Naar archief

UIT: NN #122 van 29 oktober 1992  

Grenzen aan vrijheid van meningsuiting 

Niet alleen een discussie binnen de kunst 

De Guns N'Roses boykot-oproep door Act Up heeft binnen de kolommen van NN al heel wat los gemaakt. Simon S. reageerde als eerste. In NN #116/117 stelt hij dat kunst nooit en te nimmer geboykot dient te worden, ongeacht de strekking van de teksten. Twee nummers later stelt Felix Zwitsers dat Simon S. te ver gaat. Vrijheid aan de grenzen van meninguiting zijn wél mogelijk. "Het is gewoon verboden om bewust mensen tegen elkaar op te zetten op grond van ras, sekse en nog zo een het ander. Dat ligt vast in allerlei internationale verdragen en wetten". Hij stelt vervolgens voor via kort gedingen racistiese organisaties failliet te procederen. Marc stelt in dit nummer namens de Vonk dat de diskussie niet beperkt moet blijven tot het wereldje van de kunst, maar daar waar zij thuishoort: op straat.  

Juristen moeten inderdaad maar eens gevraagd worden om Felix Zwitsers idee uit te proberen. Het zou fijn zijn als allerlei ekstreem-rechtse propagandaclups op de fles gejaagd kunnen worden. Ik vind uiteraard niet dat zo'n aanpak de enige invalshoek mag zijn omdat het probleem van discriminatie, in welk kader dan ook, een normatief probleem is, een menselijk probleem, wat niet alleen in rechtszalen of kranten ter sprake moet komen. Ook op straat moet het, meer dan tot nu toe, onderwerp van gesprek zijn, zodat de taal van die straat verandert. De taal van de straat die ook dan nog garant kan staan voor een briljante tekst van Osdorp Posse. Briljant in eenvoud en omdat die jongens zelf moeten weten waar ze over willen rappen. Alleen zal die tekst in al z'n eenvoud dan niet zo kwetsend zijn voor een komplete sekse. 

Maar als de norm niet verandert, heeft het niet veel zin je te pletter te procederen. Het procederen als middel zie ik wel zitten. Maar meer omdat het een bijdrage zou zijn aan het forceren van een kritiese discussie over de norm, dan vanwege de verwerkelijking van de geschetste konsekwenties. 

Voor ik verder ga lijkt het mij belangrijk vast te stellen dat tot nu toe alle bijdragen aan de censuurdiskussie, ingeluid door Act Up/Outrage, individuele reacties vormen. Zoals ook het geval is met de gehele links-radicale meningvorming over de te volgen strategie tegen extreem-rechts, is dit tekenend voor een beweging. Tekenend in die zin dat de discussies zich niet meer in georganiseerd verband lijken te ontwikkelen. Dit stuk probeert dat te doorbreken en nodigt uit om te reageren, maar ook om te organiseren. Laten we er gemeenschappelijk zorg voor dragen dat het onverschillige geschokschouder ophoudt, dat de discussie op straat komt te liggen, daar waar ze thuishoort! 

Verdraagzaamheid 

Het artikel van Axl (NN #115), waarin hij oproept om Guns N'Roses te boycotten vind ik aanleiding geven tot een boycotactie. Ik begrijp niet waarom Simon S. (NN #116/117) er bezwaar tegen heeft. Axl geeft immers een duidelijke onderbouwing van de oproep. In tegenstelling tot de informatie die Felix Z. aan Vrankrijk gaf over Vinkenoog, kan iedereen zelfs de Act Up-oproep overwegen. Iedereen kan de informatie verifiëren en er is geen sprake van een - overigens noodzakelijke incidentele stap, zoals in het geval van de Vinkenoog lezing in Vrankrijk. 

Al is het terecht te stellen dat we altijd achter de (ekstreem-rechtse) feiten aanlopen, en dus steeds reageren, is een boycot als reaktie toch een tamelijk offensief stapje. Een boycot zal de discussie stimuleren. Alleen moet je daar dan vervolgens wel energie is steken (wat Act Up in de loop der tijd wel bewezen heeft te willen doen). Want alleen maar vergruizen en niet over de grenzen van het toelaatbare willen praten, of ook willen aksepteren dat mensen hun fouten niet alleen inzien, maar zelfs herstellen, daarmee is niemand gediend. 

En het levert ook geenszins op wat ik zo fel begeer: een verdraagzame samenleving waarin kritiek normaal wordt gevonden en waar er zorgvuldig met die kritiek wordt omgesprongen. Daar valt het soort larie wat Axl Rose in repliek op een schrijven van Act Up aanvoert niet onder. De argumentatie voor "One in a million" met als slot "Fuck You", gaat voorbij aan het feit dat een grote groep in de samenleving gestigmatiseerd wordt door de veralgemeniseerde tekst. 

Celine 

Ik lees géén Celine, omdat ik geen zin heb om racistiese uitspraken van een meesterhand te lezen, goed geformuleerd in literair hoogstaand proza. Pas als iemand gaat roepen dat vanwege Celine's antisemitisme al z'n boeken in de fik moeten, voel ik me gedwongen om ook een eigen oordeel te vormen en alles in 't verband te bezien waarin het staat. Ik ga af op oordelen van anderen, niet zómaar mensen, maar mensen die hun oordeel onderbouwen. En zolang er andere boeken bestaan, ook meesterlijk geschreven, maar vanuit een heel andere optiek, blijf ik graag verschoond van ergernis wekkende literatuur. 

Zo zie ik ook de taak van Vonk om lijsten op te stellen van goede en foute bands, maar ook andere kunstuitingen. Het positieve zoeken is daarbij veel interessanter dan het aantonen van wat verwerpelijk is. In alle gevallen is de werkwijze dezelfde: niet kritiekloos geruchten volgen, maar erin duiken en ontrafelen. En daarin ook zover durven gaan mensen op hun houding en gedachtegoed aan te spreken. En voor ze ten prooi aan kollektieve verontwaardiging in het openbaar aan de schandpaal geslagen worden, te vrágen waarom ze dat doen. 

Dergelijke gesprekken moeten ook niet om steeds dezelfde mensen overgelaten worden en altijd een opening houden voor verandering. Simon S. heeft gelijk als hij zegt dat je geen lijst van foute bands hoeft op te stellen als het je erom te doen is alles wat niet binnen je eigen wereldwensbeeld past in de ban te doen: er komt dan geen eind aan. Maar afgezien van het feit dat het niet te doen is, gaat het me daar ook niet om. Waar het me wél om gaat is het in beeld brengen van de uitersten en in te zien, of te doen inzien, dat er uitingsvormen zijn die door mensen gebruikt worden als argument voor hun abjekte gedrag. 

Als ik lees dat Celine getapte literatuur vormt voor intellectueel fascisme in met name Frankrijk en gebruikt wordt ter onderbouwing van racisties geweld dan vind ik het hoogst verwerpelijk. Aangezien die man dood is kan ik alleen maar hopen dat-ie zich in z'n graf omdraait vanwege dit misbruik van z'n geestelijke vruchten. Celine's werk wordt in massacommunicatieve oplagen gedrukt en ik zal er ook niet voor terugdeinzen soortgelijke wapens in te zetten om mijn extreme mening onder een breed publiek kenbaar te maken. Niet zozeer om Celine uit de boekenkast te krijgen, maar met als doel een krities bewustzijn in de hoofden van mensen die hem lezen en ze te provoceren dergelijke uitwassen niet te aksepteren. 

Boykot of verbod 

Een boycot is in dit verband nog heel wat milder dan de dreiging met een bot verbod zoals ik dat, met Felix, voorsta wat betreft het muzikale geweld uit de Blood & Honour stal. Een verbod van bepaalde uitingen zou voor mij niet hoeven, als ik het idee had dat we in een maatschappij leven waarin mondige, kritiese mensen samen en in dialoog zorgen voor het afknotten van rotte takken. Tot mijn verdriet is het recht van de sterkste in kombinatie met het kudde gevoel eerder een basis dan een uitwas in de mensenmaatschappij. 

Vrijheid van meningsuiting is inderdaad een goed waarmee erg zorgvuldig omgesprongen moet worden. Het mag zeer zeker niet vanuit alléén een 'links en progressief' kader wat uitmaakt wat 'politiek correct' is, beperkt worden. Maar Simon S. mag wat mij betreft andere dagboeken dan die van Joseph Goebbels ter hand nemen om erachter te komen wat met dat grote goed gebeurt wanneer de massapsychose wederom bereikt zou worden door mensen die Goebbels als voorbeeld nemen. 

Ook voor mij geldt dat ik voorzichtig moet zijn met verbieden, maar soms vind ik mensen als Simon S. te radicaal in hun verbieden van het verbieden. Dat geldt helemaal voor het verbieden van boycotten, of het maken van de vergelijking met het op de index plaatsen van boeken, zoals dat door het Vaticaan wordt gedaan. Jolanda uit Delft deed dat laatste (NN #119). Zij meende overigens dat 't wel o.k. is om en passant Axl af te zeiken met het onder-de-gordel argument dat diens zieltje kennelijk te teer is voor het ruige optreden van Guns&Racists. 

Linkse Oortjes 

Als ik schrijf dat Red Hot Chili Peppers een stel gefrustreerde seksisten zijn, wil dat echt niet zeggen dat ik wat ze zingen en zeggen ook per definitie ongeschikt vind om in linkse oortjes terecht te laten komen omdat dat een aantasting van de grote ideologie zou betekenen. Iedereen maakt dat zelf maar uit. Maar ik luister zelf liever naar mensen die blijkens hun teksten wat meer uitgaan van gelijkwaardigheid van seksen, rassen of klassen.  

De boycot was geen exclusief idee van Act Up. Ook 'gewone' mensen waren op dat idee gekomen, vooral toen bekend werd dat Guns N' Roses in de Kuip ging spelen voor Mojo. Het ging toen 'gewoon' om het feit dat Guns N' Roses een uitermate seksistiese band is. De mensen die daarover met elkaar spraken, hadden de tijd niet om een dergelijke boycot op een goede manier uit te roepen, genuanceerd en al. Bovendien is het zo dat een duidelijk draagvlak voor een dergelijke actie ontbreekt. Zoals dat ook ontbreekt voor het doorvoeren van een alledaagse strijd tegen seksisme en racisme bij de groenteboer om de hoek. Maar ik kan je verzekeren dat de mensen die het bandje Guns N' Roses tot onderwerp van kritiek verhieven, gemiddeld naar heel wat ruigere muziek luisteren dan Jolanda zou willen geloven. 

Het is die botheid zoals van Jolanda, die een vruchtbare discussie over allerlei ontwikkelingen in de weg staat. Die botheid levert een mentaliteit op die fascisten alleen maar ziet in met hakenkruizen uitgedoste knokploegen. Terwijl ze ruim voordat ze zich zo manifesteren al beginnen, op heel andere plaatsen dan de straten waarin ze buitenlanders rammen, namelijk in de kroegen, de jeugdhonken... Het zijn intellectuelen die hun ideeën op een rijtje zetten en er een consistent verhaal van maken, wat vervolgens nagebalkt wordt door idioten die altijd al verlegen zaten om een onderbouwing van hun structurele gewelddadigheid tegen alles wat anders is. 

Steeds lees ik weer dat een boycot van een seksistiese, racistiese en tot geweld aanzettende band te ver gaat. Dat we ons krities vanuit gezond verstand een eigen mening moeten vormen. Welke voorwaarden zijn 't dan waaraan we moeten voldoen voordat we die eigen mening wereldkundig mogen maken. De mening dat een band geboycot mag worden omdat we kritiek hebben op het feit dat het seksisties en racisties is wat de band uitdraagt en dat het gezond verstand ons verteld dat dit tot geweld aanzet.  

Of mogen we pas oproepen niet die shit te accepteren als ze al bij ons op de stoep staan? (Weten jullie naar welk gedicht ik refereer). Ik ken inmiddels genoeg mensen die met muziek en vormgeving bezig zijn om te weten dat het aanleggen van criteria voor fout en goed niets afdoet aan hun vernieuwingen binnen de kunst en hun pogingen van de grijze gehaktballencultuur af te komen. Fassbinder vormt daarvoor eigenlijk een zeer goed illustratie. 

Hakenkruizen 

Vrijheid van meningsuiting is trouwens niet alleen op het gebied van de kunst onderwerp van discussie. Juist binnen andere disciplines zijn veel ernstiger zaken aan de orde. Bijvoorbeeld wetenschappelijk onderzoek naar de biologiese verschillen die ertoe zouden leiden dat ik geen flikker werd en m'n huisgenoot wél. Iemand bedenkt dit, doet onderzoek vanuit de vooronderstelling dat dit zo is en poogt dat te bewijzen.  

Aan wetenschappelijke onderzoek ligt altijd een filosofie ten grondslag. Altijd. Zelfs al is dat de overtuiging van het gelijk van de Rede, of het nihilisme. Iedere bepaalde levensovertuiging leidt gemakkelijk tot heel vervelende conclusies of resultaten voor mensen die er anders tegenaan kijken. Als de conclusies vertaald zouden worden in alleen maar muziek, tja dan kan ik me voorstellen dat ik dat niet doorzie. Hakenkruizen kun je immers niet horen.  

Daarom is een zekere mate van scepsis gelijkend op een soort conservatisme, behoudzucht, in mijn ogen slechts een onbewuste vorm van zelfbescherming. Maar wat als ik de hakenkruizen achter de muziek, de wetenschap weet? Kan, of zelfs mag ik die negeren, denken dat er geen reden is om me druk te maken? Alleen als ik de verantwoordelijkheid voor wat er om me heen gebeurt afwijs. Ik kan iets niet meer mooi vinden of toejuichen wanneer het ten dienste staat van een systeem wat ik pertinent afwijs.  

Wanneer iets een bijdrage vormt aan een systeem wat zorgt voor structurele ongelijkheid, vervolging, verstoting, dan is voor mij de grens bereikt en voel ik het als een noodzaak te wijzen op de persoonlijke verantwoordelijkheid van betrokkenen. In de huidige informatie-maatschappij zijn dat al vlug miljoenen. Maar in eerste instantie vormen de mensen die de ideeën 'verkopen', of de vormen die uit die ideeën voortvloeien, het voorwerp van mijn kritiek. Dat kan zijn op het gebied van muziek, schilderkunst, maar ook dat van gebruiken en tradities. 

Als ik weet dat bepaalde vormen er alleen op gericht zijn systemen te etaleren, te bevestigen, wil ik ze niet langer in bescherming nemen, goed praten. Het betreft systemen die, eenmaal gevestigd, ervoor zullen zorgen dat in allerlei uitingsvormen en inhouden veel rigoureuzer de bijl gaat dan Simon S. in z'n wildste dromen dromen kan. Deze discussie wordt op zich dan al onmogelijk. Vrijheid van meningsuiting wordt dan weer een groot goed waar om gevochten moet worden, zoals dat ook het geval was in het Nazi-tijdperk '33'45. Maar eveneens in de tijd van verschillende elkaar uitmoordende geloofsstromingen in het Christendom. 

Structuur 

Het gaat wat mij betreft niet aan in dit verband alleen het naakte fascisme als het kwaad te bezien. Het is het zoveelste systeem dat bestaat bij de gratie van paternalisme en de vrouw-als-moeder verering. En zo redenerend kan ik paternalisme en de manier van kijken naar vrouwen, neerkijken op vrouwen, niet anders zien dan als wezenlijk onderdeel van een repressief systeem waarin ook ik veroordeeld ben tot een bepaalde positie wanneer ik mij niet aan de uitgangspunten van het spel wil houden. 

Hoewel het wel hard is, vind ik toch, gezien de maatschappelijke ontwikkelingen in het tijdsgewricht waarin we nu leven, dat het enigszins getuigt van politiek-historiese naïviteit om juist hen te veroordelen die konstateren dat normen verschuiven en waarschuwen voor het afglijden in de richting van een totalitair systeem.  

Laten we hopen dat we er de komenden jaren in slagen een structuur op te bouwen waarbinnen de discussie op een zeker niveau gevoerd gaat worden. Vanuit vooronderstellingen die op méér betrekking hebben dan de subculturele normen in de beweging, door ontwikkeling van gemeenschappelijkheid. Zodat we een kracht vormen die slagvaardig kan optreden en initiatieven kan bijvallen in plaats van afvallen. 

Fuck Guns & Racists! 

Marc, namens de Vonk uit Arnhem  

Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1992