Naar archief

UIT: NN #123 van 12 november 1992  

Illegalen als zondebok? 

Een pleidooi voor hert legaliseren van illegalen 

Het gaat slecht in Nederland. Er is sprake van economische stagnatie, sociale voorzieningen worden afgebroken en de werkloosheid blijft groot. Wie is daar schuldig aan? De laatste maanden blijkt een zondebok gevonden te zijn: 'de illegalen'. Zowel politici, delen van de pers als anderen blijken zich daar in gevonden hebben. De illegalen pakken 'ons' werk af en maken misbruik van onze voorzieningen. Verder zijn ze vaak crimineel en zijn dus een bedreiging voor onze 'rechtsstaat'. Hebben we dit soort vooroordelen in het verleden niet vaker gehoord? De realiteit is echter geheel anders. Illegalen doen werk waar anderen (meestal terecht) geen zin in hebben. Onder meer hierom is een geheel andere aanpak van het illegalenvraagstuk vereist. Hieronder enkele voorstellen. 

In Den Haag publiceerden J.G. Vos en S. Santokhi 26 oktober in opdracht van de Sociale Dienst een rapport over illegalen in de gemeente. Het rapport was het resultaat van een onderzoek naar illegalen in de gemeente, wat vorig najaar was gestart. De politiek reageerde snel en fel, zowel lokaal als nationaal.  

De reacties op het rapport tonen aan dat een nieuw dieptepunt is bereikt in de discussie over illegalen. Teneur van de reacties was in het algemeen dat illegalen geen enkele hoop mogen koesteren op legalisatie en het land zullen moeten verlaten. Staatssecretaris Kosto meent dat gemeenten niet mogen volstaan met slechts het oppakken en uitzetten van criminele illegalen. In een brief aan de Amsterdamse burgemeester Van Thijn schreef hij: 'Geenszins mag de indruk worden gewekt dat illegaal verblijf hier tolerabel is indien men zich niet aan het plegen van strafbare feiten schuldig maakt.'  

De jacht op de illegaal lijkt geopend. En alle neuzen wijzen in één richting: er mag geen hoop zijn op legalisering omdat immers volgens het Haagse rapport legalisering de hoop is waar illegalen hun verblijf hier dragelijk mee kunnen maken. De redenatie is dat de naam van Nederland als land waar (illegaal) werk te vinden is moet veranderen naar een land waar het moeilijk is voor illegalen om te overleven. Naast uitzetting van illegalen moet een beleid dat werkgevers hard aanpakt en illegalen uitsluit van alle overheidsvoorzieningen (met uitzondering van de gezondheidszorg) deze kentering teweeg brengen. 

Populisme voor de Arbeiders 

'Nieuw flinks' herleeft met Felix Rottenberg en Aad Kosto als kopstukken. Illegalen moeten weg, verdwijnen zijn de letterlijke woorden. Zeg dat maar eens hardop in het Duits. Aangezien dit sociaal-demokraten zijn en geen neonazi's is deze opstelling eigenlijk vreemd. Als we beter kijken blijken de 'illegalen' het slachtoffer te zijn in het politieke spel om de macht: In de huidige diskussies worden de messen geslepen voor de verkiezingskampagnes van 1993 die nu al losbranden. 

De 'oudhollandse arbeider' vormt het traditionele elektoraat van de PvdA. Dat elektoraat is afgeknapt op de politiek, te beginnen bij de socaal-demokraten. Ze projekteren hun problemen met het vinden van werk, woningen enz. op migranten. Tot nu toe werd dit, naast Janmaat, slechts bevestigd door Bolkestein. De 'arbeider' neigt in de huidige peilingen in toenemende mate naar extreem-rechts. 

PvdA kopstukken spreken hen nu rechtstreeks aan door de indruk te wekken dat ook 'nieuw flinks' wel raad weet met ongewenste mensen. Dat Europa verrechtst is bekend. Dat de bestaande ekonomische krisis nog wel even voortduurt lijkt ook duidelijk. De PvdA heeft enorme verwachtingen gewekt bij mensen door te zeggen dat ze wat zouden doen om een sociaal tintje te geven aan de Lubberspolitiek. Momenteel staan ze er in de peilingen nog steeds ernstig beroerd voor omdat ze de sociale situatie ondanks mooie woorden als 'Sociale Vernieuwing' niet hebben kunnen verbeteren. De huidige situatie is niet meer, om in Kosto's' woorden te spreken, 'sober doch humaan' maar 'ontmoedigend'. 

De PvdA kiest er nu maar voor 'het volk' te sterken in vooroordelen. Als ze het al uitleggen en zich niet beperken tot kreten roepen ze dat het nu eenmaal slecht gaat en doen een beroep op mensen om geduid te hebben. Dit laatste is trouwens gebaseerd op een optreden van Rottenberg bij Veronica Nieuwslijn in de Afrikaanderbuurt in Rotterdam. Ondertussen toonde hij begrip voor de situatie waarin men meende te verkeren. Hij vond ook eigenrichting (zoals dat mooi heet) te begrijpen, want dat deed hij ook als ze z'n fiets wilden jatten. 

Vooroordelen 

De illegalen zijn de zwakste groep in onze samenleving; zowel als ekonomische groep als door het feit dat zij illegaal zijn waardoor hun stem niet gehoord wordt en zij geen rechten hebben. Een makkelijk slachtoffer dus. Laten we eens naar de feiten kijken. Dat 'de illegalen' misbruik van sociale voorzieningen zouden maken wordt door geen enkel feit aan· getoond. Natuurlijk zijn er illegalen die dat doen maar het overgrote deel van de illegalen zal juist voorkomen om waar dan ook geregistreerd te raken.  

De ervaring van vluchtelingengroepen is juist dat illegalen geen enkele toegang hebben tot wat voor voorziening dan ook. Zelfs medische voorzieningen zijn onbereikbaar omdat illegalen te bang zijn om naar een dokter te gaan wegens eventuele registratie. Het aantal illegalen dat misbruik maakt valt in het niet bij bijvoorbeeld 'witte' kapitaalkrachtige Nederlanders en bedrijven die misbruik maken van belastingwetgeving. Dit gaat om miljarden. Kunnen wij daar niet de prioriteit leggen? Dan blijven de sociale voorzieningen ook betaalbaar. 

"Illegalen pakken ons werk af". Onzin: illegalen doen werk onder omstandigheden die sinds begin deze eeuw eigenlijk niet meer zouden mogen bestaan. Voor weinig geld veel uren per dag werken zonder enige bescherming of rechten. Als dit werk (glastuinbouw, schoonmaakbranche, konfektie-ateliers, horeca en de bouw) opgevuld zou moeten worden door werklozen dan zouden op z'n minst sociale premies betaald moeten worden en een minimumloon.  

Wanneer dit gebeurt zullen diverse producten in prijs omhoog schieten, wat ook nadelig is voor onze konkurrentiepositie met het buitenland. Ook de gehele toeristenindustrie met als belangrijke tak de horeca draait op illegalen en zwartwerkers. Met andere woorden: illegalen zorgen voor een deel voor onze welvaart maar hebben daar geen profijt van. 

Hetzelfde speelt zich af op mondiaal niveau. Doordat het Westen lage grondstofprijzen kan afdwingen van Derde Wereld landen worden er grote winsten gemaakt en is onze welvaartstaat mogelijk gemaakt. Dit is een van de redenen dat er in Derde Wereld landen sprake is van grote armoede met als gevolg dat mensen naar het Westen vluchten. 

Daarnaast vluchten veel mensen voor oorlog. Oorlogen die gevoerd worden met wapens uit het Westen en waar gigantische winsten mee gemaakt worden. Oorlogen en onderdrukking door dictators die gesteund worden door het Westen: Saddam Hoessein in Irak tot vlak voor de Golfoorlog, Mobutu in Zaire enz. Is het dan raar dat mensen hierheen vluchten.  

Wij, het Westen, propageren toch dat we het enige demokratische systeem hebben. We doen toch niet anders dan reklame maken voor onze luxe in de hele wereld. Maar in plaats van al die vluchtelingen met open armen te ontvangen en onze welvaart te delen moeten ze gecriminaliseerd worden en terug gestuurd. Want illegaliteit zou criminaliteit in de hand werken. Is het niet zo dat bezuinigingen, de afbraak van sociale voorzieningen en het gebrek aan enig vertrouwen in 'de politiek' de voornaamste redenen zijn voor de criminaliteit. Het aandeel van illegalen binnen de criminaliteit is een te verwaarlozen factor. 

Als Kosto (en niet alleen Kosto) nu elke keer totaal ongefundeerde dubieuze uitspraken doet dan is hij niet meer en minder dan een wegbereider van racistische vooroordelen. Zeggen of de suggestie wekken dat illegalen misbruik maken van voorzieningen en onze banen afpakken en allemaal uitgezet moeten worden (dit alles geheel in tegenspraak met rapporten en onderzoeken) leidt de aandacht van oorzaken af en speelt in op een gesundes Volksempfinden.  

Wie heeft er eigenlijk last van illegalen? Dat alle illegalen uitgezet zouden moeten worden is onmogelijk en kan de overheid op geen enkel wijze waarmaken. Daarmee is het een kleine stap dat mensen gesteund door uitspraken van de overheid zelf een handje mee gaan helpen. Waar dit toe leidt zien we in Duitsland. 

Alternatieve maatregelen 

'Nuance is geheel zoek in discussie over illegalen' kopt een artikel van de twee schrijvers van het Haagse rapport in de Volkskrant (4-11-92). Zij stellen onder andere 'dat verscherping van de repressie ongetwijfeld tot gevolg zal hebben dat de omvang van het zwarte circuit gaat toenemen. Dat zal marginalisatie en uitbuiting alleen maar verster'.  

Een genuanceerde aanpak is natuurlijk mogelijk. Ik wil deze uitwerken aan de hand van de konfektie-industrie. Deze aanpak wordt ook ondersteund door een groot aantal maatschappelijke organisaties waaronder GroenLinks, XminY, atelierhouders en -arbeiders en thuiswerkorganisaties die een brief schreven aan Staatssecretaris Ter Veld. 

In deze brief wordt ingegaan op de voorgestelde wijziging van de Wet Keten Aansprakelijkheid (WKA) die volgens kabinetsplannen van toepassing moet worden in de konfektie-industrie. De WKA is nu al van toepassing in de bouw ter voorkoming van zwartwerk. Naast het feit dat de voorstellen niet de opdrachtgever aansprakelijk stellen zal de wijziging van de wet ertoe leiden dat het voor atelierhouders minder aantrekkelijk wordt om met illegalen/zwartwerkers te werken.  

Net als de schrijvers van het Haagse rapport verwachten de briefschrijvers echter niet dat dit ertoe zal leiden dat de sector plotsklaps 'gezond' wordt, maar dat er een verschuiving van de illegale/zwarte arbeid zal plaatsvinden. De zwarte arbeid zal meer verborgen worden. Het afdragen van premies door atelierhouders zal de lonen omlaag drukken en ervoor zorgen dat de arbeidsomstandigheden verder verslechteren. 

Er werken nu ca. 5000 illegalen in de konfektie-industrie, die gemiddeld 70-80 uur per week werken. Als het beleid van Kosto slaagt en deze mensen allemaal uitgezet zouden worden, zouden er 10.000 mensen aan de slag moeten in konfektie-ateliers ervan uitgaand dat deze 40 uur per week werken: Net zo min als er 10.000 illegale Ghanezen in de Bijlmer wonen, zitten er 10.000 werkloze stikkers e.d. thuis duimen te draaien.  

Dus is er een probleem: de produktie die in Nederland plaatsvindt is noodzakelijk voor de snelle leveringen aan kledingverkopende bedrijven. Zij plaatsen hier opdrachten en zullen dat blijven doen. Wordt de voordelige produktie hier aangepakt dan zullen nieuwe wegen gezocht worden. Legaal werken is zeer moeilijk door de lage prijzen en gebrek aan personeel.  

Dus worden de ateliers kleiner en meer verborgen: niet meer in een begane grond ruimte maar in de kelder, op zolder of met de naaimachine in de badkamer in woonhuizen. Of er zullen meer thuiswerksters worden ingeschakeld. Deze trend is zichtbaar n.a.v. de maatregelen die de afgelopen jaren genomen zijn. Nu al is te zien dat thuiswerksters in een atelier werken: als eigen baas waarvoor de atelierhouder geen premies hoeft af te dragen. 

Legalisering 

De organisaties pleiten bij staatssecretaris Ter Veld voor aanpassing van de Wet Keten Aansprakelijkheid zodat de konfektie-industrie een gezonde toekomst krijgt. Ze kiezen voor een oplossing van problemen en niet voor verschuiving daarvan. Belangrijkste maatregel is legalisering van illegale konfektie-arbeiders die hier per 1-1-'93 ingeschreven staan en waarvoor dus premie is betaald. Achtergrond hierbij zijn bovengenoemde gevolgen van de WKA-aanpassing.  

Dat legalisering zou leiden tot een aanzuigende werking is niet bewezen. Als duidelijk is dat de legalisering eenmalig is en er toe leidt dat de vraag naar zwarte/illegale arbeid afneemt, is eerder een afname van de hoeveelheid mensen die hier komen om in de konfektie te werken te verwachten. Die vraag neemt echter slechts af als naast legalisatie ook een eind wordt gemaakt aan de steeds lagere prijzen die voor geproduceerde kleding worden betaald.  

De Wet Keten Aansprakelijkheid zou zó moeten werken dat ook uitbetaling van het minimumloon in de gehele keten wordt gegarandeerd. Dit neemt niet alleen de 'noodzaak' voor werkgevers weg om illegalen in te schakelen (net zo'n noodzaak voor deze werkgevers als het voor bewindslieden is 140 te rijden om op tijd bij een vergadering te zijn...) Het zorgt er ook voor dat legale werkzoekenden meer gemotiveerd worden voor een loopbaan in de konfektie-industrie omdat er van te leven valt. 

De derde aanpassing die moet plaatsvinden is afschaffing van de 2/5 maatregel voor thuiswerk(st)ers. Die zorgt er voor dat thuiswerk als 'bijverdienste' beschouwd wordt en thuiswerk(st)ers geen arbeidscontract kunnen krijgen waarmee ze in een uitbuitingsverhouding tot opdrachtgevers komen te staan. 

Niet alleen beschouwen de organisaties de voorgestelde maatregelen als haalbaar en effectief: meer dan de voorstellen die momenteel in de media worden gedaan. Het getuigt ook van een menselijker opstelling tegenover illegalen die vaak een belangrijke bijdrage aan de Nederlandse economie leverden en leveren. Ze kiezen er niet voor om mensen te gebruiken en na gebruik weg te gooien. 

Rik 

(Dit stuk is gebaseerd op drie artikelen: Eén van het Schone Kleren Overleg, één van de Vluchtelingenwerkgroep van het Autonoom Centrum (waaronder de 'steungroep Muluta' en een stuk van mijzelf)

Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1992