te maken met dezelfde SP, die een aantal jaren geleden zoveel opwinding veroorzaakte met hun migrantenstandpunt? Had er bij de SP dan een stille culturele revolutie plaatsgevonden, waardoor ze ineens salonfähig geworden waren? Een vraag die een antwoord behoeft, want op 3 mei staan er alweer verkiezingen voor de deur... met weer die prangende vraag: wat te stemmen?  

Oprotpremie 

Even het geheugen opfrissen. In 1983 produceerde de SP de geruchtmakende nota Gastarbeid en kapitaal, waarin ze onder andere de opvatting verkondigden dat elke migrant die "op vrijwillige basis terugkeert en een arbeidsplaats achterlaat" een bedrag van enkele tienduizenden guldens moest worden toegekend. Dit werd door velen als een regelrechte 'oprotpremie' gezien en het leverde de SP het stempel op van een racistische partij.  

Niet onterecht want in de bewuste nota stonden uitlatingen, die duidelijk maakten dat die oprotpremie niet als een goed bedoeld financieel gebaar moest worden gezien. In de SP-visie horen migranten hier namelijk niet thuis, omdat zij bijvoorbeeld de vakbondsstrijd zouden ondermijnen van hun autochtone collega's, doordat ze zich gemakkelijker laten uitbuiten en daarmee ook nog eens (sic) racistische opvattingen bij diezelfde collega's in de hand zouden worden gewerkt. Want zo schreef de SP: "Té lang is er in Nederland strijd gevoerd om een dergelijke houding ten opzichte van de werkgever nog te kunnen tolereren. Het verschil in ontwikkeling en cultuur maakt het zeer moeilijk voor Nederlanders om met hun buitenlandse collega's samen te werken en samen te wonen."  

Problemen die samen zouden hangen met de grote verschillen tussen hun islamitische cultuur en de Nederlandse zeden en gewoonten. Om die reden moest worden voorkomen dat er te grote concentraties immigranten in de oude wijken kwamen wonen. Een schokkende opvatting die begrijpelijkerwijs het nodige tumult veroorzaakte en die nota kreeg dan ook veel en harde kritiek.  

Goed, dat was tien jaar geleden, maar ondertussen is er bij de SP niets veranderd waardoor deze partij ineens als een soort redelijk links alternatief kan gelden. Een oppervlakkige kennismaking met de huidige SP lijkt weliswaar een positiever beeld op te leveren. Is de prachtige poster van Janmaat met die rode tomaat in zijn smoelwerk niet het bewijs dat de SP zich ten goede heeft bekeerd en zich wat heeft aangetrokken van al die kritiek; kritiek die er kennelijk ook al toe had geleid dat het verkiezingsprogramma van '89 niets meldde over buitenlanders. Nee dus, hooguit kun je bij bestudering van hun huidige verkiezingsprogramma constateren dat ze inmiddels hebben geleerd om hun opvattingen iets subtieler en bedekter te formuleren. Was het toeval dat er bij hun anti-Janmaat-campagne met geen woord over de racistische standpunten van de CD werd gerept?  

SP anno nu 

Hun huidige verkiezingsprogramma geeft daarop het antwoord. Het opent met een economische analyse die redelijk helder is in de beschrijving van een aantal problemen. De neoliberale ideologie van de vrije markt-economie wordt beschreven en de gevolgen ervan bekritiseerd: "Het past in deze neoliberale politiek om de slachtoffers van het economische systeem aan te wijzen als de schuldigen van de algemene malaise." 

Een stellingname die suggereert dat ze nu wel opkomen voor álle zwakkeren in de samenleving. Ondanks deze heldere analyse valt hier al een eerste opmerkelijke uitspraak te noteren: "Illegale arbeid, zoals reeds vele malen geconstateerd in de confectie en de tuinbouw, moet met wortel en al worden uitgeroeid. Tot nu toe treedt de overheid daartegen veel te laks op. De aanpak moet zich vooral richten op de bron: de opdrachtgevers en de illegale werkgevers." Stevig Rottenbergiaans verbaal geweld, maar toch wie zal daar nu op tegen zijn? De aap komt echter elders uit de mouw. Onder het hoofdstuk migranten lezen we namelijk: "De illegalen zullen moeten worden teruggestuurd. Een alternatief bestaat er niet aangezien dat onmiddellijk zou leiden tot de komst van een nieuwe groep illegalen."  

Dit soort redenaties komen we veelvuldig tegen in hun landelijke programma. De botte-bijl-redenaties van 1983 lijken weliswaar verlaten te zijn voor een subtielere analyse, waar oppervlakkig gezien ook links mee uit de voeten kan, maar de antwoorden zijn hetzelfde gebleven. Zo worden problemen in de oude wijken keurig eerst toegeschreven aan het falende huisvestingsbeleid: "Hier vindt een opeenhoping plaats van sociale problemen: veel mensen met een laag inkomen, veel werkloosheid, veel mensen met een lage opleiding, een toenemende verpaupering, een slecht openbaar vervoer en gebrekkige voorzieningen", om vervolgens vast te stellen: "De oververtegenwoordiging in deze wijken van migranten leidt onder deze omstandigheden vaak tot spanningen" waarbij de zondebok toch weer een ander blijkt te zijn.  

Nog zo'n voorbeeld zijn de Antilliaanse jongeren, die het afgelopen jaar van onder andere De Telegraaf en de CD doelwit waren en daardoor kennelijk interessant voor de SP: "de overkomst van jongeren uit de Antillen naar Nederland moet ontmoedigd worden. Velen vallen hier in een diep gat, raken geïsoleerd en komen niet zelden uiteindelijk terecht in het criminele circuit. "Een plus een is drie bij de SP. Wat is het verschil met Janmaat als deze verkondigt dat "er wekelijks tientallen criminelen bijkomen. Gewoon van de Antillen."(1)  

Populisme 

De beleidspunten waar de SP mee aan komt zetten zijn grotendeels ontleend aan het straatjargon, dat de afgelopen jaren gevoed is door politici als Bolkestein en Janmaat en door delen van de media. Kennelijk het resultaat van hun 'portiekenwerk'. De beeldvorming over vluchtelingen bijvoorbeeld: "slechts vijf procent van de totale vluchtelingenstroom beweegt zich intercontinentaal. De overgrote meerderheid blijft in de regio, de reden laat zich makkelijk raden: er zijn maar weinig mensen die zich de dure reis naar het Westen kunnen veroorloven. Het zijn dan ook vaak de relatief bevoorrechten die zich hier melden. Gestudeerden, mensen met geld, mensen die tot voor kort de machthebbers waren." Met andere woorden moeten wij die mensen wel asiel geven?  

Die vijf procent komt op een opmerkelijke manier terug in het Haagse verkiezingsprogramma, want stelt de lokale SP: asielzoekers mogen alleen worden geplaatst in wijken waar niet meer dan vijf procent migranten wonen. Ook hierbij hanteert men de populistische redeneertruc, die er slechts toe kan leiden dat argumenten worden aangevoerd om geen asielzoekers meer in wijken op te nemen.  

In het Haagse verkiezingsprogramma, met de smakelijke naam 'Alle dagen krentenbrood', wordt in een zeer uitvoerig hoofdstuk, onder het kopje "migrantenproblematiek", met grafieken aangetoond dat buitenlanders overwegend in bepaalde wijken wonen en de gemakkelijk in de bek liggende conclusie is natuurlijk dat ze ook maar eens in andere wijken moeten worden geplaatst, middels een gericht spreidingsbeleid. Hierbij wordt er zelfs voor gepleit om meer autochtonen in bepaalde wijken te plaatsen. Wat dat te maken heeft met het recht om je eigen woonplek - ook als is het noodgedwongen een goedkoop en veelal slecht huis - te kiezen mag joost weten.  

Het gevolg van deze redenering is wel dat daarmee, in combinatie met het argument dat de oververtegenwoordiging van migranten tot spanningen leidt, het handvat wordt aangereikt om buitenlanders te weren, of zelfs weer uit wijken te verwijderen. Dit is bijna een provocatie tot geweld. Wat je niet leest is dat uit onderzoeken in o.a. de zeer gekleurde Haagse Schilderswijk bleek dat veel mensen daar relatief tevreden zijn in hun 'gemengde buurt' en dat de tolerantie groot is, wat onder andere ook blijkt uit de kleinere aantallen incidenten.(2)  

Nee, treurig wordt in het Haagse SPªprogramma vastgesteld: "in de concentratiewijken is een etnische infrastructuur ontstaan van islamitische slagerijen, Hindoestaanse kruideniers, moskeeën, videotheken, bakkers, etc. Het onderwijs paste zich aan met op wensen toegesneden lesmethoden. Bovendien zijn buurthuizen en maatschappelijke buurtverleners zich op de minderheden gaan richten. Dit zijn zichzelf versterkende actoren voor de vestiging van migranten..." Schande dus, want ze hebben zo "weinig contact met de Nederlandse samenleving."  

In plaats voor betere voorzieningen te pleiten, is de SP voor het afschaffen van positieve discriminatie, want: "als er teveel maatregelen genomen worden die nieuwkomers extra bevoordelen boven de mensen die er altijd gewoond hebben, zullen spanningen ontstaan" en "een actief werkgelegenheidsbeleid ten behoeve van migranten kan alleen positief werken, als daardoor de werkloosheid onder autochtonen niet oploopt. Spanningen zijn er in ruime mate, overal waar buitenlanders binnenkomen." Maar hoe vaak is nu al niet aangetoond dat juist migranten de klos zijn en geen baan vinden of er eerder uitvliegen en dat positieve discriminatie bedoeld is om achterstanden weg te werken, om een evenwicht te bewerkstelligen. 

De SP hanteert goedkope argumentatie, die slechts tot doel heeft buitenlanders te weren en om stemmen te winnen, ook al wordt tegelijkertijd heel netjes gesteld dat het huidige vluchtelingenbeleid intact moet worden gelaten. Het is een soort populisme waar geen enkele discussie mee gediend is. Nog zo'n voorbeeld: "Buitenlanders moeten er van worden doordrongen dat integratie de beste garantie is voor een menswaardig bestaan. Dat wil zeggen: Nederlands leren, kennis nemen van de hier gangbare zeden en gewoonten, regels en wetten en accepteren dat een zekere aanpassing onvermijdelijk is."(3)  

Borrelpraat, want iedereen die zich erin verdiept weet dat de wachtlijsten voor cursussen Nederlands enorm zijn. Er is dus maar een conclusie: de SP-argumentatie is vooral gericht op het in stand houden van de bestaande negatieve beeldvorming.  

Hondenpoep dus... 

In een poging tot discussie over het partijprogramma vroeg een Haagse inwoner aan het SP-bestuur of zij wilden uitleggen wat dan wel wordt bedoel met gangbare zeden en gewoonten: "Naar de kerk gaan, of juist niet? Met twee woorden spreken? Geen scheten in huis laten? Verplicht naar het naaktstrand? Naar Duinrell op zondag?"  

Het antwoord van kandidaat-raadslid Fred Weezenaar was even ontnuchterend als lachwekkend: "Natuurlijk gaan we die niet in detail uitleggen (laat staan dwingend opleggen). Maar elke gemeenschap ontwikkelt een eigen cultuur (gevolg van normen en waarden). Ook binnen kleine gebieden kunnen die behoorlijk afwijken. Jij bent gek op Russische kunst uit de 20-er jaren (dacht ik) en ik ben een cultuurbarbaar. Dat maakt niet uit. Waar het hier om gaat is het gedrag van mensen, met respect voor die mensen. Als er bij jou iemand het in zijn bol haalt een Deense Dog in de tuin te laten schijten, zal jij hem ongetwijfeld met hond en al van het hof verwijderen. Dat zijn de normen en waarden war we het over hebben. Als er een maatschappij ontstaat waar deze normen en waarden niet meer verdedigd worden, dan is er iets goed mis."(4)  

Hondenpoep dus..., maar ondertussen wordt wel geëist van buitenlanders dat ze zich aanpassen aan onze zeden en gewoonten en wordt daarmee de boer opgegaan. Van portiek tot portiek worden de praatjes van Janmaat en Bolkestein gebracht door zogenaamd linkse mensen. Op een zelfde manier wordt er bijvoorbeeld ook gepleit voor meer politie op straat, voor de bestrijding van de criminaliteit (in plaats van bijv. het legaliseren van drugs); of voor onderzoeken naar het grote beroep op de sociale zekerheid.  

De Haagse SP-afdelingsbestuurder Kees Postma verdedigt dit populisme met het argument dat: "wij SP-ers willen weten wat er onder de mensen leeft. We willen de woede en frustratie die we tegenkomen niet van tafel vegen met een simpel 'ach die mensen weten niet waar ze het over hebben; het komt gewoon door de kapitalistische bezuinigingspolitiek, verder is er niets aan de hand.' We achten zo'n houding onjuist, achterhaald en vooral gevaarlijk. Want als links niet meer naar mensen luistert, dan wenden ze zich tot rechts en dat is niet meer het gezellige, repressie-tolerante rechts van twintig jaar geleden. Ik voor mij heb er in ieder geval weinig zin om me over 15 of 20 jaar in een heropvoedingskamp wanhopig te moeten vragen hoe de fascisten in Nederland de meerderheid konden krijgen." 

Het is een cynisch soort argumentatie, waarbij migranten de schuld krijgen van de opkomst van extreem-rechts. Tiny Kok, partijsecretaris van de SP, zei daarover in een gesprek waarin werd gesteld dat de standpunten uit de nota Gastarbeid en kapitaal niet zijn gewijzigd: "Wij hebben met betrekking tot minderheden altijd het standpunt ingenomen dat je moet voorkomen dat extreem-rechts de aanwezigheid van die mensen kan misbruiken" en dus moeten de "treinladingen met profiteurs" worden tegengehouden en worden opgevangen in de eigen regio.(5)  

In het voetspoor van Ollie B. Bolkestein (en eerlijk is eerlijk, de SP kwam eerder met dit standpunt) moet Nederland blank blijven. In datzelfde kader zijn zij bijvoorbeeld ook tegen het kiesrecht dat migranten nu bij gemeenteraadsverkiezingen hebben. Mismoedig wordt daarover gezegd: "Ja, dat is nu wel zo. Maar daar waren wij ook niet voor. Wij erkennen het politieke feit dat dat zo is, maar de vraag is o dat zo verstandig is. Ik weer niet hoeveel voorbeelden er in de wereld zijn, waar dat zo is geregeld."(6)  

Samenwerking met rechts 

Het SP-migrantenbeleid bestaat uit enige mengeling van angst en een nationalistische geur van spruitjes, maar hun angst voor extreem-rechts leidt wonderlijk genoeg net zo makkelijk ook tot samenwerking met rechts. Haagse SP-leden werken in de wijk Zuidªwest, een SP-speerpunt, samen  met een aantal lieden, die al jaren bekend staan om hun racistische standpunten. Het gaat daarbij o.a. om Arie Bronsved, Ab van den Graa en André Obdam, oftewel de drie A's.  

Deze drie heren staan er bij o.a. mensen uit het Haagse welzijnswerk, het wijkberaad Morgenstond, Het Haags Meldpunt, het BIM (Bewoners Integratie Morgenstond) om bekend dat ze vaak wijkvergaderingen verzieken met verhalen over 'de buitenlanders' er racistische pamfletten verspreiden. Uit een onderzoekje naar deze figuren kwamen kwalificaties boven als: "zonder meer extreem-rechts", "zeer sterk racistisch" en "het is onverbeterlijk tuig, er valt niet mee te praten." Obdam kwam begin '93 in het nieuws doordat hij een zelfgemaakte video over de troep en problemen in de wijk naar de gemeenteraad stuurde, waarbij sterk werd gesuggereerd dat het allemaal de schuld was van migranten.  

Lokatel (Haagse lokale tv, red.) zond een deel van deze band uit met commentaar. In een geding voor de Haagse rechtbank bevestigde Obdam nog eens zijn mening: "Als deze mensen zich niet aan kunnen passen in dit soort wijken dan moeten zij maar ergens anders naar toe", waarbij de rechter van mening was dat Obdam geen recht op rectificatie had. Er zijn aanwijzingen genoeg tegen deze mensen, maar desondanks deinzen SP-bestuurders er niet voor terug om met het samen te werken in bijvoorbeeld het comité Slopen? Dat nooit!, waarmee door de SP actie werd gevoerd tegen de sloop van flats aan de Haagse Gasseltestraat en bijvoorbeeld in de Stichting Betaalbare Huisvesting. Van deze laatste is Obdam voorzitter en Fred Weezenaar secretaris. SP-bestuurder Postma's reactie: "Als wij weten dat Bronsveld fout is, prima, maar niemand anders hoeft dat te weten." In het meest recente nummer van het SP-partijblad De Tribune staat zelfs een interview met Arie Bronsveld.  

Ook op landelijk niveau zijn er dwarsverbindingen. De bejaardenpartij Unie 55+ is opgericht door de SP'er Dick Schakelaar. Deze rechtse partij spreekt zich o.a. uit voor het strafbaar stelen van positieve discriminatie, tegen subsidies voor projecten voor gelijke kansen en tegen kinderbijslag voor kinderen van allochtonen die niet hier wonen. Lijsttrekker van deze SP-mantelorganisatie is: Arie Bronsveld en op de derde plaats staat de astroloog Ed Noordman, die ooit rassenrellen voorspelde(!). De SP bewandelt wondere wegen. De angst voor rechts leidt desgewenst zelfs tot samenwerking met het door hen gevreesde rechts, maar is dat toeval als je programmatisch ideeën verspreid, waar Janmaat en Mordaunt zich niet voor generen?  

Stemmen? 

Er is geen enkele reden voor linkse mensen om aan te nemen dat de SP anno 1994 ineens een acceptabel migrantenstandpunt heeft. Het zijn dezelfde argumenten als tien jaar geleden en er is dus geen enkele reden bijgekomen om nu ineens wel verantwoord op de SP te stemmen. Integendeel, met name hun migrantenstandpunt vraagt erom bestreden te worden, omdat het gevaarlijk is.  

Ook is het onzin om als verzachtende omstandigheid aan te voeren dat het toch wel een linkse partij is. Als ze goede dingen doen, mag dat ook gezegd worden, maar waar ze fout zijn, zijn ze fout. De geschiedenis heeft geleerd dat selectief zwijgen nou niet bepaald bevorderlijk is. Stemmen op 3 mei, tja, waarop. Die vraag is er voor de resterende dagen niet eenvoudiger op geworden... 

Hans de Bruin 
medewerker Konfrontatie 

noten:

  1. De Groene, 23 maart 1994;
  2. Trouw, 27 februari 1993;
  3. Haags SP-verkiezingsprogramma;
  4. uit: brief van Haagse SP-bestuur aan R. Wuite;
  5. Vraaggesprek in Lekker Fris nov.'92;
  6. De Internationale, dec. '90.
Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1994