Naar archief

UIT: NN #131 van 4 maart 1993   

Verdwijnt moluks eiland yamdena door de houtkap in zee? 

Het eiland Yamdena, een van de Tanimbar eilanden ten zuid-oosten van de Molukken, dreigt door houtkap in zee te verdwijnen. De kap van zo'n 164.000 ha ecologisch zeer rijk bos, die in januari 1992 is begonnen, leidt namelijk tot enorme erosie. De bevolking van Yamdena is zeer verontrust over de sociale en ecologische gevolgen van de houtkap en voert actie. 

De regering heeft de, kapconcessie verleend aan het houtbedrijf PT ANS (PT Alam Nusa Segar). Dit bedrijf behoort tot de Salim groep, Indonesië's grootste conglomeraat. De leiding hiervan is in handen van de machtige zakenman Liem Sioe Liong, die goede contacten heeft met President Soeharto. De bevolking heeft in september vorig jaar geprotesteerd tegen de houtkap. Hierbij is het tot gewelddadigheden met militairen gekomen, er zijn 39 mensen gearresteerd en er is geschoten waarbij er een aantal gewonden is gevallen. 

Yamdena is 535.000 ha groot, ongeveer de grootte van Bali, en heeft een bevolking van 83.000·mensen. De belangrijkste middelen van bestaan zijn inkomsten uit visserij en landbouw. Het toegepaste landbouwsysteem is traditioneel (zwerflandbouw) en is gebaseerd op lokale gebruiken en rechten. Grootschalige houtkap is een nieuw fenomeen voor de gemeenschap.  

De bevolking is in grote verwarring gebracht doordat de lokale autoriteiten hen niet geconsulteerd en zelfs niet eens geïnformeerd hebben over de houtkap. Toen mensen, werknemers van de houtkapmaatschappij naar later bleek, begonnen met het markeren van bomen, zelfs bomen met een diameter van 10 centimeter, kwam de inheemse bevolking in actie. Afgelopen september liep dit uit op een confrontatie met het leger. 

De bisschop van de Molukken, Mgr. A. Sol, heeft in een scherpe brief protest aangetekend tegen het fysieke geweld en de intimidatiepraktijken tegen de eilandbewoners. De bisschop roept op tot het straffen van de individuele politieagenten die het beeld van de politie danig hebben bezoedeld door het gebruikte geweld. De gearresteerde mensen zitten, zonder dat van enige vorm van proces sprake is geweest, nog steeds gevangen. 

Zinkend eiland 

De bossen van Yamdena waren beschermd door een decreet uit 1971. Volgens dit decreet mochten alleen beschermings- en onderzoeksactiviteiten plaatsvinden. Dit standpunt werd nog eens bevestigd door uitlatingen van de voormalige gouverneur van de Molukken tijdens een bijeenkomst in 1987. In 1991 werd echter een nieuw decreet van het Ministerie van Bosbouw van kracht, dat houtkap mogelijk maakte, zonder dat overigens het oude decreet werd ingetrokken. Het nieuwe decreet is gebaseerd op aanbevelingen van de nieuwe gouverneur van de Molukken, gedaan in 1988. 

Yamdena herbergt de laatste oorspronkelijke bossen op de Zuidoost Molukken. Andere eilanden zoals Seram, Buru en Kei zijn voor het grootste deel al helemaal ontbost. Volgens een onderzoek van de Vereniging van Intellectuelen van Tanimbar (ICTI) zal er als gevolg van de kap erosie optreden van maar liefst 10 ton grond per hectare per jaar. De dunne laag aarde van circa 50 cm ligt op kalksteen. Onder de heersende klimatologische en ecologische omstandigheden duurt het honderd tot tweehonderd jaar voordat er één centimeter aan de bodem is toegevoegd, waardoor het bijna onmogelijk wordt dat het eiland zich herstelt.  

De leider van het onderzoek, Abdulla Abbas Idjuddin, verbonden aan het Agroklimatologische en Land Research Centrum, stelt dat de houtkap geleidelijk aan het eiland zal reduceren tot een klomp kalksteen, die uiteindelijk in zee zal verdwijnen. De Indonesische bosbouwminister, Hasrul Hararap, ontkent het idee van het "zinken" van Yamdena: "er zijn veel andere eilanden op de wereld zonder bos en die zinken ook niet".  

Echter Indonesië heeft slechte ervaringen met ernstige problemen als gevolg van milieudegradatie. Bijvoorbeeld het eiland Tapak Kuda bij Noord Sumatra dat verdwijnt als gevolg van het kappen van het mangrovebos. De regering doet een beroep op de bevolking om dit eiland te verlaten. Maar ook het eiland Kei dat honderd jaar geleden al kaal gekapt is, is een goed voorbeeld van hoe het niet moet. Kei is niet veel meer dan wat rotsen met slechts kleine stukjes cultiveerbare grond. Alleen kokospalmen en cassava groeien hier nog enigszins.  

Plantages 

Op Yamdena levert niet alleen de houtkap problemen op. Op het grondgebied van zes dorpen is ongeveer 30.000 hectare bestemd voor de aanleg van plantages. Het staatsbedrijf dat dit moet gaan uitvoeren wacht op een vergunning om van start te gaan. Vanwege de bodemstructuur is de aanplant van plantages vanuit ecologisch opzicht gezien ontoelaatbaar. 

Minister Pronk, toentertijd voorzitter van de IGGI (een groep van donoren van Indonesië), gaf zijn bezorgdheid weer tijdens zijn bezoek aan Yamdena. Op de vraag door de Regent van de Zuidoost Molukken om een project voor schoon water was de reactie van Pronk: "hoe kun je schoon water krijgen als er ontbossing is?" Zijn boodschap aan de bevolking en de autoriteiten was dat het bos behouden moet blijven en dat de enige bron van water geen schade moet worden toegebracht. 

Yamdena heeft sinds kort twee grote moderne winkelcentra. Deze centra zijn gebouwd op 'heilige grond'. Hier werden traditioneel religieuze en culturele activiteiten gehouden. De komst van deze winkelcentra betekende een schok voor de bevolking die de winkelcentra-cultuur niet kent. De regionale regering kwam aan met een compensatie voor de grond. Ze kwam met andere grond in een naburig dorpje.  

De bevolking weigert echter om mee te doen met de nationale ceremonies op de nieuwe grond. Een en ander betekent echter niet dat er geen ontwikkeling plaats moet vinden aldus ICTI. Echter, ontwikkelingsprojecten moeten direct ten gunste komen aan de lokale bevolking en moeten het milieu niet schaden. Belangrijk hierbij is dat er geen kaalkap plaats vindt vanwege de kwetsbare  structuur van de bodem van het eiland. 

In het buitenland zijn verschillende organisaties bezig met de problematiek van de houtkap op Yamdena, waaronder de World Rainforest Movement en Rainforest Action Network (RAN). In Nederland maar ook daarbuiten vraagt de Molukse politieke organisatie Homeland Mission 1950 aandacht voor de problematiek op dit eiland. Tijdens de zitting van de VN Werkgroep voor Inheemse Bevolkingen afgelopen zomer in Genève is in de verklaring van deze organisatie de problematiek van Yamdena aan de orde gesteld. Ook is er een brief geschreven aan Oostenrijkse Parlementariërs die binnenkort naar Indonesië vertrekken om te praten over het bosbeleid en de houthandel van Indonesië. Men is druk bezig om te zoeken naar wegen om meer aandacht voor Yamdena te krijgen.  

Etienne Verlaat

Werkgroep Inheemse Volken 

Bronnen:

SKEPHI 'materiaal o.a.: 'To sink the Island- Logging problem in Yamdena Island'

RAN Action Alert, november 1993

Indonesia, Feiten en Meningen XVII, 4

Down to Earth, december 1-992

Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1993