Naar archief

UIT: NN #115 van 23 juli 1992   

Springbok in een onweersstorm 

Via bronnen in regeringskringen en de inlichtingendienst van het ANC heeft het blad MAYIBUYE een huiveringwekkend tweesporen plan voor de overgang van het NP-regime aan het licht gebracht. Dit artikel is bestemd voor de juli-editie van Mayibuye, een maandblad van het ANC. Het ANC bracht het al in juni naar buiten vanwege het belang in het huidige politieke klimaat. 

Operatie Onweersstorm en Operatie Springbok. Dit zijn de officiële namen van de tweesporenstrategie van het regiem om de demokratie te dwarsbomen. Ontwikkeld voor de periode na februari 1990 is het uiteindelijke doel het ANC te dwingen tot een stevig gevestigde coalitie met - op z'n minst - de National Party. 

Operatie Springbok is ingewikkeld, maar simpel gezegd dient ze te voorkomen dat het ANC op zijn eentje een regering vormt. Normaal gesproken hoeft daar niets mee mis te zijn. Het zou eerlijke competitie zijn wanneer een partij streeft naar maximaal voordeel in een democratische beslissing. Het verschil is in dit geval Operatie Onweersstorm. Zoals de naam suggereert probeert deze operatie het land te verwoesten bij zijn ontwaken. Ze is bedoeld om wanorde te veroorzaken om het ANC te dwingen Operatie Springbok te accepteren. 

Iemand met een hoge positie in de ANC inlichtingendienst beschrijft de kern van Operatie Onweersstorm als volgt: "Ieder plan en iedere aktiviteit - vooral rond de geweldskwestie - is gericht op het verzwakken van het ANC zodat het op den duur gedwongen wordt tot een constitutionele coalitie. Centraal in het plan staat de doelstelling van de NP om de belangrijkste partner te worden in een toekomstige regering, met de controle over alle machtsniveaus - met name het leger, de politie en de inlichtingendienst." Het veranderingsproces moet volgens de NP-calculaties gecontroleerd, in de hand gehouden en gereguleerd worden door de regering. Dit met het idee dat de status quo, met beperkte aanpassingen, behouden en beschermd zal blijven. 

Operatie Onweersstorm is ontworpen om het ANC fysiek te verzwakken door geweld en een klimaat van onzekerheid. De legalisatie van het ANC en de vrijlating van zijn leiders zouden dan - vooral in de ogen van zwarten - de oorzaak moeten schijnen van hun verschrikkelijke lijden. Als volgens het plan de NP het ANC tenslotte tot een coalitie dwingt, zouden de mensen dan maar al te gelukkig zijn vanwege de beëindiging van het geweid, zelfs als aan hun sociaal-economische omstandigheden niets wordt gedaan. 

De krachten achter Onweersstorm 

De hele leiding van Onweersstorm is in handen gegeven van het Department of Military Intelligence (DMI), de militaire inlichtingendienst. De National Intelligence Service (NIS), de nationale inlichtingendienst, werd over de operatie ingelicht maar heeft geen uitvoerende taken. Bronnen die met de regering kontakt hebben gehad over veiligheidszaken, beweren dat zij tot discussie bereid is over de meeste takken van het Zuid-Afrikaanse leger, maar op dit moment geen discussies duldt over het DMI. 

Het meest verbazingwekkende is dat de NIS, een instelling die verantwoordelijk is voor inlichtingen uit binnen- en buitenland, blijkbaar geen rapport heeft ingediend over de oorzaken van het geweld en de bijzonder onstabiele situatie in het land. 

"De NIS kan absoluut niet waarmaken dat het de bijzonder chaotische situatie niet heeft onderzocht. Het kan ook geen rapport ophoesten dat het DMI, de politie en het leger ontlast. De NIS bestaat uit naar verondersteld mag worden intelligente mensen die weten dat ze nooit een geloofwaardig verhaal over de huidige toestand in elkaar kunnen zetten zonder daarbij hun vingers te branden. Hun eenvoudige oplossing is om geen rapport te presenteren", zegt een insider in het inlichtingenwerk. 

Maar er is een rapport uitgebracht aan de president over de rol van de veiligheidstroepen bij het geweld, volgens een bron van MAYIBUYE. Het bevat de beoordeling door de NIS van de beweringen dat de veiligheidstroepen achter het geweld zaten. Het rapport is nooit openbaar gemaakt. 

Elementen van Onweersstorm 

De belangrijkste strategie van Operatie Onweersstorm is om geweld te veroorzaken, gebruik makend van de geheime netwerken van het DMI en de "vroegere" Veiligheidsdienst van de Zuid-Afrikaanse politie. Dit gaat gepaard met intensieve anti-ANC propaganda, waaronder: 

Andere maatregelen die worden overwogen naarmate het plan rijpt, zijn:

De eerste en belangrijkste fase van Operatie Onweersstorm is al een tijd aan de gang. Deels komt dit tot uiting in de steun aan aktiviteiten van organisaties als Inkatha. Een ander aspect is het bewapenen en inzetten van criminele bendes, agent provocateurs, Askaris, Renamo, Koevoet en anderen. Het doel is willekeurig geweld te laten losbarsten in zwarte gebieden om zo mensen ervan te weerhouden openlijk het ANC te steunen. Voor dit doel worden zowel commando-eenheden als gewapende bendes uit hostels gebruikt. 

Uitbreiding van het arsenaal 

De plannen van het regiem zijn van tijd tot tijd bijgesteld om tegemoet te komen aan nieuwe realiteiten. Er wordt gezegd dat de generaals achter de plannen zich ernstig zorgen maken over: 

Dientengevolge kunnen een aantal van deze generaals en enkele belangrijke NP-leiders maar moeilijk de verleiding weerstaan om hun toevlucht te nemen tot meer repressie. De recente oproep van reservisten en De Klerks dreiging de noodtoestand uit te roepen weerspiegelen deze tendens. 

Wat ook alarmerend is zijn de wetsontwerpen die de National Party door het parlement gejaagd heeft. Het wetsontwerp dat het regiem zal toestaan telefoons af te luisteren en de privacy te schenden is vooral gericht tegen het ANC en zijn bondgenoten. "Recente onthullingen over haar activiteiten en plannen door kranten hebben schokgolven veroorzaakt over de inlichtingencapaciteiten van de oppositie. Het regiem wil deze dreiging nu neutraliseren en destabiliseren", zegt een bron uit de inlichtingenwereld. 

Hiermee in verband staan wetsvoorstellen over "directe en indirecte intimidatie", militaire dienstplicht, gevangenschap zonder proces en zogenaamde privélegers. Kan FW de Klerk geloofwaardig beweren van niets te weten? Niemand buiten de hoogste regeringskringen lijkt op de hoogte te zijn van wat het NIS-rapport aan de president bevat. 

Maar zelfs als de NIS ervoor heeft gekozen de zaak voor de gek te houden, is het toch onvoorstelbaar dat Operatie Onweersstorm - door zijn loutere omvang, zijn financiering en politieke doel (Operatie Springbok) - wordt geleid zonder op zijn minst de stilzwijgende instemming van het staatshoofd. 

Hoe Operatie Onweersstorm werkt 

Operatie Onweersstorm probeert het idee van "zwart tegen zwart geweld" te laten nestelen in de plaatselijke en internationale publieke opinie. Willekeurige schietpartijen, die niets te maken lijken te hebben met enige politieke rivaliteit, vormen een onderdeel van deze strategie. Om de zaken nog onduidelijker te maken worden de professionele commando-eenheden voorzien van Sovjet-wapens - wapens die daarvoor met het ANC werden geassocieerd. De slachtpartijen in treinen en bij nachtwakes en, meer recent, de moord op 18 mensen in de avond van 16 juni vormen een voorbeeld. Alle moorden waren willekeurig en de politie haastte zich dat feit te laten bezinken. 

Van de strukturen die in Operatie Onweersstorm worden gebruikt, worden de resten van het Civil Cooperation Bureau (een geheime terreureenheid van het Zuid-Afrikaanse repressie-apparaat) en anderen verondersteld "onafhankelijk" te opereren. Ze opereren ook binnen de Inkatha Freedom Party. Dan zijn er de Bataljons 31 en 32 (vooral Angolese huurlingen), Recce 5 (vooral Mozambikanen), Koevoet (Namibiërs) en Recce 3 (voormalige Rhodesiërs). 

Training en ondersteuning voor de elementen binnen Inkatha en criminele bendes is cruciaal voor de operatie. Inkathagate en andere onthullingen over de samenwerking tussen DMI, CCB, Inkatha en de KwaZulu politie in het Mkhuze trainingskamp en andere in de Oost- en West Transvaal zijn maar het topje van de ijsberg, zegt iemand die werkt bij de veiligheidsdienst. Taxi-oorlogen in de West Kaap, Transvaal en andere gebieden vormen eveneens een deel van deze strategie. 

Hostels gebruikt als kazernes 

In de PWV, worden hostels als Mzimhlophe, Alexandra, Madala, Nhlazane, Jeppe, Denver en Thokoza gebruik1 als kazernes en trainingscentra. Ze fungeren ook als plaatsen waar de strijdgroepen zich terugtrekken na aanvallen op townships. Met officiële toestemming zijn vele voormalige bewoners van de hostels verdreven, om plaats te maken voor mensen die worden ingezet in Operatie Onweersstorm. 

Een aantal rechters en mensenrechtengroepen heeft geprotesteerd tegen het vrijlaten van "gewone criminelen" lang voordat hun gevangenisstraf voorbij is. Bronnen binnen het veiligheidsapparaat zeggen dat de reden niet moeilijk te raden is: velen van hen zijn gerekuteerd voor deelname aan het geweld. 

De operatie berust ook voor een belangrijk deel op de infiltratie van agenten binnen de ANC-structuren. "De hoeveelheid geld en andere neveninkomstens, waaronder auto's, die aan sommige agenten worden beloofd, zijn regelmatig verhoogd", zegt een veiligheidsman van het ANC. Afhankelijk van de plaats van een agent omvatten hun opdrachten het verzamelen van algemene informatie en operationele informatie die "direct kan worden gebruikt bij het geweld, tot provocerende akties die het ANC in diskrediet moeten brengen." 

Een speciale zeer kleine DMI-eenheid is aangewezen om op te treden binnen en de aktiviteiten te kontroleren van extreem-rechts. "Vanwege de onbetrouwbaarheid van sommige elementen bij rechts wordt de selectie en de rekrutering van personen om de rechtse terreur- en intimidatie-campagne te leiden van primair belang geacht", zegt een senior inlichtingenofficier van het ANC. "Door enkele rechtse gewapende groepen operationeel te houden en hun activiteiten te sturen, wil het regiem in staat zijn het ANC te dwingen de onvermijdelijkheid te accepteren van een coalitie met de NP." 

Opspoor en Uitwis: Het Noord Transvaal plan 

Als deel van Onweersstorm is een speciaal plan uitgewerkt voor Noord Transvaal. Een van de centrale thema's is "Opspoor en uitwis van vyandelike strukture". Het is in essentie gebaseerd op de benadering van het Joint Managment System. Het plan omvat een onderzoek onder de eigen regeringsstrijdkrachten in dit gebied en het uitkiezen van individuen voor specifieke leiderstaken. 

Er wordt - of is - een eenheid samengesteld om de noodzakelijke krachten te mobiliseren voor de uitvoering van dit plan. Propaganda staat centraal in de strategie en een onderdeel is de controle over mediaberichtgeving om "radicale" organisaties in diskrediet te brengen. Doel van het plan is om de bevolking als volgt te beïnvloeden: 

De bronnen van MAYIBUYE kunnen niet verklaren waarom speciaal dit gebied is uitgekozen. "We kunnen alleen maar vermoeden dat de kracht van extreem-rechts geleid zou kunnen hebben tot deze keuze tot proefgebied," zegt een inlichtingenanalist. "In ieder geval, het plan is toepasbaar in ieder deel van het land."

Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1992