UIT: NN #76 van 14 februari 1991
Ontmaskering maskerade
Eddie wilde BVD'er worden...
Op 15 november ging Eddie naar het politieburo in Nijmegen om zich aan te melden als informant. Zogenaamd dan, want eigenlijk wilde hij op deze manier proberen zoveel mogelijk informatie over de Politie Inlichtingendienst (PID) te vergaren. Deze informatie (ideeën, werkwijzen, praktijken) wilde hij dan later in de openbaarheid brengen. Een andere reden van meer persoonlijke aard was, dat hij wilde achterhalen of het klopte dat een docent van hem informatie doorgespeeld had naar de PID.
Na enig gehannes met de telefoon kreeg hij uiteindelijk een gesprek met Koos Barten (goed bekend als je 'de Tragiek' gelezen hebt). Eddie vertelde Koos Barten het klassieke en bijna overtuigende verhaal dat hij vond dat het te ver was gegaan met de tolerantie t.a.v. akties, en met name qewelddadige akties. Hij wilde, na lang nadenken, op deze manier zijn steentje bijdragen aan wat hij zag als de goede zaak. Koos Barten wilde hem wel geloven, maar hij moest hierover wel overleggen met de afdeling. Hij zou nog terugbellen. Dat gebeurde op 22 november. Er werd een afspraak gemaakt voor een tweede gesprek de dag erop.
Op 23 november heeft Eddie het tweede gesprek met Koos Barten van de PID in Nijmegen gehad. Ze wilden met hem in zee, maar het leek ze verstandig om hem eerst een tijdje op non-aktief te zetten in verband met alle toestanden die de Tragiek teweeg had gebracht. Of hij moest akkoord gaan dat hij kontakt zou hebben met iemand van de BVD Den Haag. Dat deed hij.
Op 6 december volgde het eerste gesprek met de BVD'er Kees Boskamp. Deze gaf hem zoals Eddie het noemt een stoomkursus BVD (doelen, ideeën, werkwijzen). Er werd gesproken over "een netwerk van aktivisten in Nederland", "kontakten met het buitenland" en "egoïstiese parasieten van de samenleving". Het gesprek was vooral informatief en aftastend van aard. Eddie hoefde vooralsnog niet aktief te worden, maar moest zich eerst "oriënteren" in de manier van denken van "de Beweging". Hij moest zich maar abonneren op Lekker Fris en NN en de Regenjassendemokratie kopen, evenals de Tragiek van een Geheime Dienst en Een Bomvol Gelderland.
Het tweede gesprek met Kees Boskamp volgde op 13 december. Hij moest een lijstje maken van waar hij werkte en waar hij mensen van kende. volgens Eddie vroeg KB geen namen en die zou hij ook niet gegeven hebben. Er werd herhaald dat hij abonnementen moest nemen en boeken moest kopen. (Dit had hij nog niet gedaan). Om geen argwaan te wekken bij zijn huisgenoten was het het beste om een postbus te nemen.
Hij moest naar een diskussieavond gaan in 0'42 over de BVD met o.a. sprekers van J&J (Jansen & Janssen), er werden geen specifieke instrukties gegeven, het was meer voor zijn eigen informatie. Er werd gevraagd of Eddie naar een anti-golfoorlog demo in Amsterdam wilde gaan, dat wilde Eddie niet, en hoefde toen ook niet meer. Verder moest hij bestaande kontakten met AKKU en Rataplan verdiepen en nieuwe kontakten maken.
Een bekend gezicht worden. En vooral niet overal meteen bijgaan en aktief worden, dat zou te veel opvallen. Eddie liet tijdens dit gesprek merken dat hij het vervelend en omslachtig vond om met de BVD kontakt te hebben. De PID was dichter bij huis en zij kenden de situatie in Nijmegen beter.
Kees Boskamp liet echter weten dat dat nog wel 3 à 4 maanden zou duren. In maart/april zou hij weer rechtstreeks kontakt met de PID kunnen hebben. Hoezo? Omdat dan de reorganisatie afgerond zou zijn. De kontakten met de informanten zouden op een andere manier plaatsvinden, veiliger. En de mensen die er nu zaten zouden of naar een andere stad worden overgeplaatst, of naar een andere afdeling.
Derde en laatste gesprek met Kees Boskamp. Eddie moest de akties van de AKKU in de gaten gaan houden. Hij werd gevraagd naar de diskussie-avond in 0'42 (aantal bezoekers, wie er gesproken hadden). Eddie: "Ik baalde wel dat hij dat vroeg, maar omdat het vrijwel zeker was dat ze daar nog meer mensen hadden zitten (het was allemaal erg openbaar) kon ik niet gaan zitten liegen. Bovendien was het geen schadelijke informatie, het was namelijk al openbaar bekend."
Er werd hem gevraagd zijn ogen en oren goed open te houden en als hij wat hoorde dit meteen door te bellen, ook als hij dacht dat het niet van belang was of dat ze het al wisten. Verder kreeg hij nog de instruktie om kontakten op te bouwen, een bekend gezicht te worden.
Stoppen
Na dit gesprek besluit Eddie er mee te stoppen. Hij begon de indruk te krijgen dat de BVD informatie verzamelde om hem onder druk te zetten. Hij dacht dat ze zijn ouders benaderd hadden ("die begonnen me opeens uit te horen over akties, wat ik vond van het een en ander, met wat voor mensen ik omging"). Hij werd bang dat ie binnenkort echt informatie zou moeten gaan doorgeven. En hij had in de gaten dat het onmogelijk was om iets uit te vinden over hou het zat met die docent ("want als ze ergens gesloten over waren, dan was het wel andere informanten").
Als laatste gaf Eddie op dat hij nog steeds geen antwoord had gekregen van Jansen & Janssen die hij half december een brief geschreven had. Hij dacht dat zijn brief (of het antwoord) onderschept was. Hoe dan ook, het was teveel om nog alleen te blijven doen. Hij was eigenlijk niet van plan geweest om het op eigen houtje te doen.
Eddie: "Ik was, van tevoren al, van plan om het in samenwerking met bijvoorbeeld de kraakbeweging of mensen van de AKKU, of wie dan ook, te doen. Dat leek me echter daarna toch niet verstandig, omdat er nogal wat informanten rondlopen in Nijmegen en op die manier zou het binnen de kortste keren bekend zijn bij de PID. Vervolgens wilde ik kontakt opnemen met mensen van uitgeverij Ravijn (de Tragiek). Omdat Kees Boskamp echter zei dat de BVD wist wie dat waren en dat die extra goed in de gaten werden gehouden leek me dat ook nogal riskant. Daarna besloot ik kontakt op te nemen met J&J, ook door wat KB zei. Dat was volgens hem een besloten klubje van een handvol mensen die elkaar al jaren kennen. Daar zouden ze bijna niet tussen kunnen komen. Dat klonk allemaal wel veilig dus. Daarna nog een tijd gedacht hoe ik het veiligst kontakt met hen op zou kunnen nemen, en zij met mij."
Eddie heeft dus half december aan J&J een brief geschreven. Het kontakt lukte niet meteen, zoals later zal blijken. Op 14 januari, nadat hij zelf besloten heeft te stoppen, is hij het aan allerlei mensen gaan vertellen. En vanaf toen is het zich gaan verspreiden (en was het al snel bekend bij PID/BVD). Op 16 januari krijgt hij een brief van J&J. Daarin werd gevraagd of hij de volgende dag naar een kafee ergens in Nijmegen wilde komen. Een afspraak die Eddie heeft met Kees Boskamp voor de 17e zegt ie met een smoes af. Op 17 januari heeft hij een gesprek met J&J. Toen bleek dat ze hem voor de kerst hadden geschreven. "Dat antwoord is dus nooit aangekomen. Verloren gegaan in de kerstdrukte zullen we maar zeggen."
Op 18 januari is een korte verklaring in Nijmegen rondgegaan over wat er gebeurd was en dat meer nieuws zou volgen. Op 24 januari heeft hij Koos Barten gebeld om te zeggen dat hij ermee stopte. Deze drong aan op een persoonlijk gesprek, dat heeft E. geweigerd. Op zondag 27 januari is een interview met Eddie door Rataplan uitgezonden. Daarna heeft hij nog interviews gehad met de Gelderlander, het ANS (Nijmeegs studentenblad), de Akku en Lekker Fris.
Jansen & Janssen aan het Woord
Wat kunnen wij hiervan leren? Dubbelspion spelen is niet niks. Als je op zo'n manier iets over de PID te weten wilt komen, met je stevig in je schoenen staan. In je eentje het politieburo binnenstappen om persoonlijke nieuwsgierigheid te bevredigen of om de PID een hak te zetten, dat lukt je nooit. Je hebt daar op z'n minst een stevige begeleidingsgroep van mensen met de nodige ervaring en kennis op het gebied van politie- en inlichtingendiensten voor nodig.
E.M. kreeg het al na een paar gesprekken op zijn heupen en wilde van Jansen & Janssen in eerste instantie hulp om zijn infiltratie voort te zetten. Daartoe zou J&J verdenkingen die er tegen hem zouden kunnen rijzen moeten sussen. Zo gaat dat dus niet. J&J verricht volgaarne hand- en spandiensten bij het ontmaskeren en/of uittreden van informanten maar onze medewerking is geen garantie voor de betrouwbaarheid van de persoon in kwestie: het feit dat J&J ergens bij betrokken was geeft nog geen kwaliteitsstempeltje aan de betreffende zaak in de zin van "dit zit wel goed".
Mensen die uit eigen beweging naar de politie stappen zonder zich van te voren te realiseren wat ze doen, moeten daar als ermee ophouden tot in detail verantwoording over afleggen om eventueel onterechte verdenkingen te voorkomen. In het geval van E.M. was de schade, voor zover op dit moment te overzien, gering. Hij was nog in z'n inwerkperiode en werd waarschijnlijk van de andere kant af met veel wantrouwen bekeken.
Wat het opgeleverd heeft zijn wat roddels over de PID en de BVD. Bijvoorbeeld dat de PID zegt dat ze gewoon doorgaan met werken in Nijmegen en dat ze voornamelijk bezig zijn met het runnen van informanten. En dat Koos Barten niet bang is sinds de Tragiek. Hij denkt wel eens dat hij vreemd bekeken wordt in het kaf maar bang voor zijn spullen is hij niet: hij zit op karate, "laat ze maar komen".
De BVD daarentegen wist te vertellen dat er half maart een operatie van 3 of 4 maanden afgerond wordt waarbij de PID Nijmegen helemaal opnieuw wordt opgezet. "PID-ers zijn expendable", vervangbaar dus, en komen weer op straat terecht of in een andere stad.
Wat het was om akties of vrienden te verraden heeft E.M. zich van tevoren niet gerealiseerd. Met het alleen geven van 'openbare informatie' kom je er niet. Het lijkt het meest op een uit de hand gelopen grap met vergaande gevolgen, vooral voor hemzelf. Zelf zegt hij daarover: "Als ik de Regenjassendemokratie eerder had gelezen was ik er nooit aan begonnen". Het is maar goed dat de BVD dit soort lektuur verplicht stelt. Laat het een waarschuwing zijn.
Jansen @ Janssen, afd. Nijmegen