UIT: NN #76 van 14 februari 1991  

Liefde en anarchie 

De hier volgende 'brief kwamen we enige tijd geleden tegen in Love & Rage, een anarchistisch blad uit Minneapolis. De vertaling en plaatsing heeft wat op zich laten wachten wegens plaats- en tijdgebrek, maar uiteindelijk willen we toch tot plaatsing overgaan. Omdat het stuk aansluit bij in ons land gevoerde diskussies, omdat het voor mannen een broodnodige konfrontatie op zou kunnen leveren, omdat de gevoerde diskussies teveel in de marges gedrukt zijn, omdat persoonlijke ervaringen te weinig relevant bevonden worden. Hoewel ons persoonlijke leven en relaties regelmatig boven komen drijven als onderwerp voor diskussie, is deze nooit algemeen gevoerd. We blijven het proberen omdat de noodzaak van zo'n diskussie vaststaat. (Eigenlijk is al triest genoeg dat we ons 'verplicht' voelen middels deze inleiding verantwoording af te leggen over de plaatsing ervan).   

[Opmerking vooraf: Het engelse woord 'relationship' is vertaald als 'relatie' maar bedoeld ook te verwijzen naar vriendschappen en werkrelaties] 

Ik wil het hebben over liefde en anarchie, politiek en relaties, of, de scheiding tussen woorden en daden. Ik vind bepaalde neigingen die gevonden worden bij conventionele mannen bij jou, een aktief anarchist, terug. Dit is in tegenspraak met de gedachte dat onze politiek ons anders maakt. Ik ga jou bekritiseren zoals ik in het dagelijks leven niet durf, over de tegenstelling die er bestaat tussen je ideeën en je persoonlijk leven. Ik twijfel om jou in persoon te bekritiseren omdat ik weet dat je er niets van wil weten en ik ben bang je van me te vervreemden. Daarom schrijf ik. 

De kern van de zaak is dat ik je ideeën deel maar dat ik vind dat je opstelling naar mij toe, een vrouw en jouw geliefde (?), een verraad is aan de anarchistiese ideeën. Ik raakte deels bij jou betrokken vanwege je mooie ideeën. Bijv. bij het voorbereiden van niet-gewelddadige akties vertel je de mensen dat ze hun gevoelens moeten uitdrukken bij hun akties. Ik vond dat een opmerkelijk verlichte houding voor een man om aan te nemen. Maar bij intieme relaties, zo blijkt, vermijd je confrontaties met je eigen gevoelens en lijk je jezelf grotendeels onbewust te zijn van wat je voelt. 

Het is gedeeltelijk de aard van je politieke werk die het mogelijk maakt je gevoelens te sublimeren. Je houdt jezelf zo druk bezig met het organiseren van akties dat je persoonlijk leven een ongewenste afleiding wordt. Je bent niet bang voor smerissen maar je bent bang voor je gevoelens. Maar wat voor samenleving probeer je te creëren waarin voor gevoelens geen plaats is. De taak de maatschappij te veranderen betekent voor jou een overweldigende obsessie, waarbinnen geen plaats is voor emoties of zaken als intimiteit. Ik geloof dat werken op basis van intimiteit onderdeel is van sociale veranderingen. 

Je probeert bepaalde dingen te veranderen omdat onze wereld doorgedraaid lijkt. Maar deze vooronderstelling refereert zowel aan wat er binnenin onszelf is als aan wat er buiten in de maatschappij plaatsvindt, want een maatschappij die gebaseerd is op verdeeldheid en uitbuiting leidt tot vervreemde individuen. Zo willen ze dat wij zijn want vervreemding maakt ons machteloos. Een essentieel onderdeel van ons werk is daarom het overwinnen van deze verinnerlijkte vervreemding, leren om kwetsbaar en intiem met anderen te zijn. Enkel confrontatie met de heersende machten is niet voldoende. 

Als anarchisten moeten we in én buiten onszelf werken om zowel de innerlijke vervreemding als de sociale structuren die ons geschapen hebben aan te vallen. Maar voor jou leidt toewijding aan politiek werk geenszins tot betrokkenheid in die persoonlijke sfeer. Na anderhalf jaar samen te zijn geweest praten we zelden over onze gevoelens voor elkaar en het is duidelijk dat je geen zin hebt om daar verandering in aan te brengen. Als ik een bepaalde discussie wil is het altijd mijn verantwoordelijkheid die te beginnen. 

Desondanks stel je dat we met ons huidige handelen de blauwdrukken maken voor de toekomstige maatschappij. Het in stand houden van emotionele afstand in onze intieme relaties schept een naargeestig beeld: seks zonder liefde. Als ik me hier niet in kan vinden dan ben ik geen deel van jouw revolutie. Ik vermoed dat je niet de revolutie wil die ik me voorstel, één die radikale aktie en de mogelijkheid om onszelf kwetsbaar te maken, om emotionele betrokkenheid te bereiken, integreert. 

Je wilt geen emotionele betrokkenheid want intiem zijn met iemand anders confronteert je met jezelf. Dat is beangstigend, dus je kiest voor een ontsnapping door jezelf te concentreren op 'politiek' werk; naar vergaderingen gaan, verslagen schrijven, telefoneren. Je vindt het niet bezwaarlijk oppervlakkige relaties te hebben omdat je dan vrijer bent om je te richten op je politieke werk. De kwaliteit van relaties zal nooit een punt voor je worden omdat je daar geen tijd voor hebt. Maar in werkelijkheid heeft je politiek werk weinig basis als je je eigen gevoelens niet erkent en niet in staat bent betekenisvolle relaties aan te gaan met andere mensen. 

Deze relaties vormen de nieuwe maatschappij die we proberen te scheppen, als die leeg zijn, wat hebben we dan nog? Ik richt me tot jou als het archetype van de 'gevoelige man', die praat over gevoelens zonder zichzelf toe te staan ze te hebben. Een beloning voor deze afstandelijkheid van je eigen emoties en het vermijden van intimiteit is het winnen van de illusie van controle.  

Een feministische analyse gaat er vanuit dat deze controle een illusie is, omdat je onderdrukte gevoelens zich uiteindelijk zullen laten gelden en je leven zullen veranderen. Dan zul je voor de eerste keer je emoties en je politiek moeten integreren. Maar op de korte termijn kun je al je energie in je werk voor sociale verandering stoppen door je gevoelens op afstand te houden en op deze manier gedraag je je precies als elke andere man met een carrière en geen tijd voor een persoonlijk leven. Je gedrag bestaat uit jezelf druk bezig houden en je gevoelens vermijden, onderwijl je geobsedeerdheid rechtvaardigend in de naam van de zaak. 

Deze tendens zet de patriarchale traditie voort waarin gevoelens genegeerd worden om een "hoger doel" te dienen. Hier komt nog bij dat dit gebrek aan zelfkennis afbreuk doet aan ons anarchistisch bewustzijn en tot afhaken leidt. 

Een andere manier om gevoelens te vermijden en relaties oppervlakkig te houden is door vaak van partner te wisselen. Je doet dit omdat je snel je interesse verliest, zeg je. Maar wat betekent dat, interesse verliezen? Je wil niet te dicht bij iemand komen, als je langere tijd bij één persoon blijft en je alleen op hem/haar richt zou je wel eens te dichtbij deze persoon kunnen komen. Dichtbij iemand staan toont ons veel van onszelf, dat is beangstigend en moet daarom vermeden worden. Daarom maak je de conventionele mannelijke keuze: in de rondte slapen. Liever afstand houden. dan intimiteit nastreven. 

Er is niets radikaals aan deze situatie, ongeacht hoeveel partners er bij betrokken zijn. Je lijkt bang te zijn dat als je je bloot geeft naar mij toe ik je compleet in beslag zal nemen. Je kiest ervoor om niet-monogaam te zijn om je vrijheid te beschermen, om te voorkomen dat je het bezit van je partner wordt. Je gaat er vanuit dat ik je wil bezitten en dat geeft me een vreemd gevoel, want ik vraag er niet om je enige geliefde te zijn. Ik wil geen monogamie maar intimiteit, wat ook mogelijk is zonder monogamie. Als ik soms veeleisend lijk is het omdat ik me emotioneel achtergesteld, door jou weggeduwd voel. Ik wil net zoveel aandacht krijgen als je vrienden, mijzelf niet genegeerd voelen omdat ik je geliefde ben en jij de relatie die we hebben wil ontkennen. Ik voel dit ongeacht of je er andere liefdes op nahoudt. 

Gezien het feit dat de spanning van nieuwe veroveringen je meer interesseert dan het ontwikkelen van lange termijn relaties zou je keus voor het niet-monogaam zijn wel eens veel te maken kunnen hebben met je socialisatie als man. Ik ben er gewoon niet zo op gebrand andere affaires te hebben als jij. Maar laten we dit er verder buiten laten en aannemen dat niet-monogaam zijn ons de potentiële stagnatie van een huwelijk bespaard. We hebben echter meer mogelijke keuzes dan in de rondte te slapen of trouwen. Niet-monogame relaties hoeven niet oppervlakkig te zijn. De oppervlakkigheid van onze relatie onderstreept de hoofdgedachte in de maatschappij dat alleen een huwelijk zinvol kan zijn. Als niet-monogaam zijn een goed alternatief voor ons is dan moet er binnen die kontekst ruimte zijn voor intimiteit. om aan de zelfkant te overleven hebben we een diepe emotionele betrokkenheid met elkaar nodig. Onze beweging is er van afhankelijk. 

Gevoelens gaan over vreemde paden. Terwijl je je vrienden aandacht geeft negeer je mij omdat we geliefdes zijn (ik ben meestal de laatste persoon waarmee je praat op een feestje, je ex-vriendinnen zijn beter af). Je angst voor de intimiteit tussen ons veroorzaakt jouw vermijdingsgedrag. Wat beangstigend is aan intimiteit is dat je met jezelf geconfronteerd wordt via iemand anders ogen. Dat vind ik ook beangstigend. Dat was deels de reden waarom ik met tot je aangetrokken voelde; ik wist dat ik veilig zat omdat jij afstand zou houden. Maar nu we meer dan een jaar bij elkaar betrokken zijn hebben we meer dan een seksuele affaire. 

We zijn ook emotioneel bij elkaar betrokken, het is alleen niet de bedoeling dat ik daarover praat. Dat is één van de ongeschreven regels van onze relatie. Deze ongeschreven regels hebben een politieke inhoud. Er is een machtskwestie aan de orde, jij definieert het niveau van intimiteit in onze relatie, we willen verschillende dingen want ik wil niet zo geobsedeerd raken als jij. Ik probeer een evenwicht van verschillende interesses in m'n leven in stand te houden, creatieve en intellectuele net zo goed als politieke. 

Maar jij weigert om een compromis te bespreken, een manier om aan onze verschillende behoeftes recht te doen. In plaats daarvan bepaal jij de wet, net als elke patriarch. Echt te praten over onze relatie zou ons ons dichter bij elkaar brengen en kracht geven. Maar dat interesseert je niet, je gaat de mogelijkheden voor grotere intimiteit uit de weg en gebruikt politieke activiteiten als excuus. 

Je vertelt me dat als ik ontevreden ben met deze situatie ik altijd op kan stappen. Maar dat is jouw benadering, om de dingen te vermijden. Ondertussen blijft de macht bij jou. Het als man bezitten van een dergelijke macht heeft politieke implicaties, het reflecteert de dynamiek van een traditionele relatie. Is dit een deel van een algemeen patroon van het negeren van de keuzes die je maakt, of is het typerend? In jouw ogen doe je slechts wat je wilt - naar bed gaan met wie je wilt en afhaken wanneer je wilt - en waarom zou jij je er druk om maken dat in een patriarchale wereld mannen meestal krijgen wat ze willen? 

Afstand bewaren in onze relatie geeft je niet alleen de macht maar is ook de voortzetting van bepaalde stereotypen. Jouw beslissing je niet kwetsbaar op te stellen laat het aan mij over het emotionele werk op te knappen terwijl jij je energie in politiek stopt. Jij krijgt publieke erkenning voor het volbrengen van politieke activiteiten terwijl ik veel tijd besteed aan het verwerken van ons gebrek aan intimiteit met vriendinnen (die hun relationele problemen met me delen, het feit dat zij soortgelijke problemen hebben, met hun minnaars bewijst voor mij dat onze dynamiek wordt veroorzaakt door een groter patroon).  

Elke relatie (net als elke politieke beweging) omvat emotioneel werk. Iedereen profiteert van het emotionele werk van vrouwen, maar dit werk van vrouwen is anoniem. Het maakt me bitter dat de emotionele verantwoordelijkheid die we zouden moeten delen slechts de mijne is. Ik zou m'n eigen aktiviteiten kunnen ontwikkelen, in plaats daarvan houdt ik me vaak bezig met gevoelens die jij negeert. Het is een oud verhaal: jij neemt je plaats in het openbare leven in terwijl ik zorg draag voor onze relatie. Een dergelijk stereotiep verraadt onze beweging zowel als onszelf. We zetten standaard rolpatronen voort die we te boven zouden moeten komen. 

Wat is er gebeurd met ons revolutionaire dagelijks leven? We hebben de jaren '60 als een voorbeeld van een beweging waarin mannen slechts lip-diensten verleenden aan het feminisme terwijl ze er stereotiepe relaties met vrouwen op na hielden. Dit maakt duidelijk dat mannen ondanks hun radikale perspectieven er toe neigen zich traditioneel te gedragen en vrouwen te domineren. 

Er was een groot verschil tussen woorden en daden. Terugblikkend realiseren we ons dat dit hypocriet gedrag is waarvan we denken dat wij er ons niet schuldig aan maken, maar wat maakt ons anders? We herhalen de geschiedenis, de seksistiese traditie leeft in ons. Ik wil het ontkennen van emoties en het overlaten van emotioneel werk aan een speciale klasse nl. vrouwen als wezenskenmerken van het patriarchaat, bevechten. 

De maatschappij leert ons verschillende aspecten van ons leven te scheiden, om de verbanden tussen verschillende verschijnselen te negeren. Te vergeten dat onze sociale training ons gedrag beïnvloedt toont het succes van het patriarchale denken aan. Als we er niet in slagen onze relaties als een deel van het systeem te zien staan we toe dat onze sociale training ons verblindt. Zo leven we uiteindelijk via dezelfde conventionele patronen: emotionele afwezigheid in de man terwijl de vrouwen het basis-verzorgende werk in relaties doen. 

Een radicaal alternatief voor vrouwen en mannen zou het verdelen van emotionele verantwoordelijkheid zijn. Ik wil niet net als jij worden en m'n gevoelens ontkennen terwijl ik politiek werk verricht. Je zult moeten erkennen dat het een politieke strekking heeft om als man geen tijd voor gevoelens te hebben. Het anarchistisch perspectief erkent de integriteit en samenhang van schijnbaar gescheiden aandachtsvelden. Als anarchisten zouden onze politieke en persoonlijke levens elkaar ideaal gezien moeten weerspiegelen. Het scenario herhalen waarin de man intimiteit ontloopt en de vrouw zich tekort gedaan voelt ondermijnt dit ideaal.  

Ik erken mijn eigen aandeel in het creëren en in stand houden van de machtsverhoudingen tussen ons, door bij je te blijven terwijl je niet geïnteresseerd bent in het uitwerken van dingen. Maar ik wil een uitweg vinden uit deze paradox. We zouden niet het zelfde oud spelletje hoeven te spelen. Het spreekt voor zich dat dit mijn blik op de zaak is die zeer waarschijnlijk niet met de jouwe overeenstemt. Ik vind jouw suggestie van uit elkaar gaan niets oplossen, want we moeten relaties scheppen die een alternatief vormen voor de gangbare. 

Ik geloof dat dit werken aan intimiteit betekent, het confronteren van onze sociale training en het kwetsbaar maken van onszelf - maar dat zijn dingen waar jij niet aan wilt. Het negeren van de politieke betekenis van onze persoonlijke relaties en het falen om diep in jezelf gewortelde stereotiepen aan te vallen versterkt onze vervreemding en verzwakt zodoende onze beweging; dit baart mij zorgen. Maar ik zoek niet de retoriek van de vrije liefde, die doorgaans alledaags seksisme rationaliseert. Ik wil radicaliteit en intimiteit op dit moment in ons leven verweven zien. That is the revo1ution, honey.  

With love from 'Ze1da' 

Uit Love & Rage, a revolutionary anarchist newsmonth1y: PO Box 3, Prince Street Station, New York, NY 10012, VS.