UIT: NN #107 van 2 april 1992   

Boykot israël 

'Een beetje konfronterend bezig zijn' 

"Als je ziet dat twee, drie jaar geleden vooral in 'eigen kringen' iedereen wegliep met de Palestijnse strijd, in ieder geval werd dat in woorden vaak gesteld, dan is het wel heel bedroevend dat het laatste half jaar - een zeer belangrijke tijd voor de Palestijnen, waarin zeer ingrijpende beslissingen genomen worden daar eigenlijk niets mee gebeurt." Een gesprek met Ed van de initiatiefgroep 'Stop de Nederzettingen Boykot Israël' over een half jaar aktievoeren. "De meeste groepen vinden een boykot te ver gaan, maar zelf hebben ze er natuurlijk ook niet veel tegenover te stellen. Want het is wel duidelijk dat al het gelobby en dialoog zoeken een dood punt heeft bereikt."  

Zaterdag 25 mei hielden zo'n 80 aktivisten een picket-line bij het jaarlijkse kongres van "Christenen voor Israël". Deze groep is betrokken bij de financiering van een illegale nederzetting in de omgeving van Jeruzalem, Hollanddorp geheten. De picket-line kwam goed in de publiciteit. De picket was georganiseerd door de initiatiefgroep "Stop de Nederzettingen - Boykot Israël".  

Die initiatiefgroep startte in oktober vorig jaar met de uitgave van een krant en een aantal akties bij winkelbedrijven. Bij die winkels werden Israëlische produkten onder geplakt met stickers. De respons op die kampagne was slecht, slechts de initiatiefgroep in Amsterdam kwam tot akties. Ed hierover: "In het begin van de kampagne hadden wij de hoop dat als wij een tijdje bezig zouden zijn, goede informatie zouden verspreiden en een aantal akties zouden organiseren, dat wel wat meer mensen enthousiast zouden worden. En dat het iets verder kwam dan een hele kleine groep die het trekt. Dat mensen in andere steden, maar ook meer mensen in Amsterdam, mee zouden gaan doen aan de aktie. Dat is eigénlijk alleen in het begin gelukt; bij de eerste twee akties waren er nog wel wat meer mensen, maar dat is daarna weer heel erg weggevallen in Amsterdam. En buiten Amsterdam liep het ook niet." 

Dat de winkelakties in het begin zo slecht zijn aangeslagen heeft volgens Ed alles met de algemene malaise te maken. "Zie sowieso voor wat dan ook nog mensen in beweging te krijgen om een aktie te doen. Ik denk dat het daar mee te maken heeft. Als je ziet dat twee, drie jaar geleden vooral in eigen kringen (de linkse aktiescene. red.) iedereen wegliep met de Palestijnse strijd, in ieder geval werd dat in woorden vaak gesteld, dan is het wel heel bedroevend dat het laatste half jaar - dat een zeer belangrijke tijd is voor de Palestijnen, waarin zeer ingrijpende beslissingen genomen worden - je kan zeggen vanaf de Golfoorlog tot nu, dat er gewoon eigenlijk niets mee gebeurt." 

Naast het voeren van winkelakties is kontakt met veel groepen gezocht om te zoeken naar een vorm van samenwerking. "Het was onze bedoeling om te proberen de diskussie los te krijgen. Daarom hebben we ook bewust 'Boykot Israël' gezegd. Die diskussie is voor een flink deel wel gelukt. We merken dat in heel veel groepen over ons gepraat wordt. Dan bedoel ik ook grotere klups als Pax Christi, groepen die ook allang met Palestina bezig zijn en nu gekonfronteerd worden met een groep die langzaam aan meer in de publiciteit begint te komen en een duidelijke stellingname heeft en aktiviteiten onderneemt. Die boykot vinden ze allemaal te ver gaan maar zelf hebben ze er natuurlijk ook niet veel tegenover te stellen. Want het is wel duidelijk dat al het min of meer gelobby en dialoog zoeken een dood punt heeft bereikt. Daar komt het niet verder mee. Die nederzettingen worden toch wel gebouwd."  

De aktie bij Christenen voor Israël was een eerste aktie in een nieuwe opzet voor de akties in het kader van de kampagne. "Het bleek al vrij snel niet zo reëel om wat bredere akties te krijgen via een boykot van produkten. Toen hebben we gedacht dat we meer moeten gaan zoeken naar aktiviteiten die je met weinig mensen kunt doen en die toch wel wat losmaken. We zijn al voor het in de publiciteit kwam met het Hollanddorp begonnen. Toen we daar een paar weken mee bezig waren, werden we eigenlijk overvallen door de publiciteit. Het bleek dat de IKON, los van ons, daar op een of andere manier in Jeruzalem ook op gewezen is. De IKON vond het interessant genoeg om daar een tien minuten of zo aan te wijden op tv, wat het Journaal weer over heeft genomen. Daardoor is het balletje gaan rollen en is Kohnstamm van D66 vragen gaan stellen. Dat kwam ons aan de ene kant heel goed uit, aan de andere kant was het jammer omdat wij er net mee bezig waren en wij het juist in de publiciteit hadden willen brengen. Maar we hebben er nu heel goed op in kunnen spelen, zoals door een aktie te voeren bij die dag van Christenen voor Israël. Nu willen we proberen om rond zo'n Hollanddorp een beetje te blijven prikken zodat het in diskussie blijft. We willen wel proberen om dat Hollanddorp binnen de hele politiek van nederzettingen te zien, zodat het niet alleen maar Hollanddorp wordt." 

Wordt er nog wel spontaan gestickerd door mensen, gaat dat nog wel door? 

Ed: "Ja dat gebeurt nog wel. Niet zo massaal dat half Nederland aan het stickeren is, maar· er zijn nog steeds regelmatig mensen die bellen en stickers willen. Dus dat gebeurt wel. En we hebben vrij veel reakties gehad op de grote advertentie die we twee weken geleden in de landelijke kranten hebben gezet. Daar zijn behoorlijk wat giften op binnengekomen enz. Dus ik denk wel dat vrij veel mensen in Nederland het totaal belachelijk vinden wat daar gebeurt." 

Mensen die NN lezen zijn eerst de krant die jullie gemaakt hebben tegengekomen en daarna een aantal berichten over akties. Maar jullie doen veel meer. 

"We hebben heel veel groepen aangeschreven. We hebben ook winkeliers, een aantal grote bedrijven als Albert Heijn, Hema, en nog wat grootwinkelbedrijven, aangeschreven met het krantje erbij en het verzoek of ze willen stoppen met de verkoop van Israëlische produkten. Datzelfde hebben we bij een aantal biologische winkels gedaan, in Amsterdam en omstreken en wat grotere, met een andere brief. Daar is helemaal geen respons op gekomen. Behalve dat we inmiddels weten dat de HEMA waarschijnlijk onder de druk gestopt is met de verkoop van die wijn. Dat willen ze niet officieel bekend maken maar dat is gewoon wel zo." Het ging om wijn uit de Golanhoogte. Alle flessen zijn een paar keer van stickers voorzien, totdat de HEMA er vanaf zag die er telkens af te peuteren en de verkoop stopzette. 

"We hebben veel informatie uitgezocht en we hebben kontakt gezocht met groepen waarvan we dachten dat er bereidheid zou zijn om iets te doen of die geen moeite zouden hebben met een 'Boykot Israël'-kampagne om te kijken of we wat meer akties van de grond konden krijgen. En we hebben kontakt gehad en een vergadering uitgeroepen met allerlei groepen die daar misschien wel moeite mee hebben maar wel met nederzettingen bezig zijn. Om te zien wat we tegen de nederzettingenpolitiek kunnen doen, los van onze kampagne, maar ieder op zijn eigen manier. Dat is heel teleurstellend verlopen, heel weinig opkomst." 

Is duidelijk of groepen überhaupt niet willen. Je merkt ook in andere kampagnes dat het gewoon heel moeilijk is om groepen zelfstandig tot aktie te laten overgaan. Als een initiatiefgroep het idee lanceert voor een landelijke aktiedag ofzo, en je het een beetje voorkauwt, zie je wel dingen gebeuren. 

"Dat hebben we ook wel geprobeerd, om met andere mensen erover te praten. Dat lukte gewoon niet. Mensen denken ook dat het toch geen zin heeft. Je hebt wel kans dat zo'n aktie die we nu rond dat Hollanddorp hebben gedaan en die goed in de publiciteit komt, mensen eerder aanzet om wat te doen. Dat mensen daar weer een beetje enthousiasme door krijgen om wat te doen. Dat geldt dan vooral voor mensen die snel aktie voeren. 

"Al die andere groepen die al tien, twintig jaar bezig zijn met de Palestijnen en Israël en de problemen in het Midden-Oosten, daar komt ook heel weinig uit. Iedereen beseft wel dat er iets moet gebeuren want het is duidelijk dat Israël echt lak aan alles heeft en gewoon doorgaat: Dat zal niemand meer ontkennen. Maar als je dan zegt: dus moet er iets gaan gebeuren en dat kan dan niets anders zijn dan de druk opvoeren via sancties, daar willen mensen dan niet aan. 

"Dat heeft ook te maken met de enorme druk van de andere (pro-Israël) kant hier in Nederland. Wij worden ook voor antisemieten uitgescholden door verschillende groepen of mensen binnen groepen. Alles wordt meteen in dat licht gezien als je maar iets tegen Israël hebt. En dat geldt misschien ook voor bredere bewegingen of groepen waar dat intern gebeurt. Dat ligt gewoon heel gevoelig en dus wordt er maar niks gezegd of niet te openlijk iets gezegd." 

Mensen hebben misschien ook het gevoel dat het weinig uithaalt als je hier in Nederland iets doet omdat het toch allemaal van de VS afhangt. 

"Nou nee, want er zijn een aantal heel konkrete dingen die Nederland zou kunnen doen. Vanuit de EG is er een economisch samenwerkingsverband (associatieverdrag) met onder andere Israël waar voordelige bepalingen in staan over invoerrechten enz. Nederland zou binnen de EG met andere landen kunnen kijken of je in ieder geval ermee kunt dreigen om dat te stoppen. Dat heeft wel zin. Wat de Nederlandse politiek betreft is Nederland juist de remmende factor binnen de EEG. Er zijn andere landen zoals Italië die daar veel verder mee willen gaan. Juist Nederland wil eigenlijk niets ondernemen. Behalve in woorden. 

"In februari is er van de EG een verklaring uitgekomen. Als je dat leest, dan kun je het daar gewoon helemaal mee eens zijn. De nederzettingen, inclusief Oost-Jeruzalem wordt weer benadrukt, veroordeeld. Het kan niet, het is in strijd met de Conventies van Genêve, de VN-resoluties liggen er en het is zelfs een bedreiging van het vredesproces wordt er dan gezegd. Dat wordt dan allemaal mooi op papier gezet en ondertekend door alle EG-landen en dan ja, daar blijft het dan bij. Een papieren veroordeling heeft geen waarde als je met een land te maken hebt waar al 25 jaar van blijkt dat ze zich van al die veroordelingen toch niks aantrekken. Ik denk dus dat het zeker wel zin heeft om in Europa in verschillende landen druk uit te gaan oefenen." 

Welke groepen zijn nu vertegenwoordigd in de initiatiefgroep? 

"Eigenlijk zijn wij alleen dat nog maar..." 

Jaja. En het Palestina Komitee? 

"Die zaten er in het begin wel bij maar die zijn weg. Waarom? Ik weet het niet, maar geen tijd denk ik, te druk met andere dingen. Die hebben er eigenlijk niks mee gedaan. In het begin zijn ze op vergaderingen geweest maar daarna hebben ze er eigenlijk niks meer mee gedaan. In de praktijk is het zo dat wij de initiatiefgroep zijn." 

Maar in het begin hoorde je nog wel enthousiaste geluiden van het Palestina Komitee. Mensen die het de hemel in prezen van 'eindelijk gebeurt er iets'. 

"Ja, maar dat wordt dus niet omgezet in daden. Er is een aantal mensen in het Palestina Komitee die er wel moeite mee hebben. Een aantal vindt het wel goed. Het probleem is dat er talloze mensen zijn, ook binnen andere organisaties, die zeggen dat het goed is dat het eindelijk eens een keer duidelijk gezegd wordt. Een goeie krant, dat zegt ook iedereen, een goed initiatief. Maar ja, je hebt er natuurlijk niet zoveel aan als mensen dat zeggen en verder niks doen. De meeste mensen bij het Palestina Komitee vinden het allemaal wel prima, maar daadwerkelijk samenwerken wat betreft dingen doen en organiseren komt niet van de grond. We gaan er nu gewoon vanuit dat wij, het Autonoom Centrum, de initiatiefgroep zijn, met wat losse mensen die mee werken. Wij zijn de enige organisatie die het trekt en het werk verricht." (Het Palestina Komitee laat desgevraagd weten dat hun probleem gebrek aan tijd en menskracht is, red.) 

Jullie richten je niet echt met jullie publiciteit en stukken die jullie schrijven op de linkse 'scene'.  

"Niet speciaal nee. Het ligt eraan wat je linkse scene noemt, maar in het algemeen richten we ons tot alle mensen die daar vatbaar voor zijn. En dat zijn er natuurlijk veel meer dan de eigen klup. We gaan ons niet alleen op de eigen scene, de oude kraakbeweging ofzo, richten. We richten ons net zo goed op heel veel andere groepen. Ik denk niet dat het zo is dat je meer van mensen in de scene moet verwachten dan van mensen daarbuiten. Dat is misschien vroeger wel een tijdje geweest, dat je vrij makkelijk met veel mensen aktie kon voeren, maar dat idee hebben we absoluut niet meer. We vinden die scheiding ook veel te kunstmatig, zoveel verschillen zijn er helemaal niet tussen wat binnen en buiten de scene is. 

"Het is meer dat het een subcultuur is, dat dan ook scene heet, dan daadwerkelijke politieke inhoud. Er zijn gewoon zat andere groepen. Dat zie je ook met vluchtelingenakties en groepen die daar mee bezig zijn. Politiek gezien denken die groepen hetzelfde als wij. Alleen sommige mensen doen het uit kerkelijke hoek en wij doen het uit een andere hoek." 

Het is toch na de krant en de startakties vrij stil geworden. Ik vraag me dan toch af of het niet weer wegzakt bij mensen. 

"Van die akties hebben dus ook maar heel weinig mensen wat gehoord, die akties werden in de pers bijna helemaal doodgezwegen. Vanaf het begin was het onze bedoeling om te proberen bekend te worden, zorgen dat mensen weten dat je bestaat. We hebben de laatste tijd geprobeerd om publiciteit te krijgen door stukken in Forum in de Volkskrant te krijgen of in Trouw, of door akties te doen. Dat is nu met de picket-line dan eindelijk gelukt. Nu wordt er ineens gesproken over de Initiatiefgroep, dat lees je in kranten en op het Journaal wordt dat gezegd. Je ziet ook reakties in die rechtschristelijke hoek, daar schrijven ze nu ook over de Initiatiefgroep. Ze weten dat we bestaan. 

"En nu zijn we dan een beetje konfronterend bezig en proberen die lui uit de tent lokken. Zoals vorige week, toen is een van ons voor de VPRO-radio geïnterviewd samen met Ronnie Naftaniël (bons van het CIDI - Centrum Informatie en Documentatie Israël, red.). Dat zijn dingen die we op zich wel willen. Laat hij maar eens verkopen wat daar goed aan is. Wij hebben allemaal wel op een rijtje waarom het niet goed is. Die konfrontatie zoeken we ook wel. 

"En dat stuk in Forum deze week. Wij verwachten - en dat was behalve de informatiewaarde ook de hele tijd de bedoeling voor ons met een stuk in de kranten - om een reaktie uit te lokken. Laat ze maar reageren. We hopen dat ook andere mensen en groepen daar op in springen en groepen meer voor het blok gezet worden om iets te zeggen. Zodat groepen het niet meer binnenskamers houden maar hardop gaan zeggen 'wij zien een boykot niet zitten daarom en daarom'. Of dat groepen moeten gaan zeggen dat ze eigenlijk wel vinden dat er sankties moeten komen. Ik denk dat er vrij veel mensen en groepen zijn die dat eigenlijk vinden maar het niet hardop willen zeggen en het nog niet als beleid hebben. Dat willen we dus bereiken." 

Hoe liggen die verhoudingen nu? Als je met Naftaniël of met die Christenen voor Israël aan de slag gaat? 

"We krijgen wel het idee dat dit soort groepen er steeds vreemdere redenaties op na houdt om te verdedigen dat het goed is. Zoals Naftaniël en het CIDI, die dan de ene keer weer zeggen dat het geen bezet gebied is, en later zeggen ze dan weer 'ja maar het was oorspronkelijk Jordaans bezet gebied' en daarna beginnen ze met het argument 'ja maar het zou toch schandalig zijn als joden zich niet in de spirituele hoofdstad mogen vestigen'. Terwijl hij gewoon om het feit heengaat dat de plek waar nu bijvoorbeeld Hollanddorp gebouwd wordt een zelfstandige Palestijnse gemeente was. Israël heeft dat eenzijdig geannexeerd. Het was helemaal geen Jeruzalem. 

Dan kun je wel zeggen dat het nu Jeruzalem is maar vroeger was het dat helemaal niet. Op steeds vreemdere manieren moeten ze dat zien te verkopen. Helemaal die Christenen voor Israël, als je die ingezonden brieven deze week in de kranten leest, waar ze met wat bijbeluitspraken eindigen dat 'het recht van God boven elk werelds recht gaat' en het dus niet slecht is wat Israël doet, ja dan denk ik toch dat het grootste deel van Nederland denkt dat daar iets niet klopt, dat dait niet kan." 

Je ziet nu - jullie zijn goed gedocumenteerd, jullie argumenten zijn goed - dat de traditionele Israël-lobby toch wel in de verdediging wordt gedrukt. 

"Dat is ook waarom wij 'Boykot Israël' zeggen. We worden niet als heel veel andere groepen in het defensief gedrongen, die vinden dat je dat niet kunnen zeggen omdat je dan meteen zoveel toestanden over je heen krijgt. Wij denken dat we veel aanvallender bezig moeten zijn en moeten proberen hen in het defensief te krijgen. Voor ons is zo'n positie ook makkelijker want we hebben geen enorme achterban om rekening mee te houden." 

Je kunt zeggen dat de eerste fase nu voorbij is. Veel publiciteit, de boykot heeft voor het Parool zoveel nieuwswaarde dat ze er een kop van maken... 

"Ja, de volgende fase is om daar enige kontinuïteit in te krijgen. Om te zorgen dat het niet eenmalig is maar dat we over een maand weer in de publiciteit komen met een aktie en dat op een gegeven moment groepen en mensen moeten reageren en ze er gewoon niet meer omheen kunnen. Want die diskussie gaat natuurlijk losbreken. Hoe meer je doet, hoe meer je in de publiciteit komt. Dan moeten ze gaan reageren en duidelijk maken wat ze van die boykot vinden. Ons verhaal over die nederzettingen, daar zal 90 procent van de Nederlandse bevolking het wel mee eens zijn. Dat wij er aan vast knopen dat er sankties moeten komen, dat is natuurlijk de diskussie.  

"Ik denk dat we op dat gebied ook talloze argumenten hebben. Kijk alleen maar naar die hele dubbelheid van veel mensen. Die het aan de ene kant wel te verkopen is dat er sankties tegen Libië komen. En bij Israël dat al 25 jaar allerlei resoluties naast zich neerlegt schijnt het dan ineens niet te kunnen. Er zijn natuurlijk heel veel van dat soort dubbelheden, waar je konstant op kunt blijven wijzen. Je moet er wel blijven bij vertellen dat je geen voorstander bent van sankties zoals die nu tegen Irak plaatsvinden die ten koste gaan van de bevolking, en dat je het in een ander kader ziet." 

Zijn er konkrete ideeën hoe het nu verder gaat? 

"Er is een diskussienota over het Midden-Oosten van GroenLinks uitgekomen waarin geconcludeerd wordt dat het onder voorwaarden tijd is om te kijken naar sankties. Een voorwaarde is bijvoorbeeld dat duidelijk is dat Israël weigert om het nederzettingen beleid te stoppen. Zo zijn er nog wel meer voorwaarden. Een voorbeeld van sankties dat zij geven is bijvoorbeeld dat samenwerkingsverdrag met Israël. Het rare is wanneer de tijd voor die sankties dan is gekomen. Want het is toch wel duidelijk dat bij die voorwaarden die Groen Links stelt de tijd al lang is aangebroken. Datwas het afgelopen jaar al zo. Je had met die vredeskonferentie nog kunnen denken en hopen dat er iets zou veranderen maar daarvan is het iedereen al duidelijk dat dit niks voorstelt. Dus hoe lang wacht je nog? We willen daar binnen een beetje gaan wroeten. Doe dan wat, stel maar voor in de Kamer om te kijken naar sankties, of ga er vragen over stellen. Anders is het ook weer alleen maar papierwerk wat ze hebben. 

"We willen ook doorgaan met informatieverstrekking. We hebben het plan om weer een krant te maken. Wel veel dunner als de eerste maar speciaal over Jeruzalem, wat er in Oost-Jeruzalem gebeurt en om Jeruzalem heen. Het is wel duidelijk in Israël dat ze op een gegeven moment iets op moeten geven van de bezette gebieden. Wat ze in ieder geval nooit op willen geven is groot Jeruzalem. Daar gaan ze zich meer op konsentreren. Daar willen we iets mee. En we willen dat Hollanddorp blijven volgen. Zodra daar iets voor georganiseerd wordt hier in Nederland springen we daar meteen op in. Er zijn ook wel ideeën voor andere akties maar dat blijkt nog wel." 

Hoe zijn jullie kontakten in Palestina? 

"We hebben kontakten met een aantal groepen dus we kunnen vrij direkt informatie krijgen als dat nodig is. Vorige week is er een rapport geschreven over die heuvel waar dat Hollanddorp op gebouwd wordt, in opdracht van Al Haq (Palestijnse mensenrechtenorganiatie, zie elders in deze NN, red.). Dat rapport kregen we al op de dag dat het uit kwam in Jeruzalem." 

Ehhh... 

"Misschien nog iets over de vredeskonferentie?"  

Die vredeskonferentie? 

"Daar gelooft niemand meer in. Het enige positieve is dat de PLO een soort podium heeft gekregen om te laten zien dat ze toch ook wel normale mensen zijn. Daar schijnen ze in het Westen toch wel moeite mee te hebben. Voor de rest stelt het niks voor. Het is wel een beetje het probleem dat het er toch wel somber uitziet als niet snel de druk opgevoerd wordt. Van de strijd in de bezette gebieden is niet zo zoveel over en ik zie daar niet snel een opleving komen. De enige stap die gezet zou kunnen worden is de gewapende strijd." 

Zie je nog enige veranderingen optreden door de verkiezingen in Israël? 

"De Arbeiderspartij is zelf de partij geweest die de eerste nederzettingen toegelaten heeft. De Arbeiderspartij heeft ook duidelijk gesteld dat er geen sprake kan zijn van opgave van al het bezette gebied maar hooguit van een deel. Dan is het nog maar de vraag of het opgegeven wordt voor een bepaalde vorm van autonomie of echt voor een totaal zelfbeschikkingsrecht. De Arbeiderspartij kennende zit dat laatste er niet echt in. Ze zijn hoogstens bereid om op den duur een paar delen op te geven. Maar zeker niet Oost-Jeruzalem of Groot-Jeruzalem wat het inmiddels geworden is. 

"Het kan juist wel eens heel gevaarlijk zijn. Omdat de Arbeiderspartij misschien net genoeg toegeeft om Amerika tevreden te stellen. Amerika heeft helemaal geen belang bij een Palestijnse staat. Het enige waar het belang bij heeft is dat er een aantal andere landen zijn in de Arabische wereld waar het goede betrekkingen mee heeft. Het lijkt er op dat ze enige druk uitoefenen binnen die vredeskonferentie, zodat er voorlopig een bepaalde rust gekreëerd wordt, of dat het konflikt tussen Israël en bijvoorbeeld Syrië opgelost wordt. Israël heeft een enorm watergebrek en op een gegeven moment zijn er plannen geweest om water uit Turkije te gaan halen. Dat zal met een pijpleiding door Syrië moeten. 

"Zolang Israël geen strobreed wil toegeven aan de Arabische landen zullen die landen de Palestijnse kwestie ook blijven gebruiken tegen Israël. Op een moment dat Israël daar een beetje in toegeeft en de Arabische landen hun gezicht kunnen redden, heb je de kans dat iedereen het wel best vindt. Dan zijn de Palestijnen uiteindelijk het slachtoffer. Zoiets zit er met een Arbeiderspartij wel in." 

Rik 

Affiches, kranten en stickers, en meer informatie is te verkrijgen bij: Initiatiefgroep 'Stop de Nederzettingen' Kinkerstraat 48 hs 1053 DX Amsterdam