UIT: NN #112 van 11 juni 1992
(Deel) RZ houdt het voor gezien
De Bondsrepubliek Duitsland wordt de laatste tijd regelmatig verblijd met openhartige verklaringen van militante groeperingen die ernstig twijfelen over hun eigen praktijk. De RAF-verklaring van begin april kreeg in Nederland enige aandacht maar bij de kollega's van de "Revolutionäre Zellen" (RZ) speelt iets vergelijkbaars. De beslissingen en verklaringen hebben geleid tot diskussies en reakties in linkse kringen. Wat er gebeurt is interessant en mag ook in Nederland gevolgd worden. Per slot van rekening werden de Duitse diskussies en gebruiken vaak -met enige vertraging- naar Nederland geïmporteerd. Nu de hardliners op een ongelofelijke manier bakzeil lijken te halen is het de vraag of dat hier ook effekt zal hebben.
De Revolutionäre Zellen (RZ) is een ondergronds verbond van aktiegroepen dat sinds 1973 aanslagen en andere akties uitvoert. Anders dan de RAF ziet men zich minder als een (Marxisties-Leninistiese) voorhoede die de waarheid in pacht heeft, maar als onderdeel van uiteenlopende linkse bewegingsstrijd. En dat bepaalde de keuze van de doelen en de middelen; kernenergie, genentechnologie, kraakpanden, aanleg van (militaire) vliegvelden, vluchtelingen.
De RZ ging ook minder rücksichtslos met mensenlevens om. Meestal werden gebouwen de lucht ingeblazen (ook werden er eens massaal valse strippenkaarten rondgedeeld uit protest tegen de prijzen van het openbaar vervoer) en als er al sporadisch besloten werd tot het aanpakken van verantwoordelijk geachte personen, overleefden deze het - op één na, deelstaat atoomminister Karry in 1976, maar dat was een 'ongelukje' met kapotgeschoten knieën.
De RZ bestaat uit verschillende groepjes die hun eigen doelen uitkiezen en na een tijd gingen vrouwen onder de noemer 'Rote Zora' eigen akties uitvoeren. De verschillende groepen staan in kontakt met elkaar voor uitwisseling van ervaringen en voor de diskussie over de gezamenlijke lijn. Naast de spektakulaire akties kreeg de RZ bekendheid door de uitvoerige persverklaringen en diskussiestukken die -zeker als ze naast die van de RAF gelegd worden- leesbaar en diepgravend zijn. Die stukken zijn overigens nauwelijks minder moraliserend.
Back to the future
De eerste verklaring werd in december 1991 geschreven en verscheen in februari '92 in het maandblad 'Konkret'. Het is een tamelijk dramaties ogende verklaring waarin geen melding wordt gemaakt van het stoppen van de aktiviteiten. De aanleiding voor de verklaring is de ontdekking dat een voormalig lid, Gerd Albartus, vier jaar geleden door een -niet bij naam genoemde- Palestijnse groep vermoord was. Over de redenen en omstandigheden schrijft men niet.
De RZ had eerder in juni 1976 (Entebbe, Uganda) met de Palestijnen een vliegtuig gekaapt om politieke gevangenen in o.m. de BRD en Israël vrij proberen te krijgen. De kapers en een gijzelaar kwamen om het leven. De RZ-groep schrijft de verklaring om Gerd te herdenken en uit te leggen wat er in hun ogen allemaal fout is gegaan.
Er wordt uitvoerig ingegaan op de omstreden solidariteit met de Palestijnen en de methode vliegtuigkaping. Men schrijft dat het niet toevallig is dat joodse mensen gegijzeld werden en dat de enige gedode gijzelaar een voormalig koncentratiekamp-gevangene was. Juist Duitse aktivisten hadden beter moeten weten, maar er werd volgens de RZers alleen gekeken door de Vietnam-bril, Auschwitz werd vergeten. Na de mislukte vliegtuigkaping besloten de RZers -na volgens henzelf halfslachtige diskussies- de banden met de Palestijnen te verbreken, maar Gerd wilde dat niet en ging met hen door.
De extreme Palestijnen worden door de RZ'ers in de verklaring vervolgens model gesteld voor alle revolutionaire bewegingen in de Derde Wereld, en de praktische Internationale Solidariteit wordt zo'n beetje als geheel tot fout gerekend: revoluties in de Derde Wereld leverden maar nieuwe regimes op. De verklaring eindigt met de konstatering dat de praktijk van de RZ in de jaren '80 (lees: alleen nog bemoeien met 'binnenlandse' aangelegenheden als kernenergie, vliegveldaanleg of genentechnologie) heeft aangetoond dat de RZ'ers nog op tijd tot inkeer zijn gekomen.
De tweede verklaring met als titel "Het einde van onze politiek", die klaarblijkelijk door een andere RZ-groep werd geschreven, is van januari 1992 en verscheen in maart in Konkret en een aantal andere bladen. Een Nederlandse vertaling werd in Konfrontatie nr. 10, mei 1991 gepubliceerd. Het is een lang stuk van de fraktie die de afgelopen jaren een hevige kampagne tegen het vluchtelingen-/asielbeleid heeft gevoerd, en men verklaart dat het allemaal geen zin heeft gehad en dat men er mee ophoudt, maar dat de verklaring alleen de mening in hun groep weergeeft, niet van de RZ als geheel dus.
Ze stellen dat de akties geen resultaat hadden, dat "we door de geschiedenis zijn overrompeld". De tijden zijn veranderd en de oude koncepten gaan niet meer op (zoals die van de RZ: "gewapende oppositie-overdracht-
Daarna wordt uitgelegd hoe ze vinden dat ze in een volledig isolement zijn geraakt (dit zou onder meer te wijten zijn aan de opsporingsakties van justitie), hoe een deel van de RZ de ommezwaai wilden maken naar de anti-patriarchale strijd maar zij dat veel te vaag vonden. Het fixeren op de vluchtelingenzaak sloeg niet aan en bovendien was er geen enkele relatie met de vluchtelingen zelf (hier onthult men ook dat men de vluchtelingen zag als een nieuw soort proletariaat, dus potentiële revolutionairen).
De RZ mogen suksessen op hun konto schrijven, maar er zaten al flink wat onvolkomenheden in de koncepten en nu zijn de omstandigheden dus ook nog geheel anders. Bovendien zou het bekende Duitse stokpaardje aan "theoretische politieke oriëntatie" hebben ontbroken. "Achter het propageren van onze strijdvormen als 'middelen voor iedereen' stak eerder een actionistisch model dan een politieke theorie".
Het was allemaal symboliek en herhaling, voorspelbaar, anoniem bovendien. Aan het slot wordt gesteld dat nu rechts aanslagen aan het plegen is op vluchtelingenkampen "het gebruik van vuur en vlammen op dit strijdterrein als middel van revolutionaire politiek uitgesloten is" maar men legt niet uit waarom dat zo is.
Een klein komplot steekt nog de neus op als geschreven wordt dat het in diskrediet raken van bevrijdingsstrijd mede te wijten is aan een "smerig, door geheime diensten georganiseerd 'internationaal terrorisme'." Het betoog mondt uit in de trieste konstatering dat "de sinds de jaren zeventig opgedane ervaringen met militant verzet en gewapende strijd niet meer toereikend zijn om de huidige crisis te benoemen of nuchter te analyseren. Om maar te zwijgen van de mogelijkheid er een offensieve uitweg uit te vinden. We menen dat met de voortschrijding van de mythe van de Revolutionaire Cellen niets gewonnen is, maar dat het in tegendeel erop aankomt een historische etappe af te sluiten. (...) De politieke opheffing van de Revolutionaire Cellen lijkt ons daarvoor de enige juiste stap."
Gewapende propaganda
De twee verklaringen, plus het 'vredesaanbod' van de RAF, leverden een nog steeds voortdurende stroom reakties op. Van een echte laaiende diskussie is echter geen sprake, (zoals wij ook menen dat -in weerwil van wat de inleider in Konfrontatie stelt- in Nederland geen diskussie is "opgelaaid naar aanleiding van de aanslagen van Rara..." Was het maar waar. Benieuwd wat de Rara's vinden van de RZ-verklaringen trouwens, ze hingen er altijd nogal tegenaan kwa argumentatie en doelen).
De meeste reakties zijn te vinden in de krant Arbeiterkampf/AK en het wekelijkse Berlijnse blad Interim. AK is het blad voor de serieuze linkse buitenparlementaire politici, Interim het wekelijkse blad van de autonome scene in Berlijn.
Een bij de RZ behorende groep heeft ook nog een verklaring uitgebracht die echter weinig nieuws bevat: De strijd gaat door en internationalisme is juist goed, en het imperialisme dient als vanouds bestreden te worden. Bij de vliegtuigkaping zou geen sprake geweest zijn van het selekteren van joodse mensen, het was een aktie die gericht was op het vrij krijgen van mensen uit o.m. Israëlische gevangenissen, en dus werden Israëlische staatsburgers (naast Franse) als gijzelaars vastgehouden en mochten de overige passagiers vertrekken.
Over de tweede verklaring stelt de RZ-groep dat het nog steeds moet gaan om "de kernvraag, hoe de macht veroverd kan worden en wie dat niet doet is een dromerster die de bestaande verhoudingen niet wenst los te laten". Men wijst daarna op de funktie van gewapende akties als propagandamiddelen, en de andere RZ-groep zou zich te gemakkelijk neerleggen bij haar isolement.
Verder is de ondergang van het Oostblok niet de grote nederlaag waar de crisis aan opgehangen kan worden; al veel eerder was de spiraal neerwaarts aan het zoëven geraakt. 't Imperialisme is vraatzuchtiger dan ooit, dus blijft het nodig om daar wat tegen te doen. Opgeven mag en moet je zelf weten, maar uit strategiese overwegingen de gewapende strijd afwijzen is niet goed.
Tot zover een subjektieve samenvatting van de reaktie van de RZ'ers tegen de opgevende RZ'ers, ondertekend met het gezwollen "RZ, Tendens voor de Internationale Sociale Revolutie."
Heim ins Reich?
De huiskommentatoren van het maandblad Konkret hebben zich ook niet van kommentaar onthouden. Konkret is een commercieel links blad dat een haat-liefdeverhouding met de gewapende groepen heeft. Ulrike Meinhof was zelf journaliste bij het blad in de tijd dat Klaus Reiner Röhl -even haar echtgenoot- er de scepter zwaaide, en sindsdien hebben de wederwaardigheden van de 'guerrilla'organisaties en hun al dan niet hongerstakende gevangenen een vaste plaats in de pagina's, maar van automatiese steun is geen sprake.
De laatste jaren drukt uitgever en hoofdredakteur Hermann Gremliza zijn stempel op het blad en de man weet werkelijk iedereen tegen zich in het harnas te jagen, de Groenen voorop en toch nog een spannend en lezenswaardig blad uit te brengen. Het orakel Wolfgang Pohrt, een soort radikale politieke filosoof die het "onafhankelijk denken" tot kunst heeft verheven, analyseert de 'Gerd Albartus' verklaring en maait die onderuit. Volgens hem marcheert de RZ met de verklaring ideologisch Duitsland binnen (de titel van het stuk is "Heim ins Reich?"). "Het resultaat is een tekst die veel juiste gedachten bevat en waaraan tegelijkertijd niets klopt".
Als ze echt zo begaan zijn met de vermoorde voormalige strijdgenoot hadden ze op z'n minst de Palestijnse groep bij naam moeten noemen en alle details uit de doeken moeten doen. Maar ze doen alsof dat er allemaal niet toe doet en gaan over tot de grote ideologische frases. "Halfhartig" is ook de zelfkritiek, het klinkt allemaal ingrijpender dan het uiteindelijk is.
"Waar radikale onthullingen geboden zouden zijn, wijken de Revolutionaire Cellen uit en grijpen naar sussende formuleringen". Het is een bijtend kommentaar van Pohrt, die toch al heel links tegen de haren gestreken had met zijn beschouwingen over de anti-(Golf)oorlogsbeweging in de BRD en diens volgens hem antisemitische kanten.
Konkret-redakteur Oliver Tolmein is juist het lieverdje van radikaal-links, de man schrikt niet terug voor sympathie-verklaringen en schrijft juist over "anschlagsrelevanten themen" en speelde een vooraanstaande rol bij het ondersteunen van de politieke gevangenen. Hij beschrijft in de uitgave van maart de ontwikkeling van de RZ van de laatste jaren en verbaast zich erover dat juist de fraktie die het vluchtelingenbeleid aan was gaan vallen klaagt over gebrek aan resultaat.
Want juist zij pleegde aanslagen die het symbolische overstegen, zoals het in de hens steken van archieven met dossiers van vluchtelingen die asielaanvraag gedaan hadden. Groepen die legale(re) methodes benutten kunnen bovendien niet beweren dat ze meer sukses hebben. "In tegendeel, een tekst die vergelijkbaar onomwonden en openlijk de zwakte van het vluchtelingenhulpwerk op legaal gebied behandelt, is nog steeds niet verschenen."
"We moeten daarom de verklaring zien als een beginselverklaring voor een diskussie (die we graag willen voeren), die niet mag vervallen tot een debat over middelen, maar dient uit te werken wát überhaupt nog als emancipatorische, revolutionaire politiek beschouwd kan worden". Want juist op het gebied van vluchtelingen en "buitenlanders" is het volgens Tolmein hard nodig dat er gedacht en gehandeld wordt.
De juni-uitgave van Konkret is wederom erg interessant, met een uitgebreid gesprek (voor het eerst toegestaan) van Gremliza en anderen met drie RAF-gevangenen die al verschrikkelijk lang vastzitten. En een analyse van Tolmein van die minister Kinkel die het gelukt lijkt om de RAF tot opgave te dwingen. Het is niet de duif die het lijkt, maar juist een notoire hardliner met een lange staat van dienst.
Koppen met borden
De redaktie van het blad Interim drukt heel adrem een verklaring van de RZ uit 1977 af. Titel: "Tegen de mythe van de gewapende strijd" en verdomd, een heel stel (zelf)kritiekpunten uit de verklaringen van nu werden toen ook al gesignaleerd (en beter beantwoord). Enkele andere reakties zijn hard en schamper, en klinken dan ook vaak gemakzuchtig militant, gaan niet op de opgeworpen vragen in.
Onverbeterlijke anti-imps willen de Albartus-verklaring graag gebruiken om de hele RZ met de grond gelijk te maken (veel anti-imps hadden toch al een hekel aan die 'softe' c1up), maar dat wordt met het stuk "Een hoop koppen met borden ervoor levert nog geen revolutie op" weer vakkundig gepareerd door 'Enige Autonomen', maar die diskussie is ondertussen onmogelijk samen te vatten. De reakties uit de scene of van aktievelingen zijn van een andere orde dan die van linkse journalisten omdat het gaat om mensen die het ook in de praktijk willen brengen. Het zijn pogingen tot antwoorden op de vraag "hoe verder?" waar we hier ook behoefte aan hebben.
Bij zowel RAF als RZ gaat het om groepen die allang over hun politieke hoogtepunt heen zijn. De RAF voerde nog ongeveer een aanslag per jaar uit en had het al jaren verbruid bij steeds meer radikalinski's. De hooghartige verklaringen joegen iedereen de gordijnen in en de laatste hongerstaking -die plotseling opgegeven werd waarna bleek dat ze in het geheim met de staat hadden zitten te onderhandelen- deed de rest. Eigenlijk deed alleen het feit dat zoveel gevangenen op een verschrikkelijke manier vastzaten voorkómen dat de RAF überhaupt nog serieus werd genomen. Om diezelfde gevangenen is de positie van de RAF anders dan die van de RZ, die geen mensen gevangen heeft zitten (i.i.g. geen mensen die lidmaatschap claimen).
De RAF heeft nu eenmaal de verplichting een uitweg voor de gevangenen te vinden, maar nu is het beleid definitief omgeslagen naar een "guerrilla ter bevrijding van gevangen guerrillaleden". De enige reden om de gewapende strijd weer op te nemen is het niet vrijlaten van de gevangenen, staat immers in de verklaring.
Bij de RZ was het de afgelopen jaren ook stiller geworden, akties tegen de Duitse eenwording en herboren fascisme waren de laatste daden. Aanslagen tegen een monument in Berlijn en tegen de Reichstag vonden weinig weerklank en werden hevig bekritiseerd ("militaristische tendens") vanuit de RZ zelf.
Beide klups klagen over isolement. De RZ had de RAF juist altijd o.m. bekritiseerd omdat deze laatste op een ondergronds eiland ging zitten, terwijl kontakt met "de basis" onontbeerlijk zou zijn voor de juiste strijd. Nu schrijft de RZ dat het eigenlijk onmogelijk is om én een bovengronds leven te leiden én illegale akties te doen. Natuurlijk mag bij dit alles niet vergeten worden dat de militante groepen genadeloos achtervolgd werden door de Duitse justitie.
Het pijnlijke is dat nu ze opgeven plotseling alles gezegd kan worden. Relativeringen die twintig Jaar lang taboe geweest zijn, staan nu in hun eigen persverklaringen. De argumenten die 'solidaire critici' altijd hebben willen leveren, maar waar overspannen hardliners immer tegenin geschreeuwd hebben, vliegen je om de oren (en nu spelen ze verbaasd alsof ze er zélf achter moesten komen). Daar gaat het misschien niet om, het gaat er vooral om te bedenken hoe we wél verder moeten gaan en daar staat verbluffend weinig over in al die teksten, maar toch: opdat er nooit meer zoveel dogmatisme mag heersen.
Verder met een schone lei
In de laatste Interim reageert de groep van de Gerd Albartusverklaring weer op de reakties: "We moeten zo radikaal zijn als de werkelijkheid". Het is een prachtige en heldere verklaring, die veel duidelijker is dan het eerste schrijfsel.
De groep verklaart dat ze juist niet op wil geven, maar met een schone lei verder wil gaan. De antisemitisme-bij-links diskussie is volgens hen juist erg nodig (wat ook enkele reakties al bewezen hadden), ze hebben niet willen stellen dat internationale solidariteit bij voorbaat uitgesloten is, maar stelling willen nemen tegen automatische bondgenootschappen met verre klups die helemaal niet bevrijdend bezig zijn. Ze spreken zich uit tegen de verklaring van de RZ'ers die het bijltje erbij neer willen gooien. Ze leggen verder uit dat de verschuiving naar een meer op anti-patriarchale thema's gerichte strijd (die de RZ'ers afwezen) juist wel nodig is.
Al met al Is er een vruchtbare diskussie ontstaan waarin een heel stel onaantastbare linkse taboes overboord gezet worden. Een verzameling persverklaringen en reakties daarop is gedumpt bij Ultimatum en daar in te zien of te kopiëren. Ultimatum is op woensdag tussen 12 en 17.00 uur open, Houtkopersburgwal 15 Amsterdam, tel 020-6244158.