Naar archief

UIT: NN #93 van 19 september 1991  

Tilos: een verboden radio in de vrije ether van hongarije 

Eind augustus, Budapest. Een kleine groep mensen installeert ergens in een flat in het hart van Hongarije een FM-zender. De stekker gaat in het stopkontakt en Radio Tilos bestaat. Nu ja, bestaat, doet haar eerste schreden In een onzeker bestaan.

Vanaf dat historische moment voor alternatief Hongarije heeft de politie er een dagtaak aan om de zender uit de lucht te halen, hetgeen tot op heden nog niet gelukt is. 

De eerste avond wordt er natuurlijk weinig gezegd, zenuwen, onzekerheid over de reaktie van de autoriteiten, het Is allemaal héél nieuw en vooral héél spannend. De laatste keer dat er in Hongarije een illegale zender in de lucht was, was tijdens de anti-kommunistische golf in de zeventiger jaren.  

Sinds een paar jaar zijn er naast de reguliere overheidszenders ook een paar commerciële radio's te beluisteren in Hongarije. Die klinken naar Berlusconi, de Italiaanse media-boer. En natuurlijk de onvermijdelijke CIA-geluiden van Voice of America. Toen de kommunisten de macht verloren, hebben ze een moratorium ingesteld; er mogen geen nieuwe zenders in de lucht worden gebracht, dat wil zeggen er worden geen vergunningen meer afgegeven totdat er een nieuwe wetgeving voor de media is.  

Er zitten dus allerlei klupjes te wachten totdat het Hongaarse parlement in december de diskussie daarover aangaat en ze eindelijk hun lokale en/of diskozenders in de lucht kunnen brengen. Daarop kun je natuurlijk niet wachten, het is bovendien de vraag of je daarvan iets kunt verwachten; tien tegen één dat om financiële redenen alleen de commerciële giganten binnen worden gehaaid. 

Klop, klop wie is daar? 

Ssssjt, de stekker eruit, de eerste uitzending is afgelopen. De zendapparatuur is net veilig opgeborgen. Gebons op de deur. Politie. Die zijn niet met de maatschappelijke veranderingen meegegaan. Of in elk geval degenen die de informatiestromen van de politie beheren hebben dat niet gedaan.  

De flat van waaruit uitgezonden werd, blijkt al een tijdje in de gaten gehouden te worden, al zo'n 15 jaar. De bewoner van de flat heeft zich voor de politieke veranderingen beziggehouden met samiszdat, de ondergrondse pers. Dus die zender zou wel eens bij hem thuis kunnen staan. Maar ze doen verder niets, dat zal wel een gevolg zijn van de politieke veranderingen. Ze werken tegenwoordig langzamer, ze moeten nu eerst besluiten wat ze gaan doen. 

De vrijheid van pers kent ook grenzen In Hongarije. Een krant van anarchisten werd door de politie in beslag genomen. Ze hadden allemaal verhalen over het Pausbezoek aan Hongarije in augustus geschreven. Voor de anarchisten, die nog niet erg sterk zijn, is zo'n bezoek natuurlijk erg boeiend. Misschien is het blaadje daarom in beslag genomen. Bovendien is het toeristenseizoen afgelopen; het kan zijn dat de politie nu wat daadkrachtiger optreedt. Verder gaat het allemaal wel. 

Komplimentjes 

Reakties zijn er wel na de eerste dag. Een luisteraar heeft een duidelijke boodschap: "Kill the fat media-burocracy!" Een vrouw, die werkt voor de commissie die zich met het toewijzen van frekwenties bezig houdt, weet te vertellen, dat ze al vanaf het allereerste begin van het bestaan van Radio Tilos afwist. De mensen in de peil-auto van de controledienst hadden natuurlijk ook geluisterd. Terwijl ze op zoek waren naar de plaats waar de zender was, hebben ze genoten van het programma, zo laten ze weten. Wat een kompliment. 

De tweede en daarop volgende uitzendingen verlopen wat soepeler. Er was een groot aantal telefoongesprekken opgenomen met vertegenwoordigers van allerlei maatschappelijke groeperingen en die werden uitgezonden. Zij die geen toegang hebben tot de media, omdat ze niet bij het establishment horen, waren erg positief. De anderen, voornamelijk leden van politieke partijen en andere invloedrijke organen, vonden het maar niets. 

Tilos voorpaginanieuws 

De politie heeft de aanval in de afgelopen twee weken volledig ingezet. Ze hebben een speciaal team gevormd om de plaats te vinden waar vandaan de radio uitzendt. Dat is elke dag een andere plek. Ze hebben tot nu toe de zender nog niet gevonden. Iemand van de radiogroep reed tijdens de uitzendingen in zijn auto door de stad. Hij werd drie keer door de politie aangehouden, maar ze vonden niets. Toen hij de stad uitreed voor een ritje op het platteland werd hij gevolgd door een kolonne politie-auto's. Ze beweren nu dat Radio Tilos het luchtvaartverkeer stoort.

Dat is niet waar en vooral ook onmogelijk. 

Maar ze moeten argumenten verzinnen, want ze moeten de wet uitvoeren en die verbiedt illegale radio's. Die wet stamt nog uit de tijd van het kommunistische regime. Nu er een nieuwe regering is, gebruiken ze de wetten van het vorige regime om tegen Radio Tilos op te treden. 

De Hongaarse kranten en het televisienieuws besteden veel aandacht aan de gebeurtenissen, Een medewerker van één van de commerciële radio's vertelde in zijn uitzending, dat de politie op zoek was naar de mensen achter de eerste Hongaarse radiopiraat. Hij vond het niet goed dat mensen een illegale radio begonnen, maar diep in zijn hart, zo zei hij, stond hij achter Radio Tilos. Waarschijnlijk staat een groot deel van de journalisten wel achter de radio. Een groep van onafhankelijke journalisten heeft beloofd een kleine som geld ter beschikking te stellen. 

Beweging in de wieg 

Het is de bedoeling dat ongeveer een kwart van de uitzending (voorlopig 3 dagen per week 4 uur) bestaat uit informatie.

Omdat onder het kommunistisch regime geen sprake was van een grote diversiteit in maatschappelijke organisaties, moeten de meeste bewegingen zich nog organiseren. Dat kan pas sinds een paar jaar, dus er bestaan nog niet veel onderlinge kontakten en van informatie-uitwisseling is ook niet echt sprake.  

Het is erg moeilijk een alternatief te bieden voor een maatschappij die zich nog aan het ontwikkelen ls. Het parlement houdt zich eigenlijk alleen bezig met ideologische kwesties. Diegenen die daar de sfeer bepalen zijn nogal konservatief en vaak ook nationalistisch. 

Er wordt haast niet gepraat over maatschappelijke kwesties zoals armoede, milieu en straks natuurlijk ook nauwelijks over de media-wetgeving. De reguliere radio is nog steeds spreekbuis van het establishment, ook al verandert ze wel een beetje. Wie de andere kant op wil, en bijvoorbeeld kontakt zoekt met de homobeweging, krijgt het erg moeilijk, want dat is allemaal net nieuw. Alleen de ekologische beweging van de Groenen is iets krachtiger, want die maakten al deel uit van de anti-kommunistische oppositie. Radio Tilos zal kontakt met die alternatieve groeperingen zoeken, hun bestaan onder de aandacht brengen en de ontwikkelingen volgen. 

(Info: de Vrije Keyser, postbus 14521, 1001 LA Amsterdam)

Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1991