UIT: NN #132 van 18 maart 1993   

Bedenkingen bij documentaire CD 

Onlangs zond de KRO-televisie in het kader van haar documentaire-reeks 'Reporter' een reportage uit over de interne perikelen van de Centrum Democraten. Een gevolg van deze documentaire is onder meer geweest dat zowel de partijleden Vreeswijk uit Utrecht, als Glimmerveen uit Den Haag een drietal dagen na deze 'sappige' uitzending geroyeerd werden uit de partij. Moeten we hier nu blij mee zijn? 

De documentaire heeft aardig wat publiciteit opgeleverd. Hoogtepunt vormde het nieuwsfeit dat Glimmerveen, de vroegere leider van de verboden nazistische Volksunie, terug was gekeerd in de politiek. Hem was door Janmaat een verkiesbare plaats beloofd op de kandidatenlijst van de Centrum Democraten, voor de gemeenteraadsverkiezingen in Den Haag.  

In Reporter kwamen diverse CD-leden aan het woord, die zich kritisch uitlieten over de komst van Glimmerveen. De documentaire belichtte nog meer 'misstanden' binnen de CD en bracht herhaaldelijk de zwakke punten van deze extreem-rechtse partij aan de oppervlakte. Janmaat zou ongeschikt zijn als partijleider en de 'CD zou er goed aan doen een type van het kaliber Vreeswijk naar voren te schuiven'.  

De journalisten van Reporter volgden Vreeswijk op de voet gedurende diens zoveelste missie naar Antwerpen, waar hij een bijeenkomst van het Vlaams Blok bijwoonde. Vreeswijk heeft frequent contact met Filip de Winter, de gelouterde en obscure leider 'in het nette pak' van het Vlaams Blok. In de documentaire kwamen verscheidene ex-CD-leden aan het woord, die de kans niet onbenut lieten om aan te geven waar de schoen blijft wringen binnen de partij. "Janmaat wil alles in handen houden en maakt er een chaos van", werd meer dan eens benadrukt. 

Zo'n documentaire levert aan de ene kant een prachtig kijkspel op. Zeg nou zelf, een Janmaat op z'n best is lachen geblazen. Let wel, niet z'n opvattingen maar de manier waarop ie zich manifesteert. Dat clowneske gedrag is ook de reden dat vele antiracisten zichzelf wijsmaken, dat zolang Janmaat aan het roer staat het wel nooit wat zal worden met de CD. 

Nu weet ik nog zonet niet of die Janmaat het zo slecht doet. Hij draait niet om de feiten heen, gaat recht door zee en doet dat met een uitstraling die vele doodgewone en ontevreden mensen in de samenleving wel móet aanspreken. Janmaat straalt fanatisme uit en doet ons enigszins terugdenken aan 'boer Koekoek' uit de jaren zeventig. Dat kan heel goed werken (=stemmen opleveren), zeker nu de Tweede Kamer vergeven is met grijze gehaktballen. Vrijwel niemand roert nog zijn of haar mond, Janmaat wel. Dat maakt hem volgens mij behoorlijk populair, dat mag niet onderschat worden. 

Maar of hij gevaarlijk is? Ik denk het niet, daarvoor beschikt hij over te weinig kennis. Maar hij scoort beter dan een oersaaie Vreeswijk. De meest recente opiniepeiling spreekt boekdelen: de CD zou nu maar liefst twaalf zetels scoren, met Janmaat in het zadel. Als dat werkelijkheid wordt, zijn de rapen gaar. Daarin schuilt het gevaar, want wie worden er dan naar voren geschoven in de Tweede Kamer. Wie dienen zich dan aan voor die vrijkomende posities? 

Terug naar Reporter. De documentairemakers lieten zich nauwelijks kritisch uit over het partijprogramma van de CD. Dat is iets waaraan je niet voorbij mag gaan in deze tijd, toch gebeurde het. De kritiek die aan bod kwam, was zoals gezegd afkomstig uit de hoek van de (ex-)CD zelf en ging niet over de politieke koers van de partij. Verder liet Reporter onder meer Lankhorst (Groen Links) aan het woord, die vertelde over z'n studietijd toen hij samen met Janmaat op de Amsterdamse Universiteit zat. "Janmaat viel toen al op door afwijkende extreme standpunten in te nemen", vertelde Lankhorst die ook de mening deelt dat Janmaat als politicus nooit zal slagen.  

Reporter vertoonde beelden van Vreeswijk en Van der Plas, twee obscure types met een nazi-verleden die nu actief zijn voor de CD. Vraag aan Janmaat: "Da's toch niet zo slim van u, dergelijke mensen in de CD op te nemen". Waarop Janmaat antwoordde dat Nederland hem hiervoor juist dankbaar zou moeten zijn, want op deze manier "worden dergelijke mensen met een fout verleden nu juist bij de parlementaire democratie betrokken". Tja, daar hadden de programmamakers niet van terug. Een paar dagen later werden Glimmerveen en Vreeswijk uit de partij gezet en dat had alles te maken met de uitzending. 

Wat heeft de programmamakers van Reporter nu uiteindelijk bewogen door de documentaire in deze vorm te gieten? Bij mij kwam het over, alsof ze de CD wakker hebben willen schudden. Herhaaldelijk legden ze hun journalistieke vingers op de (alom bekende) zwakke plekken van de CD. 'Als jullie nou dit doen en dat, zus en zo, dan zal het toch beter gaan met de partij?' Dat was zo'n beetje de rode draad in de documentaire.  

Wat is er nou eigenlijk mis mee, dat Glimmerveen zich verkiesbaar stelt voor de Haagse gemeenteraad? Goede zaak toch, druk de Nederlandse bevolking maar ondubbelzinnig met de neus op de feiten: de CD is een fascistische partij en een Glimmerveen symboliseert dat uitstekend! Doodzonde dat ie de partij uitgedonderd is. Het is een goede zaak dat, zolang de partij niet verboden wordt, er intern veel gerommel is. Als Janmaat verdeeldheid creëert, dan mogen we hem daarvoor dankbaar zijn. Het leek wel een film met het doel de CD meer op het 'juiste pad' te krijgen. Het Fascisme Onderzoeks Kollektief heeft de programmamakers van Reporter geholpen met het verstrekken van informatie. Ben benieuwd wat het FOK van het uiteindelijke resultaat gevonden heeft. 

Laat ik duidelijk zijn: niemand, maar dan ook echt niemand (behalve de mensen met vooroordelen en die CD stemmen) is gebaat bij deze vorm van documentaire-maken. Wat we momenteel keihard nodig hebben, zijn afschrikwekkende programma's waarin duidelijk gemaakt wordt dat, indien men CD stemt, men op een aan nazi-groepen gelieerde partij stemt. Dat er CD'ers zijn die schietopleidingen volgen. Dat de CD tegen het sociale uitkeringstelsel is, tegen alles wat afwijkt. Dat hun ideeëngoed veel overeenkomsten vertoont met die van het nationaal-socialisme uit de Tweede Wereldoorlog. Laten we voor eens en voor altijd ophouden te benadrukken welke fouten de CD maakt op hun verkiezingspad, dat zoeken ze zelf maar uit. De CD moet kapot gemaakt worden, niet sterker. Laat dat het uitgangspunt zijn van iedere toekomstige documentaire en publicatie. 

Nu zullen velen beweren, dat een programma als Reporter juist eraan zal bijdragen, dat de CD intern zwakker zal worden nu er tengevolge van de uitzending nog meer ruzies ontstaan. Ik geloof er geen barst van, opiniepeilingen bewijzen het tegendeel. Janmaat is te populair om zomaar even uit het zadel gegooid te worden De stemmers op deze partij duidelijk maken, op wat voor verraderlijk tuig ze zullen gaan stemmen, ligt meer voor de hand en is effectiever. Vele CD-stemmers denken namelijk wérkelijk, dat de CD enkel en alleen wil bewerkstelligen dat de vreemdelingen het land uit moeten. In de ogen van het ontevreden volk de veroorzakers van hun dagelijkse misère en daarom stemt men CD. Daar geloven ze in. Ze moeten daarom te horen en te zien krijgen. waar de CD nog méér voor staat. Dat kan ze beletten hun stem uit te brengen op Janmaat.  

Alex van Veen