Naar archief

UIT: NN #84 van 16 mei 1991   

Vluchten toen en thans 

Joodse en linkse vluchtelingen uit Duitsland werd aan de de vooravond van de laatste wereldoorlog de toegang tot Nederland zeer moeilijk of onmogelijk gemaakt. Die uit Oostenrijk werden na de Anschluss al helemaal geweerd, want na zorgvuldige bestudering van de atlas konstateerde Colijn: "Nederland grenst niet aan Oostenrijk". Wie veel geld had, was natuurlijk welkom. Wie weinig geld had, werd geselekteerd en moest zelfs na de Kristallnacht nog een kapitaalkracht van f 10.000 kunnen aantonen. In het algemeen diende het Nederlandse grondgebied behouden te blijven voor loten van de Nederlandse stam.   

Nederland heeft heus wel eens vluchtelingen opgenomen, bijvoorbeeld de joden uit Portugal en de hugenoten uit Frankrijk. Ze brachten geld en vooral hooggekwalificeerde beroepsvaardigheden mee, waren ekonomisch belangrijk en daarom bijzonder welkom. Nog steeds kloppen de Nederlandse regenten zich pochend op de borst om deze vaderlandse tolerantie. 

Intussen 

Voor de stelselmatige vernietiging van 'volksvreemde' elementen als joden, kommunisten, homosexuelen, zwakzinnigen en zigeuners door middel van de even doeltreffende als winstgevende techniek van 'dood door arbeid' was geen vlucht mogelijk. Onder de indruk van de gevolgen daarvan werd in 1951 in het Verdrag van Genève bepaald, dat eenieder als vluchteling moet worden erkend die "uit gegronde vrees voor vervolging wegens ras, godsdienst, nationaliteit, het behoren tot een sociale groep of om zijn politieke overtuiging zich buiten het land bevindt waarvan hij de nationaliteit bezit en die de bescherming van dat land niet kan of uit hoofde van bovenbedoelde vrees wil inroepen."  

In de praktijk heeft deze definitie vooral nut gehad voor vluchtelingen uit de Oostbloklanden. Hun nut viel samen met het nut van de Koude-Oorlogspolitiek van het kapitalistische westblok. Toelating van dissidenten en anti-kommunisten was van grote ideologische betekenis voor de staat, terwijl de oosterlingen veelal ook nog eens behoorlijk geschoold bleken te zijn en daardoor ekonomisch in de maatschappij goed inpasbaar. Vluchtelingenpolitiek was gratis anti-kommunistische propaganda. 

Later werd het iets anders. De fascisten kwamen in Chili en Argentinië aan de macht, Joop den Uyl klom in Utrecht persoonlijk op een auto om te protesteren tegen de vernietiging van linkse mensen. Vluchtelingen heetten welkom. Als het er maar niet teveel waren en vooral als ze maar niet te links waren. De diplomatieke aktiviteiten werden uitgebreid met bezoeken aan gevangenissen en concentratiekampen, waar gevangenen werden geselekteerd. Wie aan gewapend verzet had deelgenomen, werd al gauw overgedragen. 'Uitnodigen' heette deze selektie tussen wie mocht leven en wie sterven moest. 

Er gebeurde nog meer in de wereld. De Vietnamezen versloegen de Verenigde Staten en van alle in 1977-1989 door de Nederlandse overheid 'uitgenodigde' vluchtelingen was 76% een Vietnamese bootvluchteling. Goed tegen het kommunisme en een kleine vriendendienst ten behoeve van de Yanks. Terzelfder tijd werd meer dan 95% van de asielaanvragen van slachtoffers van de diktaturen van El Salvador en Guatemala afgewezen. 

In Libanon woedde vijftien jaar lang een burgeroorlog. Gelukkig maar dat het Verdrag van Genève niet rept van oorlog als mogelijk vluchtmotief. Een asielstatus zit er voor oorlogsvluchtelingen dus niet in. Wel moesten Libanezen tijdelijk gedoogd worden, want de luchthaven van Beirut was gesloten, ze konden gewoonweg niet terug. Nu is luchtverkeer weer mogelijk, dus de eens gedoogden worden teruggejaagd. 

En dan zijn er de Koerden. Die uit Turkije moeten niet klagen, want marteling en vervolging behoren nu eenmaal tot het geijkte kultuurpatroon van onze NATO-partner. En bovendien maken ze zich schuldig aan gewapende strijd. Koerdische vluchtelingen uit Irak waren rond 1974 wel mondjesmaat gearriveerd (en toegelaten: het Nederlandse beleid was minder afwijzend dan nu, er waren ook minder vluchtelingen), maar die waren we weer vergeten, want Saddam was onze bondgenoot tegen het fundamentalistische en anti-imperialistische Iran van de ayatolla's. 

Sexueel mishandelde vrouwen die asiel hebben aangevraagd worden teruggestuurd met de 'troost', dat dat heus niet elke dag zal gebeuren, (zo stond het ongeveer in de beschikking bij de recente asiel weigeringen aan Tamilvrouwen, die behoorden tot de talrijke slachtoffers van verkrachting door Singalese soldaten). 

Wie wordt getroffen door Berufsverbote (verbod om een overheidsberoep uit te oefenen als je te radikaal bent, nam in Duitsland vooral in de jaren '70 heksenjachtachtige vormen aan, zelfs communisten en sociaal-demokraten werden in soms te links bevonden. Red.) in Duitsland of de Verenigde Staten, maakt geen schijn van kans. 

Honger is evenmin een erkend vluchtmotief. In Peru en Bangla Desh mogen de mensen en masse kreperen, in Liberia en Somalië mogen ze elkaar en masse afslachten, als ze maar thuis blijven. Dat Peru aan de cholera ten onder gaat om de schulden aan het rijke westen te kunnen afbetalen, doet er niets toe. Evenmin is de oorzaak van de rampen in Bangla Desh interessant: de Bengalen verdrinken omdat het waterpeil is verhoogd ten gevolge van miljeuveranderingen, die het gevolg zijn van westerse industriële aktiviteiten; maar wie denkt er nou zo ver over na.  

Afrika is gestabiliseerd als goedkope leverancier van grondstoffen en arbeidskrachten; dat miljoenen werk zoekende Afrikanen een nomadenbestaan zijn gaan leiden, dat tientallen miljoenen door de uitzichtloze armoede en honger verzwakken en weerloos ten prooi vallen aan AIDS, dat is hun probleem. Dat Italië een ontwikkelingshulpbeleid voor Somalië uitvoerde dat de agrarische bevolking ekonomisch er op achteruit deed gaan en dat bovendien de bloedige macht van diktator Barre in stand hield, daarmee kun je als vluchteling, niet aankomen. 

Het is een trieste opsomming, waarin zijn nog niet eens de tientallen miljoenen vluchtelingen zijn opgenomen die onze streken niet bereiken: Palestijnen in het Midden-Oosten, recentelijk de Koerden in Irak. 

Thans

Terug naar de vluchtelingen van vóór de oorlog. De vergelijkingen zijn makkelijk te trekken. 

l) Thans is het even moeilijk om te bewijzen persoonlijk bloot te zullen staan aan gevaar na terugzending. Vluchtelingen worden behandeld als verdachten, maar dan met een omgekeerde bewijslast: zij moeten bewijzen dat ze gevaar lopen en maar al te vaak moeten ook zij bewijzen dat in hun land van herkomst mensenrechten worden geschonden. Diplomatieke diensten zijn er nu eenmaal voor ekonomische en politieke betrekkingen. Zaken zijn zaken en kritiek op je handelspartner is onzakelijk; 

2) Thans worden evenals toen vluchtelingen gedetineerd: in opvangcentra en in gevangenissen als Schiphol-Oost en Schutterswei te Alkmaar. De bedoeling is, dat ze geen kans krijgen in de maatschappij te integreren. Werk is een van de burgerrechten die hen onthouden wordt; 

3) Thans genieten vluchtelingen uit landen met anti-imperialistische of anti-westerse regimes duidelijk de voorkeur. Selektie van vluchtelingen is een politieke zaak. Wel komt er kentering in dit beleid: vluchtelingen uit de weinige overgebleven socialistische landen, zoals Albanië, krijgen tegenwoordig ook het etiket 'ekonomisch vluchteling' opgeplakt. De USA vormen tegenwoordig de enige wereldmacht. Socialisme is niet meer gevaarlijk; 

4) Thans grenst Oostenrijk nog steeds niet aan Nederland, Italië en Spanje evenmin. Met Griekenland zijn dat de landen die de eerste migrantengolven uit Oost-Europa en Noord-Afrika opvangen. En een vluchteling moet worden 'afgehandeld' in het eerste land van aankomst. (En intussen haalt het gros van de vluchtelingen Europa niet eens.); 

5) Thans is ekonomische rentabiliteit nog steeds een belangrijk kriterium bij toelating van asielzoekers. Een Russische kernfysicus brengt meer in het laadje dan een Zaïrese automonteur of een gekleurde Zuidafrikaanse schooljuffrouw. Intussen wordt er door werkgevers volop geprofiteerd van vreemdelingen zonder werkvergunning, die zich toch op de arbeidsmarkt melden: zwaar en smerig werk mogen ze verrichten, onder het minimumloon, zonder de bescherming van welk arbeidsrecht dan ook, zonder toegang tot de collectieve voorzieningen. Deze groep illegale arbeiders, de Derde Wereld binnen Nederland gehaald, zal in de toekomst alleen nog maar toenemen, terwijl hun rechtspositie alleen nog maar zal verslechteren tot die van een subproletariaat; 

6) Thans weigert Nederland de verruimde vluchtelingendefinitie van de Conventie van Afrikaanse Eenheid over te nemen, zoals indertijd Nederland het verdrag van de Volkerenbond over de status van de vluchteling (voor de nazi's) weigerde te ratificeren. [1] 

7) Thans neemt racisme de plaats in van de aloude bloed-en-bodempolitiek van Colijn en consorten. Het politiek georganiseerde racisme (CP, CD) komt niet goed van de grond, doordat bewindslieden als Lubbers (Centrum-Demokratisch Appel?) en Kosto en Van Thijn (partij van de Afbraak) zelf racisten zijn: ze pikken Janmaat z'n kiezers af door te roepen dat gastarbeiders luie profiteurs zijn en de meeste vluchtelingen misdadigers en bedriegers. 

Leo Adriaenssen (Mijn vader is in 1914 voor de moffen uit België weggevlucht) 

A.S.K.V. (Amsterdams Solidariteits Komitee Vluchtelingen) 

Voetnoot:

l. Volgens de conventie is een vluchteling "Ieder die wegens agressie van buitenaf, bezetting, vreemde overheersing als gevolg van gebeurtenissen waardoor de openbare orde in een deel van het land of in het gehele land ernstig is verstoord en is gedwongen zijn verblijfplaats te verlaten en zijn toevlucht te zoeken op een andere plaats dan het land van herkomst of het land waarvan hij de nationaliteit bezit." Het Europese parlement heeft haar lidstaten opgeroepen deze definitie te aanvaarden. Nederland heeft dit geweigerd.  

Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1991