Naar archief

UIT: NN #84 van 16 mei 1991   

Giftige arbeid vergiftigt het leven 

Aktiekonferentie 'MAC-waarde, niet genoeg' wil aktieplan voor betere gezondheidsnormen op het werk 

Twaalf jaar geleden stopte ik met werken in de renovatie. Ik ging weer studeren; de bouwwereld beviel me niet. Dat ik me ook zorgen maakte om het werken met de asbestplaten waar ik schuren mee betimmerde, of andere chemiese stoffen, stond lager op mijn lijst van kritiekpunten. Dat het werken met giftige stoffen juist één van de suksesfaktoren is in de kapitalistische produktiewijze zag ik later in. Over ziekmakend werk en wat daaraan te doen is gaat onderstaand vooruitblik op de werkkonferentie over gif en arbeid.  

Ziekmakend werk 

In deze tijd van afbraak van de WAO-uitkeringen is het goed te konstateren dat de meeste arbeidssituaties nog steeds ziekmakend zijn. Er is meer mis met het werk dat menigeen denkt. In geen enkele sektor of bedrijfstak lijkt het nog gezond werken. Krijg je in de gezondheidszorg last van je rug, stress of burn-out, in de bouw of metaal fabriek loop je letterlijk de kans langzamerhand vergiftigd te raken. De bloembollenteler kan aan kanker lijden als gevolg van de bestrijdingsmiddelen. De opgeklommen chef of ambtenaar in de dienstensektor krijgt uitzicht op een by-pass operatie aan het hart.  

En hoe zou het in al die kleinschalige bedrijfjes zijn? (Eigenlijk moeten er boven alle machines die afzuigsystemen zitten maar we verplaatsen ze nog al eens, zei iemand van een bevriende drukkerij, en het meten van de concentraties is erg duur) Wie haalt er nog gezond zijn of haar pensioen? Welke effekten hebben giftige stoffen op mens en milieu in de toekomst?  

Arbeidsomstandighedenwet 

Sinds oktober vorig jaar is de arbeidsomstandighedenwet van 1983 volledig van kracht. Deze wet, de opvolger van de Veiligheidswet uit 1934, wil een instrument zijn waarmee het toenemend aantal ziekmakende faktoren in het werk teruggedrongen kan worden. Vanuit de driedeling Veiligheid (ongevallen), Gezondheid (ziekte) en welzijn (psychische schade) zijn werkgevers verplicht zo'n beleid te voeren dat de kwaliteit van het werk wordt verhoogd. 

Helaas vertoont ook deze wet talrijke mazen. Ten eerste zijn er diverse uitzonderingsmogelijkheden. Met het begrip zolang het niet redelijkerwijs (van de ondernemer, NM) kan worden gevergd, kunnen tal van voorstellen voor beschermende maatregelen worden afgewimpeld. Ten tweede geeft deze ARBO-wet geen normen, alleen beleidsmatige richtlijnen. Die staan, zo ze er al zijn, in andere publicaties, bijvoorbeeld van de Arbeidsinspektie.  

Ondanks alle normen en richtlijnen, overheidstoezicht en ervaringen wordt veel werk steeds ongezonder, gevaarlijker en schadelijker. Er is veel onbekend en de situatie is alarmerender dan je denkt. Met de gezondheid van werknemers wordt minder rekening gehouden dan de ekonomische belangen van de ondernemers.  

De MAC-waarde 

Om de schadelijkheid van giftige stoffen op de werkplek te beoordelen zijn meetinstrumenten en normen nodig. Eén van de normen is de zogenoemde MAC-waarde (maximaal aanvaarde concentratie). Het begrip MAC-waarde is afkomstig uit de Verenigde Staten, waar de industrie in de jaren twintig een snelle ontwikkeling doormaakte. Ter bescherming van werknemers in de chemiese industrie werden al in 1933 de eerste grenswaarden voor de konsentratie van giftige stoffen in de lucht vastgesteld. 

De zogenoemde Maximaal Aanvaarde Concentratie stelt een grens aan de luchtverontreiniging op het werk. Het doel is de gezondheid van de werknemers en het nageslacht te beschermen. Simpel gezegd is de MAC-waarde een getal dat aangeeft in welke hoeveelheid een bepaalde stof maximaal in de werklucht mag voorkomen. Het is een soort giftigheidsmaat.  

Het begrip MAC en de daarbij behorende Amerikaanse normen werden in de jaren zestig door Nederland overgenomen. Soms werden die grenswaarden door de Arbeidsinspektie, op grond van ervaringen en protest, gewijzigd. Dit gebeurde niet georganiseerd. Ook was het niet inzichtelijk hoe een MAC-waarde tot stand kwam en onderbouwd werd. Pas sinds 1976 bestaat er in Nederland een officiële regeling voor het vaststellen van MAC-waarden. 

Een waardeloze norm? 

In de strijd rond de giftigheidsnormen spelen diverse problemen een rol. Het blad Solidariteit van linkse vakbondsmensen noemt in haar artikelen over Gif en Arbeid o.a. de volgende knelpunten.

- Voor lang niet alle stoffen zijn MAC-waarden vastgesteld. Bovendien geldt de MAC-waarde alleen voor stoffen apart. Voor cocktails bestaan geen normen, hoewel die veel vaker voorkomen dan stoffen apart.

- In het algemeen worden stoffen gif genoemd als je ziek wordt of dood gaat van zeer geringe hoeveelheden. Maar waar liggen de grenzen? Over een sluitende omschrijving wordt nog steeds gestreden. Dat heeft ook met ekonomiese belangen te maken.

- Een norm voor giftigheid zegt nog niets over een mogelijk gevaar op de werkplek. Het gaat erom of je de kans loopt ermee in aanraking te komen en hoe dat gebeurt. Die risiko's zitten in de manier waarop gewerkt wordt en hoe de werkplek is ingericht. Op voorzorgsmaatregelen wordt helaas veel bezuinigd.

- Bij de MAC-waarde wordt niet de giftigheid op zich aangegeven. Het gaat vaak om een norm uitgestrekt over bijvoorbeeld een hele werkdag. Er zijn vaak momenten waar je kortdurend aan een hoge giftigheid wordt blootgesteld. De MAC-waarde wordt dan niet overschreden. Reken maar dat zo'n moment van blootstelling ook schadelijk kan zijn.

- Voor de één is een bepaalde stof schadelijker dan voor een ander. De MAC-waarde maakt geen onderscheid naar meer en minder gevoelige groepen.

- Prakties alle MAC-waarden zijn normen die als voorschrift aan ondernemers duidelijk worden gemaakt. Het zijn richtlijnen. Juridies gezien heeft de MAC het karakter van een advies en geen wet.

- De norm voor de MAC-waarde is opgebouwd uit verschillende elementen. Enerzijds is er de gezondheidskundige norm. Anderszijds zijn er ekonomiese en techniese onderdelen. Samen bepaalt dat het getal. In dit getal zijn dus meerdere belangen uitgedrukt. 

Een lager getal 

Dit zijn enkele problemen bij de strijd om het gif in werksituaties terug te dringen. De bedreiging voor mens en milieu probeert men te minimaliseren door te streven naar steeds lagere getallen. Uit onderzoekingen blijkt dat de MAC onvoldoende bescherming biedt. Eén van de centrale kritiekpunten zit in het begrip zelf. MAC betekent Maximaal Aanvaarde Concentratie terwijl het eigenlijk Maximaal Aanvaardbare Concentratie zou moeten zijn.  

Vele kritici vinden de huidige normen niet langer aanvaardbaar. Men wil dat er sneller, effektiever en gerichter gestreefd gaat worden naar het terugdringen de norm en daarmee de giftigheid op het werk. Vanuit het blad Solidariteit is een nieuwe waarde geïntroduceerd. De Maximaal Veiligheid biedende waarde (MV-waarde). 

Het aktieplan 

Het blad Solidariteit, blad voor een strijdbare vakbeweging genoemd, vormt een klankbord en aktieverzamelpunt voor linkse deskundigen, wetenschappers, schrijvers en vakbondsmensen. Zij wil de luis zijn in de pels van ingeslapen delen van de overheid, vakbeweging, belangengroepen en de media. De afgelopen 3 jaar heeft zij een serie artikelen over Gif en Arbeid gepubliceerd. Om dit geheel weer in het centrum van politieke strijd te brengen heeft ze een konferentie georganiseerd. Met het motto 'MAC-waarde, niet genoeg' wordt op 24 en 25 mei in Amsterdam-Noord dit thema besproken en een aktieplan uitgewerkt. 

Het is onduidelijk hoe het daarna verder gaat. Publikaties, dossiervorming en een aktieplan, kunnen een goed begin zijn. Om de overheid, de vakbeweging, de ondernemers en de gezondheidsdiensten verdere maatregelen te laten nemen is meer nodig. Ik ben benieuwd hoe dat gaat gebeuren. Verder zou ik het onderwerp Gif en Arbeid uitgebreider behandeld willen zien. I Het gaat niet alleen om gif op de werkplek in grote bedrijven. Het gaat ook om allerlei kleine bedrijven, instellingen, kleinschalige bedrijfjes en het milieu in het algemeen. 

Niko Manshanden

Redaktie Arbeid en Technologie

Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1991