Naar archief

UIT: NN #125/126 van 17 december 1992 – Thema: Religie  

'Solidariteit kent opeens haar grenzen' 

Langzaam maar zeker begint het erop te lijken dat de zwijgende meerderheid in Duitsland zich begint te roeren. Enerzijds als gevolg van de noodlottige brandstichting in Mölln, anderzijds omdat de SPD nu om is na het wijzigen van het asielbeleid. Dagelijks vinden er grootschalige demonstraties plaats als antwoord op het geweld tegen met name allochtonen, zondebok van een ontevreden samenleving. We hadden een gesprek met een medewerkster van een onafhankelijke vluchtelingen-hulporganisatie in Berlijn, die zich bezig houdt met de hulp aan illegale vluchtelingen en de strijd tegen het woekerende racisme. "De meest radicale sociale strijd wordt in mijn ogen momenteel gestreden door de vluchtelingen in de opvangcentra." 

'De politici in dit land hebben met het 'asieldebat' olie op het brandende racistische vuur gegooid. Dit is één van de redenen dat racistische aanvallen brutaler en heftiger worden. Gewelddadige aanvallen hebben zowel in West- als in Oost-Duitsland plaatsgevonden'.  

Een fragment uit een in december '91 opgestelde verklaring die door de bezetters van een deel van de Technische Universiteit (TU) in Berlijn uitgegeven werd. De bezetting, die plaats vond van oktober '91 tot het voorjaar van '92, werd uitgevoerd door voor het extreemrechtse geweld gevluchte vluchtelingen uit Hoyerswerda, Saksen en Hessen, in samenwerking met Berlijnse autonome vluchtelingengroepen. Het Anti-Racistisch Centrum (ARZ), zoals het bezette universiteitsgebouw werd genoemd, bood onderdak aan vluchtelingen die, doordat ze het verplichte verspreidingsbeleid van de Duitse regering negeren, of omdat ze gevlucht zijn voor racistisch geweld, woningloos zijn. 

Vluchtelingen die vertrekken uit de aan hen toegewezen woonplek verliezen alle ondersteuning van de overheid. Anderzijds bood de ARZ de mogelijkheid aan vluchtelingen om zichzelf te organiseren en informatie uit te wisselen aan elkaar. De bezettingsgroep eiste onder meer legalisering van alle vluchtelingen in het gebouw van de TU. 

Het resultaat van deze bezettingsactie was uiteindelijk niet best. Van de meer dan honderd vluchtelingen die gedurende de zes maanden werden ondergebracht in de universiteit, konden er slechts zestien gelegaliseerd worden en in Berlijn blijven. De rest van de groep werd overgeplaatst naar diverse vluchtelingenhuizen in de deelstaat Brandenburg of in de directe omgeving van Berlijn. De vluchtelingen die verbleven in de TU en die nu gelegaliseerd elders in Berlijn wonen, hebben recentelijk het initiatief genomen voor het opzetten van een vereniging van diverse etnische groeperingen. 

"Sinds een maand bestaat er een platform bestaande uit verschillende buitenlandse organisaties en dat is nieuw voor Duitsland". Aan het woord is Ingrid, werkzaam bij een onafhankelijke vluchtelingen-hulpgroep, die acht jaar geleden in Berlijn werd opgericht. 

"Dat platform gaat binnenkort een eigen krant verspreiden onder vluchtelingenhuizen en opvangcentra in Berlijn en omgeving. Het doel daarvan is om informatie afkomstig van vluchtelingen uit te wisselen aan vluchtelingen. Informatie die voor hen relevant is, zoals nieuws op het gebied van asielprocedures en wetswijzigingen op asielgebied, zal aan bod komen. Belangrijk aan die krant is verder dat er informatie in komt over de ervaringen die vluchtelingen opdoen in de diverse vluchtelingencentra." 

Zelforganisatie neemt toe 

De vluchtelingen die vanuit de bezette TU werden overgeplaatst naar vluchtelingenhuizen in de deelstaat Brandenburg, ondervinden momenteel problemen. In de zomer werden ze reeds geconfronteerd met racistische aanvallen van de plaatselijke bevolking, zeg maar jeugd. Diverse antiracismegroepen uit Berlijn gingen gedurende dat racistische geweld regelmatig naar Brandenburg om de huizen van de vluchtelingen te beschermen. 

Nadat de plaatselijke autoriteiten aanstalten maakten om de getroffen vluchtelingen te verplaatsen naar opnieuw andere vluchtelingenhuizen, namen de vluchtelingen contact op met de solidariteitsgroep van de ARZ in Berlijn. De verplaatsing kon op deze manier voorkomen worden. 

Ingrid: "Het is ongunstig voor vluchtelingen om van de ene naar het andere vluchtelingenkamp gezonden te worden. Zo bouw je onderling geen sociaal contact op. Het was goed om te constateren dat de Berlijnse vluchtelingen uit de ARZ zich ook in Brandenburg bleven organiseren." Deze zelforganisatie van de vluchtelingen in Brandenburg staat niet op zich. Het blijkt veel vaker te gebeuren. 

Ingrid: "Het is erg interessant om te zien hoe de vluchtelingen de laatste anderhalf jaar zichzelf sterker maken. De meest radicale sociale strijd die ik in m'n leven tot nu toe heb meegemaakt, wordt in mijn ogen momenteel gestreden door vluchtelingen in de opvangcentra. In veel vluchtelingenhuizen hebben ze zich georganiseerd om iets te doen aan de slechte woonomstandigheden. Zo vechten ze bijvoorbeeld tegen de aanwezigheid van een centrale keuken, omdat ze voor zichzelf willen koken. Als ze zelf gaan koken, moeten ze meer geld krijgen om eten te kunnen kopen. Daarom hebben ze sociale diensten bezet, om meer geld te eisen weet je wel. Ook Duitse mensen hebben problemen met hun uitkering, maar die zijn te bang om zich te organiseren. Dit terwijl vluchtelingen steeds weerbaarder en mondiger worden." 

Steeds meer vluchtelingen, merendeels afkomstig uit landen als Roemenië, Bulgarije, Vietnam en Afrika, blijken de vluchtelingenhuizen beu te zijn en nemen de benen. "De laatste twee jaar vliegen het aantal acties de pan uit. Vluchtelingen lopen weg uit de vluchtelingenhuizen en duiken onder. In het voorjaar van '91 was op deze manier al 50 tot 70 procent gevlucht uit de vluchtelingenhuizen, richting de grote steden. De mensen die niet zijn weggelopen, organiseerden zich vanzelf. Want: als je iemand kent waar je terecht kunt dan loop je weg, maar indien je blijft dan moet je jezelf zien te organiseren. In Neuholland, een dorp buiten Berlijn, waren vorig jaar racistische aanvallen op vluchtelingenhuizen. Stap voor stap organiseerden de vluchtelingen zichzelf tegen dit geweld en op een gegeven moment waren ze dermate sterk dat ze de racisten op hun beurt konden aanvallen", zegt Ingrid. 

"Vluchtelingen die in een uitzichtloze positie verkeren binnen vluchtelingenhuizen meten zich wel organiseren, bij elkaar blijven. Het is dan een kleine stap om je weerbaarder op te stellen tegen racistisch handelende autoriteiten. Als je met vluchtelingen praat, hebben ze het altijd over de racistische autoriteiten, de racistische geweldplegers en de politie van de straat."  

De vluchtelingen in vluchtelingenhuizen verblijven daar in afwachting van hun asielaanvraag. Waarom lopen ze dan in grote getale weg? Ingrid: "Velen geloven niet in een positieve afloop van hun aanvraag, wachten geen uitzetting af en lopen weg." Niet iedereen loopt weg om elders in Duitsland onder te duiken. Ingrid: "In Brandenburg zijn momenteel nogal wat vluchtelingen wiens legalisatie-aanvragen in behandeling zijn, maar die dat niet meer af willen wachten. Ze vragen hun paspoort terug en verlaten het land." 

Racistisch land 

Ingrid werkt voor een vluchtelingen-hulporganisatie, genaamd Asyl e.V. Ze draait daar onder meer spreekuur, waar vluchtelingen verschijnen die dringend hulp nodig hebben. Veelal juridische hulp, maar vaak zit de vluchteling dringend om woonruimte verlegen. 

Ingrid: "Het wordt steeds moeilijker om uitgeprocedeerde vluchtelingen onderdak te bieden. Meer en meer mensen willen weinig of niets meer te maken hebben met vluchtelingen in Duitsland. De solidariteit kent opeens haar grenzen. Dat is op dit moment het belangrijkste onderwerp van gesprek: hoe kon Duitsland zo snel veranderen in een racistisch land. Een belangrijk discussiepunt voor linkse mensen."  

Waarom zijn volgens haar de mensen zo snel veranderd in hun opvattingen? Ingrid: "Er is veel onderlinge concurrentie in de samenleving vandaag de dag, er is veel druk. Mensen uit voormalig West-Duitsland bleven concurrent van de mensen uit voormalig Oost-Duitsland door hun inkomensniveau verschil, andere werkomstandigheden. De mensen in voormalig Oost-Duitsland bleven concurrent van de immigranten, de hiërarchie is gebleven en zelfs versterkt. Feit is toch dat de grote meerderheid nog altijd zwijgt, die blijft in het midden. Links zal zich sterk moeten gaan richten op die grote grijze middengroep, maar het is een moeilijke tijd."  

Ook de linkse politieke partijen hebben in ijltempo de barricaden verlaten. "Er is een hoop veranderd na de eenwording in '89. De Alternative Liste en de Grünen hadden voor de val van de Muur hun standpunten omtrent de vluchtelingen-instroom diverse malen aangepast, om op die manier in het parlement te kunnen blijven zitten. Maar nu voeren zij ook al discussies over de huidige vluchtelingenwetten, alsof hun standpunten uit het verleden nooit hebben bestaan. In '86 nog hield de Alternative Liste een openlijke campagne voor het verlenen van onderdak aan illegale vluchtelingen. Nu, zes jaar later is zoiets niet meer denkbaar. Er zou daarvoor geen steun meer zijn. Nu zegt vrijwel iedereen dat er teveel vluchtelingen zijn, is iedereen bang dat 35 miljoen Russen de Poolse grens zullen overschrijden." 

Stemmingmakerij 

Ingrid vindt dat de media een belangrijke rol hebben gespeeld in de enorme stijging van de intolerantie ten opzichte van allochtonen. Vanaf begin 1990 is er sprake van een golf aan tendentieuze berichten in de reguliere media. Op zich is dat niks nieuws, want ook in 1986 was er sprake van een dergelijke propagandamachine gericht tegen de vluchtelingen. Maar met dit verschil dat het destijds niet zoveel bewerkstelligde als nu. In de zomer van '86 beweerde men dat de Muur in Berlijn een 'groot gat' zou zijn voor binnenkomende vluchtelingen. 

De politie hield daarop verscherpte controles in metro's en op andere plaatsen, maar vanuit de Berlijnse bevolking ontstond veel verzet daartegen. Er kwam harde kritiek op de politici die zich schuldig maakten aan het veroorzaken van het repressievere beleid ten opzichte van buitenlanders. De huidige hetze tegen allochtonen sorteert inmiddels veel meer effect. Ingrid: "Momenteel denken veel mensen dat er inderdaad teveel vluchtelingen zijn, vluchtelingenwetten kunnen aangepast worden. Nu willen ze zelfs de grondwet veranderen..."  

Onlangs kwamen de grootste regeringspartijen en oppositiepartij overeen dat de meerderheid van de 450.000 vluchtelingen die dit jaarpolitiek asiel hebben aangevraagd in Duitsland, binnen een jaar het land weer zullen worden uitgezet. Deze omgekeerde volksverhuizing van 300.000 mensen zal mogelijk zijn, zodra Polen en Tjecho-Slowakije bereid zijn de vluchtelingen verder te transporteren naar hun land van herkomst.  

De nieuwe Duitse asielwetgeving wordt rechtsgeldig, indien een viertal wetsvoorstellen door het parlement worden aangenomen. Onder meer zal artikel 16 van de Duitse grondwet ('Politiek vervolgden genieten het recht op asiel') gewijzigd moeten worden. Dit artikel wordt drastisch verzwakt door de toevoeging: 'Het recht op asiel geldt niet voor mensen die uit EG-landen komen of uit een ander 'derde land' dat voldoet aan de Vluchtelingenconventie van Genève en de Europese Mensenrechtenconventie. Deze toevoeging betekent automatisch dat Duitsland zich omringd voelt door landen die voldoen aan deze twee conventies. Dat zijn de EG-landen, Oostenrijk, Zwitserland, Polen en Tjechië. Wie als vluchteling een van deze landen als eerste aandoet, dient daar volgens de nieuwe Duitse regels derhalve te blijven. Ook Duitsland damt zich in. 

Eerst hetzevoering en stemming kweken, dan het doelbewust laten escaleren van het racistische geweid en het varkentje is gewassen. De touwtjes kunnen steviger worden aangetrokken, de mazen worden verfijnd. 

Eieren of mollies 

op 8 november liepen 350.000 mensen mee in een demonstratie tegen racisme in Berlijn, nota bene uitgeroepen door de politieke partijen. Het was vooraf duidelijk dat velen onder de demonstranten het niet zouden accepteren dat politieke kopstukken mee zouden lopen in de demonstratie. De politiek is immers hoofdverantwoordelijk voor de jacht op en het dodelijke geweld tegen vluchtelingen en andere minderheidsgroepen.  

Toch was de verontwaardiging in de Duitse media immens groot, nadat hypocriet en als bondskanselier Kohl en Von Weiszäcker massaal werden uitgefloten en bekogeld met verfbommetjes. De heisa dat dit gebeuren veroorzaakte, past feilloos in het plaatje van de hetze die gevoerd wordt tegen vluchtelingen en mensen die voor hun rechten opkomen. Ingrid vindt de verontwaardiging rondom het eieren-incident belachelijk overtrokken. 

Ingrid: "Iedereen in Berlijn die met de strijd tegen racisme bezig is, had gedurende de aanloop naar de demonstratie, die georganiseerd werd door de overheid, de innerlijke drang om zich ergens op af te reageren. De frustraties stapelen zich langzaam maar zeker bij ons op, maar we hebben niet het gevoel dat we kracht uitstralen. De n zag mogelijkheden om iets te ondernemen tegen de politici die mee zouden lopen, de ander dacht dat zoiets onmogelijk zou zijn vanwege de hoeveelheid politie. Verschillende groepen hadden acties voorbereid, gericht op de schijnheiligheid van de politici. 

"En van die acties was het gooien van eieren naar onder meer Von Weiszäcker. Maar de demo draaide niet uit op een pro-politici-propaganda demonstratie, integendeel. Ze liepen wel mee, maar ze vielen nauwelijks op omdat ze omgeven werden door een enorme hoeveelheid mensen die om hen heen liepen en tegen de parlementaire politiek zijn. Zo kon je voormalig minister van Buitenlandse Zaken Genscher en de huidige Mölleman nauwelijks zien lopen, omdat ze omgeven werden door honderden autonomen! Ze kwijnden weg en konden op die manier de demonstratie niet naar zich toe trekken. Een goede ervaring, we hebben goed gereageerd. Op het eindpunt was veel mogelijk, de politie trad aanvankelijk niet of nauwelijks op. Verbazingwekkend."  

De politici op het podium kregen in ruil voor hun blabla-praatjes eieren voor hun smoel. Ingrid vindt dat ze hiermee achteraf blij mee hadden moeten zijn, in plaats van kwaad te worden. "Het protest van de autonomen kwam niet positief over in de media, maar de media staan dan ook niet aan onze zijde. Maar ja, als je dit protest vergelijkt met dat van begin jaren tachtig tegen het bezoek van Reagan... Toen vlogen er brandbommen door de straten van Berlijn, daar waar de demonstratie van de autonomen aan voorbij trok bleef geen winkelruit onbeschadigd. Tien jaar later gooien we met eieren, de journalisten moeten niet zeiken. Het is toch nooit goed. Voor mij was het n van de goedaardigst verlopen demonstraties tegen fascisme van de afgelopen jaren! Het antwoord zou moeten zijn: mollies tegen het parlement. De Duitse televisie zond het laatste deel van de demonstratie rechtstreeks uit, ik was gechockeerd van het commentaar. Niemand begreep onze woede, althans niet achter de microfoon. Terwijl voorafgaand diverse kranten melding hadden gemaakt van onze plannen om de racistische politici aan te vallen." 

Sociaal isolement  

Dat de autonomen zich redelijk rustig houden de laatste tijd, heeft veel te maken met de schrikbeelden van brandende vluchtelingenhuizen, die vrijwel dagelijks op tv-schermen waar te nemen zijn. 

Ingrid: "De acties van radicaal-linkse groepen zijn de laatste jaren behoorlijk veranderd. Het is op een bepaalde manier veel minder militant dan in voorgaande jaren. Dat komt onder meer door de wijze waarop de media ons afschilderen. Zo is het niet verstandig om acties uit te voeren met brandbommen, want dat wordt onmiddellijk geassocieerd met fascistische activiteiten. Je moet enorm voorzichtig zijn met de vorm van de acties, want je wordt anders snel over een kam geschoren met extreemrechts."  

Maar het is natuurlijk niet alleen de schuld van de media, dat de autonomen in deze tijden van enorme beroering er wat bedeesd en verdwaald bij lopen. 

Ingrid: "Het is inderdaad niet verbazingwekkend dat links-radicale groepen zich isoleren van de samenleving, het is een logisch gevolg van hun werkwijze. Ze organiseren dan wel demonstraties, picket-lines bij aangevallen vluchtelingenhuizen en vallen te pas en te onpas de skinheads aan. Vervolgens eisen ze een antiracistische houding van de plaatselijke bevolking, daar waar de autonomen hun eenmalige mobiele activiteiten ontplooien. Zo werkt dat natuurlijk niet. Ze weten niet wat er werkelijk gaande is in de steden en dorpen. Zo hebben ze geen binding met sociale groepen die zich bezig houden met de hulp aan werklozen. Als je zelf nauwelijks in de maatschappij staat, ja, dan mag je niet zo veel verlangen van de plaatselijke bevolking. 

Mensen gedragen zich niet zomaar racistisch. Het komt door de stijgende werkloosheid, de hogere huren die nu betaald moeten worden. De dagelijkse problemen van de gemiddelde Duitser zijn groter geworden sinds de val van de Muur. Als je daar geen oog voor en binding mee hebt, dan zal je als links-radicale beweging niet groeien en een gesoleerde positie in blijven nemen. Je moet beseffen dat de mensen al problemen zat hebben in hun dagelijkse leven. Ze willen geen vluchtelingenhuis in hun buurt hebben. Niet eens zozeer omdat ze tegen vluchtelingen zijn, maar meer omdat ze dan weer met het probleem opgescheept zitten van het extreem-rechtse geweld: En dat betekent nog meer problemen. Als antiracismegroepen dienen we daar nauwlettend op te letten. We moeten ons werk voor de vluchtelingen blijven doen en ondertussen goed in de gaten houden welke sociale problemen er spelen. 

Alex van Veen                   

Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1992