Naar archief

UIT: NN #125/126 van 17 december 1992 – Thema: Religie  

Antifascisme voor iedereen 

Er begint zich in Nederland een antifascisme beweging te ontwikkelen. Na jaren praten over de noodzaak daarvan en steeds weer verdwijnende tijdelijke initiatieven nemen nu niet alleen akties en andere aktiviteiten toe, maar ontstaan steeds meer permanente organisaties. Wat voorlopig nog een probleem is, is de verhouding tussen de diverse initiatieven en een soort gezamenlijk idee over welke kant het de komende tijd op moet. 

De demonstraties de laatste tijd in Leeuwarden, Groningen, Hengelo en die van Beek naar de Duitse grens laten een groeiende bereidheid zien om de straat op te gaan. Hierin zijn het niet alleen radikale aktivisten die het voortouw nemen; de initiatieven zijn breed opgezet en bijvoorbeeld de Hengelose demonstratie had niets met radikaal-links te maken. Is het een teken dat er daar dan ook 4000 mensen op kwamen dagen? 

Radikale akties 

De laatste maanden zijn er een aantal autonome antifascistische akties ondernomen. Deze akties worden ad hoc genomen. Er zit geen voor alle antifascisten toegankelijke structuur omheen en er is geen duidelijke bediskussieerde en doordachte strategie te ontdekken. De aktie bij een vergadering van de Centrum Democraten in Amsterdam was een nieuw voorbeeld van akties waarbij niet duidelijk is wat de gevolgen er van zijn. 

Ik vind hel goed om de CD duidelijk te maken dat ze op de nek gezeten worden maar dat is ook wel genoeg. Als ik de stukjes na de aktie in de krant lees dan vraag ik me af of de gemiddelde lezer nou veel sympathie op kan brengen voor zo'n aktie. De fasco's veroorzaken het meeste geweld maar als er dan staat dat sommige van de antifascisten knuppels hadden ontstaat het beeld dat beide partijen binnen op een knokpartij uit waren. 

Extreem-rechts groeit m.i. doordat Hollanders in slechte posities de politiek terecht verwijten ze in de steek te laten. Het leven is ingrijpend veranderd de laatste twintig jaar en mensen die in 'buurtjes' woonden die 'gezellig' waren (gelukkiger kan een Hollander niet worden) hebben die zien veranderen. Voorbeelden hiervan zijn individualisering en de komst van migranten.  

Daar bovenop komt een weinig voorspoedig economisch vooruitzicht. Er is in de 'Witte Wereld' een verschuiving naar rechts, althans naar 'eigen problemen oplossen i.p.v. die van anderen' en dat gebeurt niet altijd op even sympathieke en verstandige manier. De VS hebben Clinton ervoor gekozen en wij de PvdA, in België het Vlaams Blok. In heel Europa is links in het defensief en (extreem-)rechts in de aanval. 

Dit zijn grote problemen die de schaal van autonome antifa-akties te boven gaan. Daar ligt mijn probleem met de huidige koers van sommige radikale antifascisten: men opereert teveel vanuit de eigen positie, los van andere anti-fascistische groepen. Zo ontstaat een gewone antifa-beweging en daarnaast een radikale, met weinig kontakten onderling. Daarin ligt een basis voor problemen (geweldsdiskussie b.v.) voor de toekomst. 

De situatie is nog niet zodanig dat we in paniek moeten raken maar wel zo serieus dat we ons niet veel fouten kunnen veroorloven. Dat Janmaat in de peilingen op 5 zetels staat is een verontrustend teken (dit betekent waarschijnlijk dat de Centrumpartij daar ook een zetel van krijgt als ze er in slagen landelijk op de kieslijsten te komen).  

We moeten ook naar onszelf en naar onze eigen directe geschiedenis kijken. Met 'ons' bedoel ik links radikale mensen, die zelf willen handelen om fascisme te bestrijden en klein te krijgen en houden. In die geschiedenis spelen voor mij een rol de zaken als marginalisering en toenemende isolering van gematigder 'bewegingen' van radikaal-links gedurende de jaren '80.  

Symbolen hiervan zijn de blokkade van Borselle waar een enorme kloof gaapte tussen gematigde aktivisten en de 'autonomen', of de ontruiming van het Wolters Noordhof Complex. Bij dat laatste moet wel opgemerkt worden dat het hierbij ging om één gekraakt complex en een kleine groep mensen (krakers), en niet om een grootschalig maatschappelijk probleem als opkomend racisme/fascisme dat heel veel mensen raakt. 

In mijn visie komt het doel voor het middel of de vorm en niet andersom. En het doel is (voor mij): Voorkomen dat extreem-rechts een grotere machtsbasis krijgt en daarom voorkomen dat dit gedachtegoed in meerdere mate gezien wordt als een te verkiezen alternatief voor de huidige politiek. 

Alle andere zaken zijn bijzaken, oftewel ondergeschikt aan het hoofddoel. Radikaliteit is voor mij dan ook een middel en geen doel op zich. Dus kom je dan tot de volgende gedachte: als het doel er op langere termijn mee gediend is kan het beter zijn om de CD vergadering niet op een dergelijke manier te verstoren.  

Een extra overweging hiervoor is dat er meer mensen nodig zijn om extreem-rechts er onder te krijgen dan radikaal links en er dus voorzichtig moet worden omgesprongen met provocerende akties zolang niet duidelijk is wat migranten-, anti-racisme/anti-fascisme-, jongeren of kerkelijke organisaties ervan denken en er een of andere relatie met hen bestaat.  

Dat is nu vaak niet duidelijk omdat er geen bredere structuur is en deze groepen naar ik aanneem niet uitgenodigd zijn voor een voorafgaand overleg of anderszins gepolst zijn. Het kan best zijn dat dergelijke overwegingen kunnen leiden tot het uitvoeren van een aktie als deze, maar waar het mij om gaat is dat ik me afvraag of dergelijke overwegingen een rol hebben gespeeld. 

Gematigde taal 

Gezien mijn ervaringen met dit soort stukken uit het verleden gebeurt het vaak dat de mensen op wie ik me speciaal richt, mijn opstelling afwijzen en daarmee gelijk het hele stuk. Dus wordt er niet over fundamentele vragen gediskussieerd en is er geen echte strategiediskussie. Want dit zijn maar woorden en die zijn goedbeschouwd niet meer dan lucht. In het gunstigste geval denk jij nu en dan "daar zit wat in" en gaat over tot de orde van de dag. En stel, we hebben straks in verschillende plaatsen een alarmlijn en er is geen duidelijke strategie waarover overeenstemming bestaat dan lopen mensen het alarm achterna. Dan loop je het risico dat je bezig bent met fascisten bestrijding i.p.v. fascisme bestrijding. 

Omdat ik het gevaar loop verschrikkelijk somber te worden met dit stuk moet ik nu zeggen dat het dat helemaal niet is, dat er wat mij betreft allerlei tekenen zijn die erop wijzen dat het in Nederland inderdaad niet zo ver zal komen als in Duitsland. Ik wil hiermee niet zeggen dat we in Nederland niet in meerdere mate te maken krijgen met nazistisch geweid. Het ANS is druk bezig Gau Niederlande te organiseren en is zeer gevaarlijk.  

Maar wat in Duitsland pas nu begint te komen is in Nederland al in volle gang: organisaties en groepen spreken zich uit over racisme en fascisme en nemen stelling. Duitsland had drie jaren met fascistische misdaden nodig om zo verte komen. Nederland doet het terwijl er hier slechts tekenen zijn dat het kan gebeuren.  

Als je alleen al de tv bekijkt zie je omroepen stelling nemen, programma's belichten antiracisme initiatieven (bijvoorbeeld 'van gewest tot gewest' met een item over de antifa-telefoonlijn in Nijmegen), en RTL 4 heeft een reclamespot, die ik helaas nog niet gezien heb, in de trant van "Meent U dat buitenlanders minder zijn dan Nederlanders? Dan wensen wij U niet meer als kijker!". Het Parool lijkt de draad uit de oorlog weer op te pakken, de NRC neemt het zeer serieus en het Nieuwsblad van het Noorden pakt het ANS aan. Er loopt van alles in de hele maatschappij. Mensen zijn bereid om wat te doen, om te demonstreren. Er wordt van alles georganiseerd. In alle geledingen van de samenleving. 

Brede radikale beweging 

Als radikaal-links de maatschappelijke ontwikkelingen wil beïnvloeden, moeten we uitgaan van nieuwe vormen en methodes. Dus nieuwe bondgenootschappen en strijd midden in de maatschappij en niet in de marge. Ik geloof dat als het goed wordt aangepakt er veel mogelijkheden liggen om het isolement van de laatste jaren echt te doorbreken.  

Een groot verschil tussen radikaal-links en gematigder groepen is niet zozeer radicale ideeën maar een verschil in het gebruik van middelen en doelen. Iedereen gaat waarschijnlijk uit van zelforganisatie, eigen handelen en verzet. Velen echter willen politici tot een oplossing dwingen en gaan er niet van uit dat ze het heft in eigen hand houden. Onze bijdrage in de anti-fascisme beweging moet zijn dat we een katalyserende funktie kunnen vervullen in het ontstaan van een beweging die ook zonder politici haar doelen wil en kan bereiken. We moeten voorkomen dat het een 'kruisrakettenbeweging' wordt die ineenstort als het kabinet beslist heeft. . 

Er moet afgerekend worden met kliekjesgeest en ondemocratische structuren. We zullen moeten samenwerken, de vetes uit de jaren '80 moeten begraven, leren water in de wijn te doen en ons niet zo fundamentalistisch op te stellen dat we op termijn onze eigen ruiten ingooien. Nu woon ik in Amsterdam en daar is het extremer dan in andere steden. Niet alleen wat betreft vetes maar ook wat betreft heftigheid. Maar er zijn volgens mij overal kliekjes die liever niet met elkaar samenwerken om een of andere, vanuit het perspektief van het doel en het geheel van maatschappelijke omstandigheden, marginale reden.  

Laten we elkaar serieus nemen en respekteren en naar consensus streven i.p.v. naar twee groepjes. Daarna op plaatselijk en landelijk niveau goed vergaderen, afspraken maken waar mensen zich ook aan houden. Als ik goed geïnformeerd ben begint een landelijk overleg van groepen vorm te krijgen. Vanuit zo'n basis, of tegelijkertijd met het opruimen van bovengenoemde ballast, moet gewerkt gaan worden aan steun van buiten 'onze' kringen, het informeren van mensen, het ontwikkelen van machtsmiddelen, het verder opbouwen van een struktuur. 

Rik, Amsterdam

Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1992