Naar archief

UIT: NN #83 van 2 mei 1991   

Van strijd naar opbouw 

Slecht nieuws uit Azania/Zuid-Afrika. Bet ANC weigert nieuwe gesprekken met het regiem De Klerk en dagelijks vloeit meer bloed. De Klerk heeft de eisen van het ANC, zoals vrijlating van alle politieke gevangenen, beëindiging van het geweld en het aftreden van de ministers Malan en Volk, niet ingewilligd. Zal dat nog voor 9 mei gebeuren? Verlegt het ANC de deadline naar een latere datum? NN sprak met Kumar Sanjay (ANC), Gora Ebrahim (PAC) en Oshadi Mangena (BCMA, verbonden met AZAPO) over deze en andere ontwikkelingen in Azania. Dit tweede artikel uit een reeks van drie over Azania is een weergave van deze vraaggesprekken.  

Het kantoor van ANC-vertegenwoordiger Kumar Sanjay ligt in het hartje van Amsterdam. Nadat hij ons en zichzelf koffie heeft ingeschonken begint Kumar het vraaggesprek met een uitvoerige analyse van de ontwikkeling die bezet Azania doormaakt sinds februari 1990. Volgens hem was de belangrijkste reden voor de stappen die De Klerk ruim een jaar geleden maakte, de druk vanuit de bevolking. Ook de internationale druk speelde een rol, maar van minder belang.  

Nelson Mandela kwam vrij en vrijheidsbewegingen als het ANC en PAC werden gelegaliseerd. De periode van onderhandelingen tussen het 'ANC en de Nationale Partij (NP) brak aan, waarbij het Harare-handvest van de Organisatie van Afrikaanse Eenheid uit 1989 uitgangspunt is. uitgangspunten voor het ANC zijn ondermeer de vrijlating van alle politieke gevangenen, de terugkeer van alle bannelingen en het afschaffen van de veiligheidswetten. 

Momenteel zitten nog veel politieke gevangenen vast en konden 20.000 bannelingen niet terugkeren. In december 1990 werd op het ANC-kongres besloten dat sankties gehandhaafd dienen te blijven, daar de eisen van het ANC niet ingewilligd zijn. Waarom nam het ANC een voortrekkersrol in de onderhandelingen? Voor een meer-partijenkonferentie.  

Hiervoor is het ANC bezig om haar basis te vergroten. Zo werd er onlangs een overeenkomst gesloten met het PAC. Hetgeen een belangrijke stap is, daar het regiem poogt nieuwe bondgenoten te vinden onder de vrijheidsbewegingen, om verdeeldheid te zaaien en Nelson Mandela's positie zwakker te maken.  

Het regiem is duidelijk bezig een pro-imago kampagne te voeren. De geweldscyclus van het laatste half jaar is rampzalig voor het proces naar de vrijheid. De veiligheidstroepen zijn vergeven van de fascisten. De Klerk moet zijn woorden waarmaken en z'n huis schoonmaken. Vandaar het ultimatum van Mandela aan De Klerk om Vlok en Malan te ontslaan. 

De konservatieven zijn in Nederland machtig, evenals de liberale media. Ze slagen er in om ons een beeld voor te schotelen van Zuid-Afrika, als zou daar momenteel alles koek en ei zijn. Dat er grootse veranderingen plaats hebben gevonden. Afschaffing van apartheid is nog ver weg, het regiem heeft nog steeds de kontrole over de ekonomiese, sociale en politieke macht. Het is nog veel te vroeg om sankties op te heffen. De vrijheidsbeweging in zuid-Afrika is nadrukkelijk tegen dit voornemen van verscheidene westerse landen. Ook daarom heeft Mandela De Klerk onder druk gezet met het ultimatum van 9 mei.  

Drie weken terug was Sanjay op een konferentie van anti-apartheidsgroepen in Utrecht. Hij heeft daar gehamerd op het feit dat een belangrijke taak is weggelegd voor de anti-apartheidsorganisaties om de bevolking hier te informeren wat er werkelijk gaande is in Zuid-Afrika. Tot nu toe bepaalt het regiem het beeld dat de mensen hier voorgeschoteld krijgen, op tv, radio en in kranten. En mensen zijn er in gaan geloven dat er grote dingen zijn veranderd die onomkeerbaar zijn.  

Anti-apartheidsgroepen, ook in Nederland, zijn van mening dat het nu niet meer lukt, in deze fase, om de straat op te gaan voor protestakties. Het werkt niet meer omdat de bevolking te positief is gaan denken over zuid-Afrika als gevolg van De Klerk's show. De kampagne richt zich nu meer op het inzamelen van geld voor opbouwende projekten in Zuid-Afrika, als scholing, ziekenhuizen, enz. Dat is natuurlijk belangrijk maar Sanjay beëindigt z'n analyse met te stellen dat het ook noodzakelijk is dat de bevolking hier weer beter geïnformeerd gaat worden over wat er werkelijk gaande is in Zuid-Afrika. 

PAN AFRIKANISTISCH CONGRES 

De berichtgeving in de Nederlandse media is niet alleen eenzijdig voor wat betreft de ontwikkelingen in Azania. Er is vrijwel geen aandacht voor de principiëlere PAC en AZAPO. Op 21 maart werd in Nijmegen de in 1960 door de veiligheidspolitie bloedig uiteen geschoten vreedzame demonstratie tegen de passenwetten in Sharpeville herdacht.  

Gora Ebrahim, sekretaris Buitenlandse Zaken van het PAC, was daarvoor speciaal uit Afrika overgekomen. Na zijn felle herdenkingsrede vertelde hij ons waarom het PAC, anders dan het ANC, geen onderhandelingen voert met het regiem De Klerk: 

"Het PAC is niet beperkt in haar bewegingsvrijheid door een overeenkomst van een willekeurige organisatie met het Zuidafrikaanse apartheidsregiem. Het PAC stelt zich achter de internationaal geaccepteerde overeenkomsten, welke vastgelegd zijn in de Harare-overeenkomst en de VN-resolutie. Dit dokument stelt duidelijk voorwaarden voor onmiddellijke vrijlating van politieke gevangenen en de terugkeer van bannelingen. Dit zijn geen items voor onderhandelingen met het regiem. 

"Wij hebben overleg gevoerd met onze gevangenen op Robben Eiland en in andere politieke gevangenissen en zij staan achter dit standpunt. Vrijlating dient te gebeuren zonder voorwaarden van de kant van het regiem. Als aan de in de resolutie gestelde eisen is voldaan, willen we deel nemen aan de onderhandelingen met apartheid. Een nieuwe grondwet dient opgesteld te worden door een gekozen regering. Het regiem wijst dit af: De Klerk wil een multi-partij konferentie. In z'n toespraak in februari 1991 stelde hij dat alle groepen deel mogen nemen aan de konferentie, die bewezen hebben het land te willen steunen, maar hij heeft niet duidelijk gemaakt wat hij onder 'steun bewezen hebben' verstaat."  

"Wij zien maar één manier om dit land te steunen en dat is door nieuwe eerlijke vrije verkiezingen te organiseren en doen dus niet mee aan de door de NP opgezette konferentie. Momenteel zijn we bezig een breed samenwerkingsverband op te zetten, dat zich zal richten op vrije verkiezingen samen met alle organisaties die slachtoffer zijn van apartheid. 

"Op 1 februari was er een demonstratie in Cape Town, Pretoria en Soweto samen met het ANC en andere organisaties. Er zijn diverse stakingen georganiseerd de afgelopen tijd door vakbonden di~ we ondersteunen. Het PAC gaat een grote kampagne opstarten om de vrijlating te eisen van de Sharpeville 6 en de Upington 14, waarvan het regiem zegt dat het geen politieke gevangenen zijn. Onze prioriteiten liggen op dit moment bij het versterken van onze strukturen, inkl. APLA en in het voorzien van wapens onder onze mensen in het land."  

"Naar onze mening is er niemand aan het onderhandelen in Zuid-Afrika. Zelfs onze kollega's van het ANC zeggen dat wat zij proberen te bewerkstelligen is om alle obstakels te verwijderen die onderhandelingen in de weg staan. Het PAC is van mening dat de obstakels verwijderd dienen te worden door het regiem, zonder kondities van hun kant. Zij hebben de obstakels gekreëerd en dienen die zelf op te ruimen. Er wordt nu gewerkt aan een mechanisme dat het mogelijk maakt onderhandelingen te voeren voor een nieuwe grondwet."  

"Sommige mensen vragen zich af of het PAC zichzelf niet marginaliseert door haar hardnekkige opstelling naar de regering. De vraag is: marginaliseren van wat? Als mensen hand in hand lopen in de schaduw van de staatsgebouwen, dan marginaliseren zij zichzelf van de mensen in de dorpen. Iemand vroeg onlangs of we de trein niet gemist hadden. We staan op het station maar zijn niet van plan op iedere willekeurige trein te springen."  

Op de vraag wat hij vindt van de houding in het Westen de sankties op te heffen en wat hij verwacht van anti-apartheidsgroepen en -aktievoerders in Nederland, antwoordt hij: "Sankties zijn niet ingesteld om De Klerk intentieverklaringen te laten uitspreken, ze zijn er om het kwaad van apartheid te vernietigen. Anti-apartheidsgroepen dienen de hypokriete opstelling van hun regering aan de kaak te stellen, als die van zins is om bepaalde sanktiemaatregelen nu al reeds op te heffen. Er is in werkelijkheid nog niets veranderd in Zuid-Afrika. De Klerk verdient geen beloning. Er is geen enkele rechtvaardiging om in deze fase sankties op te heffen, laat staan ter diskussie te stellen. De intentie van de NP om apartheid af te schaffen is een zeepbel." 

GEWAPENDE STRIJD 

Terug naar Kumar Sanjay. In februari 1990 sloot het ANC met het regiem De Klerk een overeenkomst, waarin het ANC verklaart dat zij de gewapende strijd opschort. Waarom heeft het ANC het gewapende verzet gestaakt als voorwaarde voor de onderhandelingen? Het APLA, gewapende vleugel van het PAC, is ermee doorgegaan. 

Sanjay: "We hebben het gewapende verzet gestaakt, niet afgezworen. Om aan onze mensen en aan de wereld te laten zien dat we serieus willen meewerken aan een vreedzame oplossing van apartheid, als dat mogelijk is. We zijn met deze beslissing geen uitzondering. Kijk maar naar El Salvador, Nicaragua. Er zijn overal perioden van wapenstilstand. Maar helaas, het regiem heeft ons initiatief misbruikt door haar veiligheidstroepen op gewelddadige wijze in te blijven zetten. De pressie kwam van het ANC, niet van het PAC, Daarom stelde het regiem het ANC de voorwaarde de strijd te staken en betrok zij het PAC daar niet in."  

Sanjay vervolgt z'n verhaal nu door diverse malen denigrerend over het PAC te praten. Zo zou deze vrijheidsbeweging niet in staat zijn demonstraties te organiseren buiten Zuid-Afrika. Het gewapende verzet stelt geen mallemoer voor (ze zouden niet over munitie beschikken). "Geen frontlijn staat wil het PAC een basis geven. Ze hebben zelfs geen kogels. Dus wat praten ze nou Over 'One settler, one bullet'."  

Gedurende de onderhandelingen met Ian Smith schortten de vrijheidsbewegingen van Rhodesië (Zimbabwe) het gewapende verzet niet op, maar dat is iets dat je Sanjay niet hoort zeggen. 

SANKTIES 

De Klerk praat over hervormingen en afschaffing van apartheid. Nelson Mandela spreekt over De Klerk als 'een integer man'. Maar is De Klerk in werkelijkheid niet bezig aan een wereldshow zonder inhoudelijke betekenis? Apartheid blijkt ekonomies niet meer rendabel te zijn, dus moet apartheid wijken. De Klerk is voor apartheid zolang het geld oplevert en zoekt nu naar oplossingen. Die man is niet integer, de NP kan onmogelijk integer zijn. Er wordt een sluw spelletje gespeeld waar de westerse wereld (de multinationals) maar al te graag aan meedoen om als eersten weer te gaan investeren. Is het ANC ook niet in een valkuil gestapt? 

Sanjay: "Het was óns initiatief om te gaan onderhandelen. We hebben de kracht van het regiem onderschat en die van onszelf overschat, waar we naar verloop van tijd achter kwamen. Duizenden kwamen de afgelopen maanden om het leven bij de gevechten in de townships. We zijn er inmiddels achter gekomen dat de intentie van het regiem om werkelijke hervormingen door te voeren er niet is."  

Ja, maar door de pro-De Klerk opstelling van het ANC hebben anti-apartheidsgroepen wereldwijd hun strategie aangepast. Het speerpunt ligt niet meer op het vlak van het onder druk zetten van de westerse regeringen, maar bij het inzamelen van geld voor projekten in Azania. Laat staan dat er nog moeite gedaan wordt om het (holle) pro-Zuid-Afrika beeld bij te schaven naar een realistischer kijk op het gebeuren. 

Sanjay: "Luister, zijn jullie hier gekomen voor een diskussie of een interview. Want ik heb geen zin in een debat met jullie, ik wil enkel een opinie geven over wat er momenteel gaande is in zuid-Afrika. Het is nu geen tijd voor een debat." 

De Klerk doet de 'taIks about talks' uit ekonomiese motieven. Wat de EEG onlangs deed is daar het resultaat van. De anti-apartheidsgroepen hier nemen een ietwat terughoudende positie in, met name toen De Klerk Nederland bezocht. Het protest was erg klein.  

Sanjay: "Ja, dat klopt. Daar sprak ik met hen in Utrecht over. Het is een grote vergissing dat de belangstelling, de druk afneemt. De nederlandse regering is daar blij mee, dat er nauwelijks akties meer zijn. Het ANC heeft dit niet voorzien. De sankties moeten nog blijven."  

Het ANC koopt het hoofdkantoor van Shell in Azania aan. En het ANC heeft in september dit jaar een groot concert gepland met internationale supersterren als Tracy Chapman, Whitney Houston, Stevie Wonder, Bruce Springsteen en Phil Collins. Om op te treden voor de fondsen van het ANC. Het PAC en AZAPO hebben afkeurend op het concert gereageerd, omdat het de kulturele boykot breekt. Het lijkt alsof het ANC de sankties zelf ook niet serieus neemt. 

Sanjay: "Deze vraag over Shell had ik verwacht. Het kwam voor mij ook als een verrassing. Vanwege de anti-Shell-kampagne. De grootste anti-Shellbeweging was in Nederland. Maar, als je realisties bent, zuid-Afrika is een duur land. Mij is verteld dat we het gebouw voor een erg lage prijs krijgen. Wij kopen het omdat het ons veel geld bespaart aan huur voor kleine kantoren. Of het nou om een gebouw van Coca Cola, IBM of Shell gaat, het maakt ons niet uit. Shell verkocht het omdat het voor hen in een slecht gebied ligt. Het ligt vlakbij het spoorwegstation, een erg drukke en gewelddadige omgeving. Daarom verkochten ze het."  

"Maar over het andere punt. Wij zeggen dat de sport-, ekonomiese en kulturele boykots moeten blijven. Maar wanneer een sportman of artiest, zoals Tracy Chapman, niet naar een partikulier concert in zuid-Afrika komt om haar eigen portemonnee te spekken, maar komt onder de voorwaarden van de demokratiese kulturele lichamen, zoals de ANC cultural desk, dan kan ik daar niets op tegen hebben. De opbrengst gaat naar de strijd, destabilisatie, gezondheidszorg, onderwijs, huisvesting enz."  

We komen nog even terug op het Shell-hoofdkantoor dat het ANC kocht in relatie met de boykot-kampaqne tegen Shell. Denkt Sanjay niet dat de aankoop schade kan berokkenen aan de geloofwaardigheid van de kampagne? Sanjay wil niet op de vraag ingaan maar zegt: "Als alle grote ondernemingen geeft Shell in zuid-Afrika veel geld, miljoenen, aan onderwijs, huisvesting. Ze probeert zichzelf een zeer liberaal verschaffen in in Zuid-Afrika. Wanneer we aan de macht komen kunnen we iets doen. We zijn nu niet in de positie om bedrijven te nationaliseren. We moeten werken aan kodes en beginselen..."  

Het lijkt of voor investeringen hetzelfde geldt als voor de kulturele boykot. Onder de vleugels van het ANC kunnen multinationals veilig in Azania investeren. 

NATIONALISEREN 

Maar nationaliseren? Zal het ANC in tegenstelling tot het PAC, dat bij monde van Ebrahim sprak over socialiseren en gemeenschappelijk eigendom, bedrijven nationaliseren. Overgaan tot het eveneens door bedrijven verfoeide staatskapitalisme? 

Sanjay: "Dat is geen onmiddellijk probleem. Daar moeten we aan gaan werken. Er zijn al veel diskussies en gesprekken over geweest. Hoe we een post-apartheid ekonomiese ontwikkeling zien. Hoe het vraagstuk van de grote sociaal-ekonomiese kloof tussen zwart en wit op te lossen. Of het nou op het gebied is van huisvesting, gezondheidszorg, onderwijs of sociale zaken.De strijd gaat er niet alleen om wie er aan de macht komt, maar ook om sociale rechtvaardigheid. De kloof dient gedicht te worden." 

"Dus, hoe komen we aan het geld als de ekonomische belangen nog steeds hetzelfde zijn, als grote bedrijven niet genationaliseerd worden. We moeten werken aan de een of andere vorm van belasting, ik weet het niet. Ik zeg alleen dat er veel diskussies over zijn en daar ligt het konflikt. En of het nou een door het ANC gedomineerde regering zal zijn of een coalitieregering van ANC, PAC en NP, wanneer ze dat niet kunnen aanpakken zal de regering niet lang aan blijven. De mensen zullen radikaliseren." 

"We hebben het in Nicaragua gezien. Waar de sandinisten, de meest demokratiese kracht, de verkiezingen verloren omdat ze het volk negeerden. Dat is een les voor ons. Je kunt de bevolking niet isoleren, wanneer je zegt dat je voor de rechten van de bevolking staat. Het is niet eenvoudigweg: morgen willen we Mandela als president. Dat is een te simpele gedachte. Maar: hoe kunnen we dergelijke problemen oplossen. Zelfs al zouden we de ekonomie voor een klein gedeelte kunnen nationaliseren, dan hebben we de vaardigheden nodig. Vaardigheden zoals wetenschappelijke planning ontbreekt bij ons nog steeds. Dat is een voorrecht van een bepaalde groep in Zuid-Afrika, omdat apartheid de bevolking deze vaardigheden altijd ontzegde." 

SCHOOL VOOR DEMOKRATIE 

Het lijkt of de positie van de ANC-top zwakker wordt. Tijdens de ANC-konferentie in december was er veel kritiek van voornamelijk jongeren, die nu lid zijn van het ANC en leven in de townships. Ze zijn boos over de situatie waarin ze momenteel leven. Hoe ziet Sanjay de positie van Mandela de komende maanden in relatie tot deze kritiek? 

Hij vertelt dat hij bij de konferentie is geweest. Wat hem opviel was de open struktuur van de bijeenkomst. Voor het eerst sinds tientallen jaren konden mensen vrijuit spreken en vergaderen. Duidelijk werd dat het ANC een sterke positie inneemt in Azania, met de aan het ANC verbonden vakbonden en kerken. De tegenstellingen op de konferentie waren van een gezond niveau en opbouwend. De ANC-top moest kritiek aksepteren. Sanjay noemt de konferentie een "schoolvoorbeeld voor de demokratie"" waar de fundamenten voor verdere groei zijn aangebracht. 

"De konferentie in juni zal in dat opzicht erg belangrijk zijn. De nieuwe generatie leiders zal een aanzet geven voor een vibrerender, sterker, kollektiever demokraties leiderschap. Dat zal de som zijn. Ik hoop dat dat gebeurt. Gezien onze traditie denk ik niet dat het tot een breuk binnen het ANC zal komen."  

Wat zal er na 9 mei plaats gaan vinden? Sanjay: "Ten eerste denk ik dat het een spel is. Vanwege het geweld kwam dit ultimatum. Een spel om te tonen dat het leiderschap de situatie leidt op de basis. De mensen zijn moe van het vele geweld en willen dat het stopt."  

Waarom duurde het zo lang totdat het ANC dit ultimatum stelde aan De Klerk? "Het ultimatum zegt: De Klerk, je huis is niet in orde. De veiligheidspolitie is de reden van destabilisatie, de krisis in het land."  

Het ultimatum werd gesteld, na aandringen vanuit de basis van het ANC. Waarom heeft de partijtop die druk nodig en komt ze niet zelf tot dit initiatief? "Ik denk dat je de plank mis slaat. Het punt is dat het ANC erg tolerant is. Het is voor ons in New York, Londen of Amsterdam, ver weg van de situatie, makkelijk om tot een oordeel te komen… Ik denk dat als je met een macht onderhandelt, je ook geduld moet hebben. In zo'n fase kun je ook vergissingen maken. Het zijn geen mensen die alles zien. Nelson heeft veel vertrouwen, hij ziet de grote en niet de kleine dingen."  

Ten slotte vragen we Sanjay wat hij denkt dat er de komende tijd te gebeuren staat in Azania. "De westerse regeringen zijn erg dwaas door sankties op te heffen. Ik sprak met iemand van de Britse ambassade. Ik vertelde die man dat de adviseurs van zijn regering hun huiswerk niet doen. De veiligheidssituatie in het land is zo slecht, dat geen enkel bedrijf een cent in het land zal investeren. De vakbonden zullen massa-akties gaan organiseren. Na het opschorten van de gewapende strijd en het gedeeltelijk opheffen van sankties, is dat onze grootste kracht nog. Zelfs als morgen alle sankties worden opgeheven." 

"De strijd zal nog lang zijn. Morgen zal er nog geen demokratiese regering zijn. Er zal ook nog veel bloed vloeien als het regiem niet ingrijpt. Het regiem heeft de kracht om het huidige geweld te stoppen. Waarom doen ze het niet? Omdat het niet in hun belang is. Ze willen geen leger en politiemacht die als een normale geciviliseerde politiemacht fungeert, zoals hier in dit land. Ze willen een macht die hun macht verdedigt, beschermt en beveiligt. Die betrokkenheid van het regiem bij de vele moordpartijen het laatste half jaar, dat is realiteit. En zolang we dergelijke problemen niet oplossen, kunnen we niet spreken over echte demokratiese veranderingen in zuid-Afrika. En dat is waarom de druk op het regiem moet toenemen. Dat is waarom ik sprak met de anti-apartheidsgroepen. Deze boodschap moet onder de mensen verspreid worden. Wanneer mensen over het moorden horen, krijgen ze een shock. Mensen willen er niet over horen." 

De koffie is op en er wacht nieuw bezoek. Met een paar ferme handdrukken nemen we afscheid van Kumar Sanjay, die in mei permanent naar Azania vertrekt om daar voor het ANC te gaan werken. 

VERANDERINGEN 

Ons volgende vraaggesprek is in een werkkamer op de Universiteit van Amsterdam. Tussen vergeefse pogingen om telefonies kontakt te krijgen met vertegenwoordigers van AZAPO in Azania, staat BCMA-lid Oshadi Mangena ons te woord. Ze is somber gestemd over de ontwikkelingen in haar geboorteland. Je bent onlangs in Azania geweest. Heb je daar aan de basis uitwerkingen gezien van de hervormingen van De Klerk? 

Mangena: "De Klerk zegt wat hij doet. Maar er zijn altijd al hervormingen geweest. Wat ik begrijp van deze hervormingen, is dat zij tot stand komen om het bestaande systeem te laten bestaan. Zo gaan ze door met apartheid. Ze vertellen dat ze aan het hervormen zijn, dat ze bepaalde dingen veranderen. Maar wanneer je goed kijkt, ontdek je dat ze deze hervormingen nodig hebben, als het systeem zelf stabiel zal blijven. Dus ze blijven apartheid versterken en vertellen ons dat het aan het veranderen is."  

"Een voorbeeld. Er is veel ekonomiese groei geweest. Je kunt nu veel zwarte vrouwen in banen vinden die daarvoor door witte vrouwen werden bezet. Maar wanneer je erover nadenkt, zul je je realiseren dat voor groei meer mensen nodig zijn. Ze waren gedwongen om meer arbeidskrachten aan te nemen. Zwarte vrouwen begonnen deel te nemen aan het arbeidsproces. Als je dat ziet, zou je kunnen zeggen dat zwarte vrouwen nu banen bekleden die daarvoor uitsluitend door witte vrouwen werden bekleed. Dat de positie voor zwarte vrouwen dus is veranderd, verbeterd... Maar het is altijd zo dat witte vrouwen hun banen hebben verlaten om betere banen met hogere salarissen te bezetten. Zwarte vrouwen zitten zo nog steeds in een lagere positie."  

Ook voor wat betreft de huisvesting en aankoop van land geldt achterstelling, waarbij zwarte vrouwen dubbel worden getroffen. Zwarte vrouwen hebben niet de mogelijkheid land te kopen en getrouwde vrouwen kunnen geen huis krijgen. 

AZAPO 

Het gesprek krijgt een vervolg over de verbondenheid van de Black Consciousness Movement of Azania (BCMA) met AZAPO. Nadat het BCMA in 1977 een verbod kreeg opgelegd van het regiem om te bestaan, heeft AZAPO hun strukturen overgenomen. Ze onderhandelen niet met De Klerk en de BCMA heeft de gewapende strijd niet opgeschort. AZAPO is voorstander van een 'representive assembly'.  

Mangena: "Het verschil is dat een meer-partijenkonferentie, waar het ANC over spreekt, betekent dat de partijen die nu bestaan samen moeten komen en praten over een nieuwe grondwet. AZAPO wil dat de partijen terug gaan naar de mensen, hun vertellen welke grondwet zij willen en de mensen laten kiezen. Degenen die een meerderheid krijgen voor hun politiek gaan naar een vergadering om de nieuwe grondwet te bediskussiëren. Je krijgt dus een mandaat van de bevolking. AZAPO zegt dit omdat het niet voor waar wil aannemen dat alle partijen die nu bestaan de steun van de bevolking hebben. Partijen moeten eerst die steun testen, voordat ze naar de grondwetgevende vergadering mogen."  

Er gaan miljoenen guldens westerse steun naar Azania. In Nederland gaat deze steun alleen naar organisaties die deelnemen aan de onderhandelingen en die de gewapende strijd hebben opgeschort of gestaakt, zoals het ANC en Inkatha. Alleen kleine groepen als het Azania Komitee en het Sharpville Six Comitee ondersteunen financieel AZAPO, BCMA en het PAC. Deze tweedeling is tien jaar geleden begonnen toen de standpunten van AZAPO, BCMA en PAC bestempeld werden als zijnde 'racisties'. Grote anti-apartheidsgroepen in het westen van Europa stopten toen de geldstroom naar deze vrijheidsgroepen. 

LAND 

Wat denk je van de gesprekken tussen het ANC en de NP? Zie je positieve effekten of denk je dat de situatie erger begint te worden dan ze was voor aanvang van de 'talks about talks'.  

Mandena: "Ik denk dat het erger begint te worden. Maar ik moet ten eerste zeggen dat onderhandelingen altijd een gezond principe zijn wanneer ze plaats vinden in een gezond bouwwerk, je sluit ze nooit uit. Telkens als je vecht, weet je dat wanneer de vijand gereed is om te praten, dat je dat dan ook moet doen. Maar kondities voor gesprekken moeten eerst worden gekreëerd. Op dit moment is een konditie voor het voeren van gezonde gesprekken niet gekreëerd. In feite zijn ze voortijdig. En dus praten ze in een situatie die niet geschikt is. De EEG is bijvoorbeeld sankties aan het opheffen."  

"De Klerk heeft ons niets gegeven. Wij hebben hem veel gegeven door deze onderhandelingen. Hij heeft nog niet werkelijk iets gedaan wat het waard is. Kijk hoe hij de landkwestie heeft behandeld. Hij verwijderde de wet maar konkreet levert het de afrikanen niets op. Hij zegt: oké, ik verwijder de landwetten uit 1913 en 1936. Wat betekent dat Afrikanen nu land kunnen kopen en dat je het op een manier kunt kopen die jezelf wilt. Tegelijk zegt hij: maar het land dat al gekocht was, zal ik beschermen. Hij beschermt het grote stuk land dat de blanken hebben geroofd en effektueert dat stuk. Hij zegt eenvoudig tot de Afrikanen dat zij kunnen beginnen het weinige, onder tribaal systeem bevindende land dat ze al hebben, in privé bezit te nemen. Dus nog meer mensen zullen landloos worden en de welgestelde Afrikanen zullen land kopen in gebieden waar de bevolking arm is. Het rijke land wordt beschermd door De Klerk. Je hebt werkelijk niets gekregen, ik zie. geen enkele verandering. Het wordt enkel erger omdat steeds meer mensen land loos worden."  

Denk je dat de onderhandelingen zullen stoppen na 9 mei? "Ik denk dat wanneer De Klerk niet verbetert en het ANC de onderhandelingen stopt, dat dat beter zou zijn. Omdat we onderhandelen vanuit een positie zonder kracht. Sankties waren een machtig wapen. Alleen door Mandela vrij te laten en hem in een hoek te zetten waar hij niet kan bewegen, zeggen we de sankties op."  

Oshadi Mandena weet niet hoe de sankties terug te krijgen. Zij vindt dat het ANC deze vraag moet beantwoorden. Ze pleit voor de vorming van een eenheidsfront van bevrijdingsbewegingen, zoals in Zimbabwe, het zou een stap in de goede richting zijn. Met uitzondering van het leiderschap, die zwart moet zijn, worden hier geen blanken van uitgesloten. 

SOLIDARITEIT 

Denk je dat het juist is dat de meeste solidariteitsgroepen hier in Nederland het laatste jaar, na de vrijlating van Mandela, een beetje afwachtend zijn en nauwelijks meer druk uitoefenen op de regering.  

Mandena: "Dat vind ik verkeerd. In feite was ik verrast, shocked. Het is nog steeds erg moeilijk om mensen wakker te krijgen. Ze moeten hun aktiviteiten voortzetten. Ik weet niet wie hen vertelde dat het klaar is, het lijkt alsof mensen denken dat onze bevrijding de vrijlating van Mandela is."  

Is het ook niet aan leden van Zuidafrikaanse groepen een taak om de solidariteitsorganisaties te porren als dat nodig is? Toen De Klerk vorig jaar ons land aandeed, was er nauwelijks protest. "Ik weet niet wat mensen verward heeft. Soms hoor ik mensen zeggen dat Mandela hen in de war heeft gebracht. Als ik vraag wanneer en hoe, zeggen ze: wel, z'n eerste verklaringen nadat hij vrij kwam vertelden ons niet dat we moesten doorgaan. Uitlatingen als 'de Klerk is een ANC-man', 'hij is een integer man', ik denk dat hij het meent' en 'hij heeft alleen een probleem in zijn kamp, maar hij wil iets doen'. Ze zeggen dat enige van deze uitlatingen de mensen hier in verwarring brachten."  

Met nadruk vervolgt Mandena: "Ik denk dat het komt omdat de solidariteitsbeweging hier de strijd nooit voor zichzelf serieus heeft gedefinieerd. Ze zeggen altijd: de strijd is daar en wij helpen diegenen daar. Zij zien niet hoe die situatie daar serieus verbonden is met hun situatie hier. In het systeem hebben we strukturele overeenkomsten die zorgen dat het werkt zoals het werkt. We moeten beter luisteren naar hen die. daar zijn, in Azania. Wanneer ik ons probleem analyseer, dan stuit ik op strukturele ekonomiese relaties. Als we zeggen 'we vechten, we willen ons land terug', refereren we aan kolonialisme en later imperialisme. Maar mensen hier zien dat nauwelijks. Als je die gedachte volgt, dan weet je van te voren wanneer De Klerk aan het veranderen is en wanneer niet.  

"Waarom moet dat door ons verteld worden? Als een klub als Kairos stelt 'Shell, smeer 'm uit Zuid-Afrika', dan is dat op basis van sankties als zijnde een begrip. Niet op basis van wat er gebeurde met het land van de oorspronkelijke bevolking daar, als gevolg van alle investeringen die er plaats vonden en vinden. Als De Klerk zegt: ik los de landkwestie op. Hoe ver moet hij daarin gaan? Die vraag wordt hier niet gesteld, anders zou men weten wat ik weet. Dat de wet verwijderen niet betekent dat het land terug gegeven wordt. Mensen hier zien apartheid als zijnde ons probleem, wij moeten het bevechten. Als Mandela fouten maakt, vatten ze het hier niet op als fouten omdat het niet primair hun probleem is." 

"Ik verwacht dat de strijd doorgaat. Het ANC zal op de een of andere manier doorgaan, wellicht ook de gewapende strijd voortzetten, als de onderhandelingen werkelijk op niets uitlopen." 

Niko & Alex   

ANC: African National Congres

PAC: Pan African Congres

AZAPO: Azanian Peoples Organisation

BCMA: Black Consciousness Movement

NP: Nasionale Partij    

Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1991