Naar archief

UIT: NN #116-117 van 20 augustus 1992  

Etters in de ether 

Tot 12 september kun je in de Sleepin in Amsterdam de tentoonstelling 'Etters in de Ether, Twintig jaar Vrije Radio in Nederland' bezichtigen. De tentoonstelling die in opdracht van de Sleepin door de stichting PAN (Pop Archief Nederland) werd samengesteld biedt een overzicht van alle niet-commerciële vrije radiostations die de afgelopen twintig jaar de Nederlandse ether hebben beroerd. 

Er is veel uniek materiaal te zien zoals: de zender van de Vrije Maagd (1969), de zendmast van de Vrije Keizer (1985), een vrije radiostudio en veel affiches. Verder zendschema's, originele opnames, vlugschriften, brieven, van inbeslagnames door de Radio Controle Dienst en nog veel meer. Ook valt er veel te horen. Zo wordt de bezoeker audiotatief per walkman rondgeleid en zendt de voor deze tentoonstelling opgerichte Radio Sleepout iedere dinsdag en woensdag tussen 18.00 en 20.00 (kabel 101 .8 mrt FM) live programma's uit waarin aandacht wordt besteed aan deze vrije radio's. 

In de jaren '70 is er in' heel Europa, mede doordat er relatief goedkope FM-apparatuur op de markt komt, een massale opkomst van lokale FM-zenders. Deze kleinschalige etherpiraten lanceerden al doende een aanval op het ekonomiese en politieke monopolie van de nationale omroepen en verwoordden indirekt door hun regionale karakter (FM-zenders hebben een klein bereik) een roep om decentralisatie. Grofweg vallen er twee typen van dergelijke 'stoorzenders' te onderscheiden. 

Allereerst de duizenden kommerciële piraten, die gemodelleerd naar de grote omroepen, voor het merendeel muziek in de eigen landstaal uitzonden. Daarnaast de vrije zenders van allerlei groeperingen, die in plaats van stencilmachine en demonstratie, de ether als nieuw aktiemedium gingen hanteren. De studenten-, anti-militarisme-, leninistiese- en ekologiese bewegingen in Italië, Frankrijk en België maakten er gretig gebruik van.  

Wat Nederland betreft werd de Vrije Radio een onlosmakelijk onderdeel van het subkultureel klimaat, dat jongeren in de grote steden kreëerden. Illegale zenders als de Vrije Maagd in Amsterdam (tijdens de Maagdenhuisbezetting in 1969), Radio Mokum voor en tijdens de Nieuwmarktrellen (1974/75) en de vele kraakzenders dienden en dienen als voertuig voor ideeën, als auditieve aktiekrant en als uitlaatklep voor tegendraadse muziek die nergens anders een kans kreeg. 

Van de schoorvoetende start begin jaren zeventig tot medio jaren tachtig waren deze zenders vooral een spreekbuis van de kraak-. anti-kernenergie-, homo- en vrouwenbeweging. Daarna vond een scheiding van geesten plaats. Sommige gingen op de oude voet door of hieven zich op, de meesten integreerden alternatieve popmuziek of benutten het medium niet meer als middel maar als doel op zich voor het produceren van 'echte' vrije geluiden: het soundmixen en deformeren. Radio Patapoe en DFM zijn daarvan uitgesproken voorbeelden. 

Tegen deze achtergrond is de interaktieve tentoonstelling 'Etters in de Ether' opgezet. De tentoonstelling bestaat uit materiaal dat door zenders is geleverd, zoals affiches, programmablaadjes, flyers en krantenknipsels en interne stukken. Het aksent ligt op 20 zenders die vanaf het begin van de jaren 70 tot op heden het gezicht van de vrije radio hebben bepaald, zoals de Vrije Keizer, Rataplan, Patapoe, ASO en het West-Fries Radio Front. Daarnaast worden door enkele belangrijke aspekten zoals de verhouding met de PTT en overheid nader belicht.

Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1992