Naar archief

UIT: NN #76 van 14 februari 1991  

Leipzig na de omwenteling: opleving van het nationalisme 

Vraaggesprek met antifascistische jongeren in het oostelijk deel van Duitsland - Deel 1 

Dit is een vertaling van een artikel uit de laatste Radikal, een verboden info/diskussieblad uit de BRD. De bedoeling van de mensen van Radikal was een vraaggesprek met mensen uit Leipzig, aangaande hun aktiviteiten tegen het oplevende fascisme in de DDR. Naar gelang het interview vorderde, mondde het uit in een diskussie van algemenere strekking. Het gesprek vond plaats in november 1990. De uiteindelijke bedoeling van het artikel voor de Radikal; het bevorderen van de diskussie tussen west- en oostduitse mensen, die pas mogelijk wordt als er meer kennis is over en begrip voor de situatie waarin de mensen in Oost-Duitsland leven, voor en na de Duitse eenwording. We nemen het artikel over, omdat het van belang kan zijn voor de antifascistische strijd hier. En om de berichtgeving in NN over Duitse antifascistische aktiviteiten te verduidelijken. Vanwege de lengte van het interview, splitsen we het op in tweeën. Deze week het eerste deel, waaruit onder meer zal blijken dat fascisten vóór de omwenteling in de DDR deel uitmaakten van de oppositie, waarbinnen de geïnterviewde antifascisten zich destijds ook aktief opstelden. 

LEIPZIG  

De vraagstellers van Radikal beginnen hun interview door te refereren naar een krantebericht uit de herfst van het afgelopen jaar, waarin melding wordt gemaakt van een aktie bij het kantoor van Springer Pers in Leipzig, dat onder meer het boulevardblad Bild Zeitung verzorgt. Een paar mensen ontdekten dat de Bild Zeitung daar een uitgeverij en kantoren had en dat die door fascisten bewaakt werden. Zo'n 20 aktivisten vielen het gebouw binnen, dat verdedigd werd door 6 fascisten met behulp van gaspistolen.  

Na hun overmeestering werden de komputers in elkaar geslagen en de diskettes gemold. Buiten werd nog een vrachtwagen met de oplage voor de volgende dag in brand gestoken. De gearriveerde smeris deed niets omdat ze met z'n tweeën waren. Naderhand bleek dat iemand van de Bild Zeitung voor de wapens en munitie had gezorgd. De eigenaar van de krant deed geen aangifte. In de media werd de aktie in verband gebracht met de krakers van de Stöckerstrasse in de wijk Connewitz, maar de bewoners daarvan distantieerden zich van de aktie.  

Vervolgens gaat het gesprek over de situatie van de krakers in Leipzig. Er zijn zo'n 20 kraakpanden en de bewoners daarvan treden nauwelijks naar buiten. Veel panden worden stilletjes gekraakt, zonder dat de eigenaar er achter komt. Dit is nog mogelijk in Leipzig, omdat het woningbeheer in handen is van een voormalig staatsbedrijf, dat nu alleen nog maar bezig is met het eigen overleven en die kunnen het werk niet meer aan. En mocht er dan al een ontruimingsbevel voor een woning komen, dan werkt de politie weer niet mee. 

Kuno: "Dat kraakpanden na de kraak niet volgehangen worden met spandoeken en vlaggen, stamt uit de tijd van voor de omwenteling. Kraakte je toen een woning, dan hield je je zo stil mogelijk zodat het woning­beheer en de smeris niks merkten." 

Burz: "De smeris hier heeft ook een andere rol dan in de BRD. De smeris heeft altijd de SED politiek gesteund en uitgevoerd. Door de val van de leiding zijn ze momenteel volledig hun oriëntatie kwijt. Bovendien kampen ze met personeelsproblemen. Enerzijds ten gevolge van zuiveringsaktiviteiten vanuit de huidige politiek die het leidinggevende kader naar huis heeft gestuurd. Vind ik niet slecht want die hadden een onfris verleden. Anderzijds nemen veel smerissen ontslag. In Leipzig zijn op die manier 1660 agenten gestopt, omdat ze geen toekomst zagen en vanwege hun SED verleden. Hierdoor kan de smeris momenteel niet zoveel doen, alleen het meest nodige zoals verkeer regelen of spoedalarm. Verder probeert het smerisapparaat zich zo a-politiek mogelijk op te stellen om te voorkomen dat men in een bepaalde kategorie wordt geplaatst. Treden ze op tegen fascisten, dan worden ze voor rode zwijnen uitgemaakt en treden ze op tegen linksen dan zijn het ineens rechtse zakken of fascisten en dat willen ze ook niet. Dus treden ze pas op als de problemen voorbij zijn, zodat ze kunnen zeggen dat het vandalisme was of vechtpartijen tussen extreem-links en extreem-rechts. Om die reden moeten en kunnen we alleen op onze eigen kracht vertrouwen in het bestrijden van fascisten. Ook de overheid, zoals het woningbedrijf, kan niet echt een beroep doen op de smeris. Een ontruimings­aanklacht gaat veel problemen opleveren en ze hebben al zoveel problemen." 

Heeft de politie na de hereniging van Oost- en West-Duitsland, geen speciale instrukties gekregen dat ze nu stringenter moeten gaan optreden tegen krakers, linkse demonstraties e.d.?  

Burz: "Instrukties krijgen ze in ieder geval nog altijd van hun opperhoofd hier in de DDR. Voorlopig zijn dat nog lui uit het voormalige smerisapparaat. Die funkties zijn nog niet door wessies (west-duitsers) bezet. In Berlijn ligt dat anders. Wel heeft de westduitse smeris ook hier een sterke invloed. De wetgeving van Saksen bijvoorbeeld is afgeleid van die van Baden-Würtemberg, maar die treedt pas in werking na de regionale verkiezingen. Het smerisapparaat krijgt zo'n broederlijke ondersteuning van de beierse smeris. Die sturen agenten of uitrusting en bewapening en specialisten, die kollega's opleiden. Momenteel zijn er zo'n 300 smerissen uit West-Duitsland die werken in Leipzig. Over een tijdje zal de wetgeving naar westduitse maatstaven gaan funktioneren, dus zich ook tegen linksen richten. Het hele smerisapparaat bestond hier voorheen uit 'linksen', zij waren dé kommunisten hier. Dat omwentelingsproces volstrekt zich in hun hoofden en dat kan ertoe leiden dat ze weemoedig op het verleden terug gaan kijken, de stalinistische kommandoaanpak, toen er nog tucht en orde was. De tijd dat alles nog klopte en er korrekt werd opgetreden tegen de oorzaken..." 

Lene: "...die lui hebben een vijandsbeeld." 

Burz: "Ja, of de omwenteling voltrekt zich zo dat het tegendeel plaats zal gaan vinden. Dat ze abrupt breken met alle idealen en rechts zijn. Rechts waren ze vroeger al, met ten dele fascistoïde methoden, maar in een links jasje. Nu komen ze er openlijk voor uit en stemmen DSU of zijn sympathisant van de Republikaner." 

Voor de omwenteling had de kerk een speciale funktie; het was de belangrijkste vrijplaats voor linkse groepen. Er waren ook wel vrijplaatsen in kraakpanden of in jeugdklubs, die nog net konden bestaan onder FDJ-vlag. Maar in de kerk kon je het meeste diskussiëren, zonder het gevaar te lopen dat het de volgende week verboden zou worden. De kerk had ook een langdurige status, iets wat niet even door de staat uit de weg kon worden geruimd.  

De oppositie werkte min of meer samen, de vijand was in principe de SED-staat. Over mogelijke politieke alternatieven voor na de omwenteling werd nauwelijks gesproken. het ging eigenlijk altijd om hervormingen van het systeem, meer vrijheden, persvrijheid enzo. Er werd samengewerkt met lui, die momenteel totaal rechts staan of nette burgers zijn, maar men had een gemeenschappelijk vijandsbeeld. Dat was ook zo met de randgroepen, punks e.d. Men ontmoette elkaar op manifestaties, meestal kerkelijke bijeenkomsten waar veel oppositionelen bijeen kwamen.  

Na de omwenteling werd duidelijk dat, als gevolg van dat gemeenschappelijke vijandsbeeld, er binnen de oppositie fascisten aktief waren. 

Burz: "Racisme en nationalisme kwam binnen oppositionele kringen niet ter sprake. Het probleem is pas gaan groeien nadat de ideologische druk van de SED voorbij was. Toen pas merkten we met wat voor lui we te maken hadden. Voorheen werd het afgedaan met wat geweld of zo'n skinhead-image. Pas later besefte je dat je met echte nazi's te maken had." 

Carlo: "Vroeger waren er geen echte strukturen. Je kende de mensen niet echt. Je zag elkaar op een demo of zo, maar veel meer was er niet. Ik ken lui die nu rascist zijn, maar vroeger niet. Die waren destijds gewoon tegen de staat en hadden zelf geen andere ideologie." 

Gela: "Wanneer er een aktie was tegen de staat, waren er ook veel andere groepen bij betrokken. De lui die nu fascist zijn, zaten vroeger niet in kerkgroepen. Ze waren betrokken bij de begindemo's, maar bij de projekten die daar aan vooraf gingen, zag je ze nauwelijks. De meelopers, die kwamen omdat er iets tegen de staat plaats vond, zijn naderhand verschillende richtingen opgegaan." 

De vragenstellers uit West-Berlijn brengen een wending aan in het gesprek. Of er voor de omwenteling sprake was van militante aktiviteiten in Leipzig.  

Kuno: "In de groepen waarin ik zat, was dat nooit een thema. Iets willen verhinderen met stenen gooien ofzo. Want met een dergelijke aktievorm maakte je je totaal onmogelijk bij de burgers. Dan was de argumentatie van de staat nog eenvoudiger om mij af te schilderen als een chaoot, als ik met stenen zou proberen iets politieks uit te willen drukken. Er wordt in dat geval immers niet naar je motivatie gevraagd, zoals bij jullie in West-Duitsland in sommige gevallen wel gebeurd. Jullie hebben nog mediakanalen die je argumentatie weergeven. Hier niet, het meest eenvoudige was immers al verboden." 

Lene: "In denk dat dat de reden was waarom je gewoon niet op het idee kwam om een steen in de hand te nemen." 

Burz: "Die kennisnoodtoestand hier... Alles wat niet officiële politiek was, werd verboden. Geschriften, kranten, histories materiaal, zelfs oude boeken van de SED zelf werden dan verboden verklaard omdat de aktuele politieke situatie was veranderd. In de eerste plaats was je het meest met jezelf bezig, trachtend een helder beeld voor jezelf te krijgen. Van de wereld, het land waarin je leeft. Het systeem heette immers 'socialisme' hier en socialisme vond je goed en je moest eerst ontdekken dat het socialisme zoals het hier funktioneerde niet klopte. Dan nam je als houvast: het socialisme is okee, maar de smeris is een zwijn, of alleen een paar mensen zijn slecht, maar de zaak is goed. Daar moest je eerst achter zien te komen, dat het systeem beroerd was opgebouwd, slecht, mensvijandig. Deze innerlijke diskussie ging lang door. Nu, nu alles openbaar is geworden en je jezelf kunt informeren op een normalere manier, nu komen de mensen er pas achter waar ze horen, wie ze zelf zijn." 

OVERDREVEN NATIONALISME  

Hoe was het vroeger gesteld met het racisme in oost-Duitsland? De SED legde immers grote nadruk op internationale solidariteit. Hoe manifesteerde zich dat in de behandeling van de hier levende buitenlanders?  

Burz: "De politiek t.o.v. de buitenlandse mensen was zeer vijandig. Ze werden van begin af aan uit gesloten." 

Kuno: "Alleen al de gettovorming; alle Vietnamezen in één woonblok." 

Burz: "Die hadden geen fundamentele rechten." 

Lene: "Je kwam nooit met ze in kontakt omdat ze bang waren het land te worden uitgegooid." 

Burz: "Dat was een kunstmatige vriendschap. Dat werd voortdurend gepropageerd op een kunstmatige manier. Hoe groot onze vriendschap voor de Russen, Cubanen en Vietnamezen wel was. Maar het zijn andere kulturen, maar daar werd niet op ingegaan. Er werd niet verteld waarom ze hier waren of wat het voor hen betekende hier te zijn, wat hun kultuur is en hoe ze leven. Dat leidde natuurlijk tot wrijvingen met de bevolking, die kregen de leugens door." 

Andi: "Voor velen zijn de Russen een bezettingsmacht, een bevestiging van de nederlaag na de Tweede Wereldoorlog." 

Burz: "Het ontbrak de bevolking hier ook aan een eigen identiteit. Deze kunstmatige identiteit, deze socialistische staat, deze broederbond van kommunisten, bestond immers niet. Dat was een leugen, allemaal kunstmatig in stand gehouden. Zeggen dat je duitser was, kon niet. Zo gauw kultuur een nationalistisch tintje kreeg, werd er op ingehakt, de mensen hadden geen houvast. Ik bedoel, qua beroep konden ze niet echt karrière maken. Geestelijk bevredigde het ook niet, de mensen zaten ingeklemd en vandaar waarschijnlijk nu dan ook dat overdreven nationalisme. Eindelijk zijn ze iets. Ze kunnen zeggen: ik ben duitser. Kunnen ze eindelijk ergens trots op zijn, op de duitse natie, op de BRD omdat het de mensen daar zgn. goed gaat. Nu zijn ze geen tweederangs mens meer, dat zijn misschien de oorzaken. En deze trots drukken ze ook uit in hun vijandigheid t.o.v. de buitenlanders." 

Kuno: "Gedurende je opvoeding kreeg je te horen, alles te doen ter voortdurende betere bevrediging van het kulturele en materiële leefniveau van de bevolking. Dat was zo'n standaardzin, die hoorde je steeds weer en voortdurend zag je dat dat niet lukte, want je oriënteerde je op mensen die in Hamburg of München leefden. Dat wist je van de televisie en je besefte dat het allemaal flauwekul was en dat ze het hier nooit zouden redden omdat het westen beter was. Nu willen de mensen datgene wat ze altijd voorgehouden is, ook eens echt beleven. Vandaar ook deze konsumptieroes." 

Andi: "Dat is allemaal het effekt van de politiek; dat wat gepropageerd werd, heeft een tegengesteld effekt gekregen. De mensen hebben gemerkt dat ze bedrogen zijn en daarom moet al het voorgaande genegeerd worden om de vermeende echte waarheid te verkrijgen. Daarom zijn de russen nu fout en de buitenlanders. Daarom is het tot deze onmogelijke situatie gekomen in de hoofden van de mensen. Dat is eigenlijk heel normaal, een andere weg is er niet." 

FASCISTISCH GEDACHTENGOED 

We hebben zonet over fascisten gesproken. Ik heb het beeld voor ogen dat er officieel geen fascisten bestonden in de DDR, dat er geen voorvallen plaats vonden van dien aard. Maar dat er wel fascisten zijn, die door de smeris met rust gelaten werden en soms ook gebruikt werden om b.v. punks af te laten tuigen.

Burz: "Je moet het ook zo zien: vanuit de gedachte en vanuit de inhoud was het systeem ergens fascis­tisch. Ze kenden dat punktuig en die gore linksen en daar wilden ze vanaf. Vanuit hun visie was je pas fascist als je een hakenkruis droeg, maar dat deed niemand. Dus zeiden ze: dat zijn nette jongens, zien er goed uit, zijn verstandig, noemen zich duitser, werken en blijven in de DDR. En de buitenlanders verkrachtten onze vrouwen, die moeten er uit. Dat was wat de bevolking bewoog, dat dachten ze eigenlijk allemaal. Ik kan me indenken dat de mensen het goedkeurden wanneer punks en linksen geïntimideerd werden door de skins." 

Kuno: "Een bewuste verwerking van het fascisme heeft bij ons nooit plaats gevonden. Net zo min als in de BRD. Iemand die een hakenkruis op de schoolmuur schilderde, werd hard gestraft. Maar over de inhoud van die periode en de nawerkingen op de mensen die toen leefden, onze ouders en grootouders dus, daarover hoorde je niets." 

Andi: "Nee, want de mensen zouden eens parallellen kunnen gaan trekken." 

Kuno: "Precies." 

Burz: "En die werden niet graag getrokken." 

Kuno: "Ze hebben simpelweg de traditie van de kommunisten of van de antifascistische strijd, en dat was in de BRD niet het geval. Wij zijn de echte opvolgers van het verzet en zo. Dat de meesten gewoon hebben meegedaan toen, daar hebben ze nooit bij stilgestaan. Voorzover zit het fascistisch gedachtengoed nog in de mensen." 

Andi: "Mijn indruk is dat het hardnekkig wordt warm gehouden en telkens weer wordt opgewarmd. Dat is zo hardnekkig, dat is ongelooflijk." 

Carlo: "Ten dele zijn de fascisten hier ook anders dan in de BRD. Ik heb gehoord dat er ook wel eens een paar bij een vredesgebed aanwezig waren." 

Andi: "Dat is ook een verschil. Ergens was dat voor hen ook een oppositionele houding. Als je fascisten hier en bij jullie vergelijkt, waar ze vandaan komen dan komen ze hier veel uit de sjiekere milieus, de meesten eigenlijk. Hun vader was dan partijsekretaris van de SED of zoiets. Ze begonnen uit protest tegen hun ouders en zijn vervolgens verder afgegleden." 

In Leipzig werd na de machtsovername in de DDR elke maandagavond gedemonstreerd. Die demonstraties groeiden uit tot verzamelplaats van nazi's, die de grote hoeveelheden duitsland-fans met hun propaganda bestookten. De in de DDR verboden Republikaner (BRD) konden daar ongehinderd hun pamfletten uitdelen. De antifascisten hielden hun tegendemonstraties.  

Burz: "Aanvankelijk waren de demonstraties op maandag bedoeld als een afwijzing van het SED-regime en als symbool daarvan de Staatssicherheit, langs wiens gebouw de demo telkens ging. Wij wilden met onze tegendemonstratie een reformistisch karakter behouden. Wij hadden spandoeken met als leus 'arbeider, vorm arbeidsraden'. Bovendien waren wij de enigen met rooie vlaggen, waardoor we bijvoorbeeld uit het SPD-blok zijn gegooid. We hebben gewaarschuwd voor de RECHTSstaat en hebben ons ingezet voor een humaan socialisme. We probeerden de politieke inhoud, die we verkregen hadden na jarenlange strijd tegen het regime, in te brengen in de demo's. Daarmee kwamen we in het stadium terecht dat we niet meer mee konden lopen met de burgerij, en zij niet meer met ons." 

Gela: "Met die duitslandvlaggen is het begonnen. Terwijl wij daar stonden, een schamel hoopje, en brulden 'deutschland verrecke', toen haakten er steeds meer af en daarna hebben we spontaan besloten: we lopen nu de andere kant op. We waren natuurlijk bang, want ze kwamen ons woedend tegemoet. We hadden immers een rode vlag..."  

Burz: "...we hadden rood/zwarte anarchisten vlaggen..."  

Gela: "...en toen kwamen ze op ons af en brulden 'naar Ausschwitz, ga toch naar Roemenië of stasi­zwijnen'. Ze wisten eigenlijk niet wat ze met ons aan moesten, Dan weer waren we nazi's, 'rode nazi's' riepen ze ons na. Heerlijke dingen maakten we mee, het was waanzinnig." 

Bondkanselier Kohl sprak op 14 maart van het vorige jaar de maandagse demonstranten toe in Leipzig. Tot driemaal toe werden zo'n 800 tegendemonstranten aangevallen door fascisten. De eerste maal door naziskins en de tweede en derde maal door naziskins met behulp van Republikaner en anderen.  

Carlo: "We hadden van tevoren een kladaktie gedaan, onder het motto 'Kohl's toespraak valt uit' en opgeroepen voor een tegendemonstratie. Bijna 1000 mensen kwamen, PDS'ers en allerlei anderen. We hebben met lawaaimateriaal de officiële toespraak van Kohl verstoord. Ook heeft iemand de luidspreker­installatie gesaboteerd. Kohl heeft de massa toen toen echt tegen ons opgehitst en ook andere sprekers deden dat. Op eens kwam een groep van 50 fascisten op ons af...."  

Gela: "Ook in onze kringen waren er grote tegenstellingen. De studenten bijv. riepen de ganse tijd 'Kohl ist hohl' (hol). Dat wilden wij weer niet doen, omdat we daarmee niet 100.000 mensen wilden aanspreken, die allemaal voor Kohl brulden. Bij deze gebeurtenis zijn we niet langs de kant blijven staan, maar op de massa toegelopen. Hierna werd het heel erg. De fascisten sprongen op en neer en riepen 'wie niet springt is een rooie, wie niet springt is een dooie'. Dat zongen ze voor ons en ze wilden dat we ook gingen springen. Ze liepen opzettelijk zo hard mogelijk tegen ons aan en sloegen ons in het gezicht. Je moest spitsroeden lopen tussen mensen, die je uitmaakten voor linkse slet enzo. Daarna hebben ze ons achtervolgd met ijzeren staven en door de hele stad jacht op ons gemaakt. Vanaf dat moment hebben we gezegd: stop, afgelopen. We spelen hier niet de martelaar of de stasi, tegen wie we immers zelf iets hebben." 

Carlo: "Naderhand wilden we ons in groepjes in een studentenmensa herverzamelen om van daaruit de fascisten aan te vallen, maar we waren met veel te weinig. We waren vlakbij de mensa, toen er een horde fascisten aan kwam stormen. We zijn de mensa binnengevlucht, maar niet iedereen kwam op tijd binnen. Ze gooiden de ruiten in met vuilnisbakken, waarop wij reageerden met het smijten van asbakken. Iemand van ons kreeg een brok beton tegen z'n hoofd en drie van hen werden getrakteerd op welgemikte asbakken. De smeris stond aan de zijlijn toe te kijken." 

Het aanpakken van fascisten, die meeliepen in de maandagse demo's werd een vast onderdeel voor onder meer de mensen die aan dit vraaggesprek meedoen. 

Burz: "De fascisten groepeerden zich rondom de Republikaner uit de BRD, die bij iedere maandagse demo een infostand hadden. De extreem-rechtsen voelden zich daar thuis en hebben de bescherming van die infostand op zich genomen. Daarna liepen ze in een blok rond en vervolgens kreeg je de JN, de jongerenorganisatie van de NPD. Die lopen ook in een blok en daar hebben de extreem-rechtsen zich bijgevoegd." 

Carlo: "We deden ons best om de Republikaner zo goed mogelijk te hinderen in hun propagandistische werk tijdens de maandagse demo's. Kleine groepjes drongen in hun blok en rukten affiesjes weg, of hebben ze bespoten. In januari '90 was de partijdag ter oprichting van de Republikaner in Leipzig. Dat was in een kroeg en dat hoorden we toevallig. Met 80 mensen zijn we daar op afgestapt en verstoorden de vergadering met lawaai. Dat was eigenlijk de eerste militante aktie. Stenen en van alles vloog naar binnen, zonder waarschuwing vooraf werden de ruiten ingekeild. De aanwezigen op de vergadering kwamen met stoelpoten naar buiten en sloegen er op los. Wij lieten ons niet verjagen en sloegen terug. Het eindigde toen de politie optrad; 5 antifascisten werden opgepakt en de politie wilde niets weten van een Republikaner vergadering. De gearresteerde mensen kregen alleen een boete, die betaald werd met de opbrengsten van solidariteitskoncerten." 

Gela: "De kranten schreven na dit gebeuren, dat ze het goed vonden dat de ordeverstoorders waren opgepakt maar dat het vreemd was dat een dergelijke Republikaner vergadering werd toegestaan. een paar kranten schreven dat het zelfs goed was dat er tenminste nog een paar mensen waren, die iets tegen deze partijdag hadden gedaan. Vlak daarna kraakten we een pand. Wat direkt reakties losweekte bij de fascisten." 

Carlo: "Dat was zo'n kraakpand, dat staat nu middenin een fascistengebied, dat liep niet echt goed. Na de kraak lichtte een Republikaner ons in dat het pand die nacht aangevallen zou gaan worden, hetgeen ook gebeurde. In het pand was steun aanwezig, omdat er alarm gebeld was. De ruiten werden ingegooid en de krakers deden vervolgens een uitval om de fascisten te verdrijven, waarbij verschillende mensen werden opgepakt door de gearriveerde politie. Maar het pand is daarna wel opgegeven." 

Gela: "Bij de kraak waren 50 mensen betrokken, waarvan er 40 uit de BRD kwamen. Die wilden ons even laten zien hoe het moest en zo. Die kwamen uit allerlei steden..."  

Burz: "...er was een studentenkongres en als slagroomtoetje hadden de studenten uit Leipzig bedacht een pandje te kraken. Ze hebben ons om hulp gevraagd en hen, die er wilden gaan wonen, in de steek gelaten." 

Gela: "Die hebben hun naam op een muur gespoten en zich vervolgens nooit meer laten zien." 

Fascisten vallen vaker panden aan waar linkse mensen wonen, zonder daarbij op noemenswaardige tegenstand te stuiten. Zoals bij een studentenhuis in de Sternwarterstrasse, dat na afloop van een voetbalwedstrijd een bende fascisten 'op bezoek' kreeg. Ruiten werden ingegooid en ze stormden vervolgens het pand binnen om de aanwezige bewoners van hun bed te lichten en te mishandelen, hetgeen in die periode -voorjaar 1990- nog bijzonder was. Ze wilden zelfs mensen in gijzeling nemen. Antifascisten kwamen voor de eerste maal tot een duidelijke tegenaktie op 1 mei.  

Burz: "De MND (Mitteldeutsche National Demokraten), de voorganger van de NPD, had voor die dag opgeroe­pen tot een manifestatie. Het antifa-jeugdfront had daarop besloten een autonome 1 mei demo te organiseren. Er werden veel mensen verwacht uit het zuidelijk deel van de DDR. Dat was hier weliswaar nog niet zo bekend, in korte tijd werd alles georganiseerd. Er kwamen uiteindelijk 500 mensen, best veel voor de situatie en voor Leipzig. Hoofdzakelijk punks en autonomen, veel rood/zwarte vlaggen, dat vond ik wel mooi. Het was de eerste demo in Leipzig met een echt zwart blok. Zo liepen we door de binnenstad, "nazi's raus", en vervolgens naar de markt. Dat was de plaats waar ook de fascisten wilden verzamelen. Op de markt hebben we officieel een einde gemaakt aan onze demo, maar voor iedereen was het duidelijk dat er nu gewacht moest worden om te kunnen voorkomen dat de fascisten hun gang zouden kunnen gaan. Op een gegeven moment kwamen ze dan ook." 

Carlo: "Maar we waren toen al met minder, veel mensen waren weggegaan. We waren nog met zo'n 150 mensen over." 

Gela: "Het waren er wel weer meer toen de fascisten kwamen. Omdat de fascisten er heel georganiseerd uit zagen, gingen de meesten van ons er in eerste instantie vandoor. Maar kwamen spoedig terug." 

Burz: "Op zich was dat al een succes voor ons, we toonden aan dat niet iedereen voor hen op de vlucht sloeg. De fascisten waren met zo'n 300 mensen vertegenwoordigd." 

Gela: "Onze mensen waren destijds al echt bewapend, met knuppels enzo. We liepen wederzijds op elkaar af. De ene groep riep 'rooien eruit' en de andere 'buitenlanders blijven, nazi's verdrijven'. De groepen stonden op een gegeven moment op 10 meter afstand van elkaar en toen vlogen de flessen en stenen door de lucht, waarop de smeris tussenbeide kwam. De mensen renden ook niet op elkaar af, men liep langzaam. Aan beide kanten was men bang, het was niet zo van 'aanvallen'." 

Burz: "We maakten geen aanstalten om te vluchten, daardoor hadden ze respekt voor ons. De smeris greep niet echt in, ze kwamen tussen de partijen in staan..."  

Carlo: "...Opmerkelijk was dat ze aan onze kant de honden inzetten en de mensen op een afstand hielden, terwijl ze bij de fascisten enkel schilden voorhielden." 

Gela: "Maar in eerste instantie hebben ze de fascisten verdreven en ons laten staan. Wat er later gebeurde, is weer iets anders. Ik heb ook gehoord dat de smeris naar mensen toe is gegaan en heeft gezegd dat de fascisten zich aan het herverzamelen waren bij het station. Van anderen antifascisten heb ik weer vernomen dat de smeris jacht op hen maakte. De smeris wist niet goed hoe ze zich op moesten stellen." 

EXTREEM-RECHTS OP JACHT NAAR LINKS 

Fascisten overvallen in de loop van 1990 steeds vaker linkse gelegenheden, projekten of manifestaties. Het begrip links is voor hen nogal breed; daaronder valt zo'n beetje alles wat anders leeft als zijzelf. Steeds vaker komt het voor dat na diskofeestjes groepen fascisten door de straten trekken en alles slopen wat ze in handen krijgen.  

Ook politieke bijeenkomsten worden verstoord, wanneer de PDS of andere linkse groepen in het openbaar optreden. Ze provoceren dan doelgericht of ze slaan doelgericht toe, dan wel hangen ze een beetje rond en maken ze zichzelf belachelijk. Verder zijn er steeds meer overvallen op huizen, waar linkse mensen wonen en 'buitenlanders'. Soms verlopen dergelijke overvallen uiterst georganiseerd.  

Carlo: "De villa in Connewitz werd 2 oktober aangevallen. Dit is een kinder- en jeugdcentrum, waar onder meer punks elkaar ontmoeten. De fascisten hebben daarbij de toegangswegen met auto's versperd en ongeveer 150 van hen hebben vervolgens vanuit het omliggende park in rijen van drie het pand bestormd. Een taxichauffeur raakte door de aanvallers ingesloten en waarschuwde de smeris, die snel arriveerde." 

In het westen van Duitsland is het vaak zo dat skins en hooligans worden aangevoerd door een paar leiders. Die zijn in de NPD georganiseerd of bij de Republikaner. Hoe is dat in het oosten?  

Andi: "Hier in Leipzig zijn het ondanks alles toch meestal meer spontane akties. Dat met die straatversperring hebben ze misschien een paar uur eerder bedacht. Ze organiseren dergelijke aktiviteiten niet al te serieus. Iemand komt op het idee en vervolgens wordt van mond tot mond verteld dat er zo laat en daar verzameld wordt. Die overval werd uitgevoerd door 150 fascisten, hetgeen erg veel is."  

Carlo: "Momenteel is de druk van de fascisten werkelijk groot. Een jeugdklub hebben ze al 5 keer aangevallen en daarbij vielen verscheidene malen gewonden aan beide zijden. Hierdoor worden antifascisten steeds militanter, men radikaliseert in snel tempo. Een provocerende fascist uit Leipzig werd onlangs flink toegetakeld en belandde in het ziekenhuis. Ergens is dat okee, je kunt het tenminste begrijpen. Velen zijn momenteel in staat fascisten in het gezicht te schieten met lichtkogels. Op 28 oktober vielen fascisten het pand in de Stöckerstrasse aan en werden daarbij op militante wijze teruggeslagen. Nu worden fascisten op hun beurt op straat in elkaar geslagen. Of je dat alleen als positief moet beschouwen, is een ander punt. Maar ondertussen wordt er wel veel ondernomen. Naar de disko's gaan bijv. en daar fascisten te grazen nemen. Op 28 oktober zijn er naderhand ook 3 fascisten in elkaar gebeukt." 

In een westduitse krant las ik over deze eskalatie rond de Stöckerstrasse, dat fascisten onder elkaar geknokt zouden hebben. Dat er een demo was van 150 fascisten, waarbij 3 mensen gearresteerd werden en drie gewond raakten. 

Burz: "De aanval op de Stöckerstrasse was een wraakaktie van de fascisten. Twee weken daarvoor is Pohle (een opperfascist) in elkaar geslagen in z'n disko. Als tegenaktie hebben ruim 150 fascisten overvallen gepleegd op kraakpanden. Dagen ervoor reden ze al rond in auto's en hebben mollies in woningen gegooid." 

Was er een verdediging georganiseerd voor de kraakpanden?  

Burz: "Er is wel een verdedigingsgroep, maar de kommunikatie was niet zo goed. Gebrek aan telefoons, auto's en dergelijke. In eerste instantie hebben de bewoners zich verzet. Pas toen de aanvalsgolven voorbij waren, kwam de versterking en die hebben nog een aantal fascisten onderschept." 

Gela: "Voor zover ik gehoord heb, waren de gewonden fascisten." 

Carlo: "Zeker weten, aan onze zijde is niemand gewond geraakt." 

Burz: "Het gevaar bestaat eigenlijk elk weekeinde, als er bijv. voetbalwedstrijden in de stad gehouden worden waar dan ook fascisten uit andere steden naartoe komen."    

Tot zover het eerste deel van het vraaggesprek uit Radikal #141, volgende week het tweede en tevens laatste deel. Met dank aan de freelance-vertaler. De weergave in NN is een enigszins bewerkte versie van het oorspronkelijke interview. De Radikal is moeilijk verkrijgbaar hier in Nederland. We schreven eerder over antifascisme in de DDR in NN #48, 57, 62 & 64, A.

Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1991