UIT: NN #107 van 2 april 1992   

Sabotage als geweldloos verzet 

Diskussiebijeenkomst van antimilitaristen 

Gevechtshelikopters in brand steken of bloemen zaaien op de vliegbasis Gilze Rijen. Wat beide handelingen gemeen hebben, is een onmiskenbare innerlijke drang om een daad te verrichten tegen een mensvernietigend militair apparaat. De brandstichter echter zal minder problemen hebben met het zaaien van bloemen, dan omgekeerd. In Rotterdam kwamen antimilitaristen bijeen om onderling de diskussie aan te gaan over wat wel en niet kan, wat wel of geen zin heeft. 

Voor een publiek van ongeveer 20 mensen verzorgde een viertal mannen een inleiding. Een vertegenwoordigster van Vrouwen tegen Kernwapens was helaas verhinderd. Herman Bitter van het Anti Militaristisch Bureau (AMB) Nijmegen begon de inleidingen. Hij ziet sabotage als een vorm van geweldloos verzet. Daarbij dienen dan, wil het een goede verzetsdaad zijn, drie dingen niet uit het oog te worden verloren.  

Er moet geen direkt of indirekt gevaar voor mensenlevens bestaan, er zal duidelijkheid moeten zijn over het doel. Men moet begrijpen waarom de aktie is uitgevoerd en waarom op deze manier. Ten derde moet de antimilitaristische aktie niet op zichzelf staan, ze zal in een (inhoudelijk) breder verband geplaatst moeten worden. Tegenwoordig, zo merkte Herman op, wordt steeds meer de samenhang van ontwikkelingen gezien en als zodanig door het verzet meegenomen en hij vindt dat een positieve ontwikkeling. 

Verklaring en uitstraling 

Vervolgens spraken Harry Karis (Vredesbureau Eindhoven) en Bart Horeman (Vereniging Dienstweigeraars Amsterdam). Eerstgenoemde onderschreef Herman's voorwaarde dat er generlei schade voor mens en dier mag zijn. Brandstichting kan dan een twijfelachtig middel zijn, echter recente antimilitaristische akties getuigen ook van een grote mate van deskundigheid. Welke methode van sabotage je ook kiest, zo betoogde Harry, even belangrijk is de uitstraling naar buiten. Een goede persverklaring en kontaktpersoon zijn daarbij essentieel.  

Na de ontmantelingsaktie jegens een aantal helikopters op de vliegbasis in Deelen (zie NN #103) kregen het Vredesbureau Eindhoven en het AMD Nijmegen min of meer de funktie van kontaktgroep in de schoenen geschoven. "Zo'n aktie doet een hoop stof opwaaien, deze mensen kunnen dat stof in een goede richting blazen". Daarnaast kunnen kontaktpersonen de hypokritie in de media en van de politiek ontmaskeren. Bijvoorbeeld door duidelijk te maken dat een paar duizend gulden schade niks is op de begroting van het Ministerie van Defensie. Dat de schade veroorzaakt door wapentuig veel groter en dodelijker is dan een krasje op een NF-5 bommenwerper (die de Nederlandse staat aan Turkije gaf). 

Bart van de VD vond sabotage akseptabel indien de omstandigheden daar aanleiding toe geven, bijvoorbeeld in het geval van een buitenlandse bezetting of staatsrepressie. Een scherpe reaktie uit de zaal stelde dat dit toch wel enige moeilijkheden oplevert. Als een regime niet als repressief wordt gezien, neigt de bevolking in meerderheid naar passiviteit en apathie. Bij een bezetting, zoals in de Tweede Wereldoorlog, is die sluimering dermate ingeburgerd, dit het merendeel daarin berust. In Nederland knoopte zo'n 2 procent aktieve kontakten aan met de Duitsers, terwijl ook slechts 2 procent aan het verzets- en sabotagewerk deelnam. Deze percentages kunnen natuurlijk genuanceerd worden, wat is immers kollaboratie, wat is verzet? 

Wat is sabotage? 

Als laatste inleider sprak Aad van de Hout, van de Stichting voor Aktieve Geweldloosheid. Aad vertelde over de ideeën van de stichting; doel is immer een gedrags- en mentaliteitsverandering. Hij ziet sabotage als een gewelddadig middel, omdat er schade wordt toegebracht aan materiaal. Er moet een koppeling zijn tussen middelen en het te bereiken doel. "Zoals het middel, is het doel", citeerde Aad meneer Ghandi, de voorvechter voor geweldloze weerbaarheid tegen de Britse overheersers in India. 

Kracht zal moeten worden gezocht in middelen als massale staking, non-koöperatie (niet medewerking), burgerlijke ongehoorzaamheid en konsumentenakties als boykot, dienstweigering en desertie. Naar aanleiding van de inleiding van Aad van de Hout, ontstond fikse diskussie over wat onder sabotage verstaan moet worden. Dit kan variëren van het betalen van je defensiebelasting in overschrijvlngen van 1 gulden,om zo de administratie te verstoppen, tot het opblazen van komplete oorlogs-kommunikatiebunkers.  

Uiteindelijk konden we sabotage als volgt definiëren: Het opzettelijk toebrengen van uitsluitend materiële schade aan gewelddadige en onderdrukkende systemen, met als doel het (tijdelijk) frustreren of buiten gebruik stellen van dat systeem. Daarnaast kan voor sabotage gekozen worden voor de publiciteit. Mooi voorbeeld van het eerste gedeelte van de definitie is de RAF-aanslag op het komputercentrum in Duitsland in de jaren 70, waarmee direkt de bombardementen van het Tet-offensief in Vietnam werden gekoördineerd. Een paar dagen konden er geen bombardementen uitgevoerd worden! De steun was enorm; meer dan 50 procent van de Duitse bevolking zou, zo bleek uit een enquête, een RAF-lid onderdak willen geven voor een paar nachten.  

Na de pauze werd gediskussieerd over antimilitarisme, verzet en sabotage. Onder andere aan de hand van stellingen als 'Sabotage is slechts geoorloofd als het het laatste redmiddel Is om iets tegen te houden' en 'Sabotage is al suksesvol als het alleen een inhoudelijke verbreding binnen de links-radikale beweging tot gevolg heeft'.  

Tenslotte werd nagepraat over de mogelijkheid om bij een aktie de mensen die geweld niet uitsluiten en de 'geweldlozen' los van elkaar te laten werken, zonder dat de aktie als geheel schade ondervindt. Voorbeelden, al dan niet geslaagd, uit het verleden in de jaren '80 vlogen ons om de oren. Van de Piersonstraat in Nijmegen tot de Borselle-blokkades.  

Iedereen onderschreef dat sabotage en geweld zeker nooit het enige middel moet zijn. Herbert (AMB) denkt dat de tijd nu weer rijp is voor een goede diskussie over geweld/geweldloosheid. "De klappen uit de jaren 80 zijn grotendeels verwerkt, we kunnen verder". Een goede zaak, helaas kom ik nog regelmatig mensen tegen die al tegen het plafond vliegen bij het woord 'geweldsdiskussie'. Hopelijk heeft de info-avond van VD daar een beetje verandering in aangebracht. 

Tups 

AMB Nijmegen, Pontanusstr 20, 6524 HG Nijmegen

Vredesbureau Eindhoven, Grote Berg 41, 5611 KH Eindhoven

VD Amsterdam, pb 4802, 1009 AV Amsterdam