Naar archief

UIT: NN #83 van 2 mei 1991    

De dekolonisatie van de verbeelding het nieuwe europa en haar anderen 

Op 3, 4 en 5 mei vindt in Paradiso (Amsterdam) een symposium plaats over de identiteit van het nieuwe Europa in relatie tot de Derde Wereld en minderheden. Uit de aankondiging: 'Wat zal de identiteit zijn van het 'nieuwe Europa' dat aan het ontstaan is? Zal Europa 1992 een hergeboorte te zien geven van Europees chauvinisme, een opnieuw ontwaken van het imperialistische en koloniale Europa, een narcistisch Europa dat zichzelf beschouwt als 'de bakermat van de beschaving', een Europa met nostalgie naar een positie als 'centrum van de wereld'.' 

Dekolonisatie in politieke zin heeft plaatsgevonden en een proces van intellectuele dekolonisatie is ook al lang aan de gang, in de zin dat kritiese benaderingswijzen van kolonialisme steeds algemener zijn geworden. Maar wat nog aandacht verdient, is kulturele dekolonisatie. De erfenis van vijfhonderd jaar Westerse expansie en hegemonie, weerspiegeld in racisme en exotisme, handhaaft zich in Europese kulturen in de vorm van stereotype beelden van niet-Westerse kulturen. 

De geboorte van het nieuwe Europa valt samen met het einde van de Koude Oorlog. Terwijl West Europa zich open stelt naar het Oosten, sluit het zich naar het Zuiden. Bij gebrek aan vijand in het Oosten schijnt Europa op zoek naar een nieuwe vijand in het Zuiden 'moslimfundamentalisten' van Iran tot Algerije en 'opeengehoopte massa's' in de Derde Wereld. De NAVO verschuift haar aandacht naar het Middellandse Zee-gebied. 

De kwestie van kulturele dekolonisatie, of de dekolonisatie van de (westerse) verbeelding, krijgt een nieuw belang in de huidige kontekst van heronderzoek naar en nieuwe benadrukking van Europese identiteit. Dit betreft op de eerste plaats Europese houdingen t.o.v. Noord-Zuid-relaties. Zal de vooringenomenheid met Europese integratie leiden tot een 'Fort Europa', in termen van handel en immigratie; zal ze leiden tot een monokultureel Europa, doordrenkt met een versterkt kultureel triomfalisme? 

Van een Oude Wereld van emigratie is West Europa een Nieuwe Wereld van immigratie geworden. Maar veel Europeanen schijnen die Nieuwe Wereld te wensen op voorwaarden van de Oude Wereld. In hoeverre worden minderheden in Europa nog steeds bekeken in het licht van koloniale stereotypen, of zijn nieuwe stereotypen ontstaan? Stereotypering opent ook de weg voor extreemrechtse organisaties die het thema immigratie manipuleren. Europeanisme zou ook heftigere nationalismes teweeg kunnen brengen die bevrediging zoeken in het lastig vallen van kulturen van minderheden van niet-Europese oorsprong. 

Bovendien weerspiegelt de neokoloniale kultuur in het Westen zich in de overheersende invloed van neokoloniale kultuur in het Zuiden. De overname van Westerse stereotypen over het Zuiden in het Zuiden zelf heeft gevolgen voor het beleid, bijv. in het overnemen van Westerse ontwikkelingsmodellen, en voor Zuid-Zuid-relaties. Zo zijn bijvoorbeeld Westerse stereotypen over Afrika en zwarten gemeengoed in Japan en Aziatische landen. In welke mate is deze situatie in beweging, nu we een overgang meemaken van een situatie van Westerse overheersing naar polycentrisme. 

Het doel van het symposium is een bijdrage aan een openbaar debat over de identiteit van het nieuwe Europa. Om het kort samen te vatten: wordt het een racistisch Europa of een menselijk Europa, dat zichzelf ook vernieuwd in haar begrip van haar plaats in de wereld. Het symposium probeert internationaal belangrijke denkers over het onderwerp bij elkaar te brengen. Niet op de laatste plaats van buiten Europa, want de diskussie over Europese identiteit moet niet beperkt blijven tot alleen Europeanen. Want ook de gevolgen blijven niet tot Europa beperkt. 

De nadruk van het symposium ligt op kultuur, zonder politieke, juridische, ekonomische en ontwikkelings-thema's uit te sluiten. In termen van kultuurstudies brengt deze opzet denkers uit verschillende richtingen bij elkaarde Birmingham School (kultuur en klasse), Gramsciaanse benaderingen (kultuur en hegemonie), strukturalisme, dekonstruktie, massa-kommunikatie en interkulturele studies. 

Doelgroepen van het symposium omvatten: professionals (media, opvoeding), de academische wereld (kultuur, etnische en politieke studies), kerken, sociale en politieke groepen. Het symposium is iedere dag van 9 tot 18 uur. Entree f15,- per dag. Zie ook de agenda.

Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1991