Naar archief

UIT: NN #75 van 7 februari 1991   

Poging tot denkkontrakt 

Mensenrechtenteksten zijn dubbelzinnig en kunnen dus 'links' of 'rechts' geďnterpreteerd worden. Om mijn betoog niet te abstrakt te maken, zal ik een voorbeeld uit de Universele Verklaring (1948) aanhalen waaruit die dubbelzinnigheid blijkt: 'Ieder, wiens of wier wettelijke basisrechten geschonden worden, heeft recht op effektieve maatregelen daartegen door de bevoegde rechter in dat land'. 

De tegenstrijdigheid zit natuurlijk tussen 'effektief' en 'rechter'. Iedereen die wel eens een ontruiming heeft ondergaan, weet dat de bevoegde rechter allesbehalve effektieve bescherming garandeert van het basisrecht op huisvesting. Toch geldt dat recht in Nederland en wel krachtens artikel 11 van het in 1966 door de VN aanvaarde, in 1978 door Nederland geratificeerde Internationaal Verdrag inzake Ekonomische, Sociale en Kulturele Rechten van de Mens. De kraakbeweging komt dus op voor een mensenrecht en maakt daardoor deel uit van de non-gouvernementele mensenrechtenbeweging, evengoed als bijvoorbeeld de milieubeweging of de vredesbeweging. 

Deze tegenstrijdigheid tussen 'effektief' en 'rechter' vloeit voort uit de positie van de rechter. Die positie is: onafhankelijk van iedereen behalve van de staat die hem betaalt (of wegbezuinigt). Deze (gewapende) staat dient in naam de gelijke rechten van elk mens en, zolang het voor de staat geen kwaad kan, ook in werkelijkheid. Maar als het erop aan komt, dient zij alleen zichzelf en doodt zij haar onderdanen (120 miljoen mensen zijn in deze eeuw door hun eigen regering gedood, volgens een opgave van het PIOOM in Leiden). De voorrechten van de staatsbeambten ten opzichte van de burgers worden immers met alle geweld beschermd, zoals ook internationaal de voorrechten van de rijke landen desnoods met kernwapens worden beschermd tegen de hongerige landen en volken, de achtergestelden. 

Natuurlijk zijn die kernwapens in strijd met alle mensenrechten, maar onze pogingen om een bevoegde rechter in Nederland ertoe te bewegen, kernwapens te verbieden, zijn gestrand op de politieke onafhankelijkheid van de rechter, waar ik het al over had. 

Interessant is om te zien dat alle gevoerde akties waarover wij het met elkaar eens zijn, te weten anti-fascistische, anti-racistische, anti-militaristische, anti-kapitalistische en nti-repressie-akties zonder uitzondering mensenrechten-akties, pogingen om een of meer fundamentele menserechten effektief te beschermen, omdat de niet geheel onafhankelijke rechter daartoe, ofschoon bevoegd, niet in staat is. 

Gezien het geringe succes van de vele aanklachten, tribunalen, gedingen en processen tegen de Staat der Nederlanden, die zich de luxe van, volgens de minister-president, teveel rechtbanken permitteert, zou je kunnen zeggen dat deze staat zijn rechtbanken op een rechtse manier interpreteert. Volgens mij is dat misbruik van recht, misbruik van mensenrechten. 

Helaas, dit verhaal berust op mijn naďeve veronderstelling dat iedereen allang wist dat het misbruik het gebruik niet opheft, zoals een antiek Romeins spreekwoord zegt. Ik denk namelijk nog steeds dat het gescherm met 'mensenrechten' door geweldenaars die onrecht in stand houden en steunen, de mensenrechten nog niet gedefinieerd heeft als onbruikbaar voor de gedupeerden, gediskrimineerden en mishandelden zelf, de autonomen zeg maar, voor wie gelijke rechten geen papier zijn maar een kreet uit hun eigen hart.  

Of ben ik geheel abuis en wil ik zélf geen gelijke recht~n omdat ik heus wel inzie dat ik daar enorm op achteruit zal gaan als het allemaal doorgaat? Denk alleen eens aan het gemiddeld energieverbruik van iemand hier (6500 KW) en iemand in Afrika (550 KW). Misschien wil niemand gelijke rechten en doen onze rechters precies wat iedereen wil! Maar ongelijkheid vraagt om steeds meer oorlog (om de verongelijkten eronder te houden). En gelijke voorrechten voor allen kan niet. Logisch al niet. Bovendien: gelijke rechten op het niveau van een Amsterdamse uitkeringsgerechtigde kan plenair niet. 

Reeds de konsumptie van de bevoorrechte minderheid waartoe onder meer heel Amsterdam behoort, verwoest deze planeet. De mensenrechtenbeweging is dus een beweging die gezamenlijk een toontje lager wil gaan zingen dan haar tegenpartij die de boventoon wil blijven voeren. Niet 'begeerte heeft ons aangeraakt' maar de aanhoudende zorgeloosheid van onze regeringen heeft ons bezorgd gemaakt. 

Het is met de mensenrechten als met de Bijbel: het misbruik heeft het gebruik grotendeels opgeheven. De hele koude oorlog lang hebben de propagandisten elkaar over en weer verdacht gemaakt -en met succes- als 'schenders van mensenrechten'. Ongeveer zoals in vroeger eeuwen christenen elkaar verketterden met dezelfde Bijbel in hun hand. Geen wonder dat 'mensenrechten' niet meer interessant klinkt.  

Ik beweer dus dat dat komt door het misbruik dat er van dat woord gemaakt is. Een juist gebruik van het woord mensenrechten geeft aan dat woord zijn revolutionaire klank weer terug die het 200 jaar geleden had. Een juiste interpretatie van de mensenrechten interpreteert ze vanuit hun eigen principe. Dat principe is de vrijheid en de gelijke rechten en gelijke waardigheid van alle mensen. 

Toevallig staat dat ook precies zo in artikel I van de Universele Verklaring van 1948, maar als het daar niet stond en ook nergens anders stond, koos ik er toch voor als uitgangspunt en leidraad of maatstaf. Want zo'n keuze is nu eenmaal heel persoonlijk en berust eigenlijk nergens op (want emoties bewegen altijd en veranderen weer na verloop van tijd). Wel het omgekeerde: alles berust erop. Vrijheid van allen, gelijk recht voor allen, dat is fundamenteel.  

Toevallig waren de auteurs van het Handvest van de VN dat met mij eens en zetten ze het in hun tekst. De regeringen die de tekst ondertekenden, moeten hebben gedacht: nou ja, laat maar staan, de Franse revolutie kon Napoleon niet eens tegenhouden. Anderen interpreteren anders. Ook zij hebben daarvoor goede argumenten, evenals ik. Die argumenten tegenover elkaar zetten kan hier niet, theologen of juristen, die hierin geďnteresseerd zijn, ten spijt.  

Mij gaat het hier om het feit, dat dat allemaal kán omdat de mensenrechten-teksten even dubbelzinnig zijn als de Bijbel. De dubbelheid die erin zit is deze, dat het staatsgeweld er tegelijk in wordt beschermd (want: verondersteld) en afgewezen. Daarom hangt het van je persoonlijke keuze tegen of voor gelijkheid, voor of tegen staatsgeweld, af, hoe je die teksten interpreteert: 'links-radikaal' of 'rechts-oppervlakkig'. 

Te simplistisch, zullen niet-VPRO-kijkers roepen. Nou, kom maar op, is dan mijn antwoord. Noem mij maar eens een mensenrecht waar dit interpretatiedilemma niet beslissend voor zou zijn, zodat deze simpele anarchistische theorie van mij niet alles zou dekken. Ik ben erg benieuwd. Je weet nooit welke unieke geesten NN lezen.

Ernst 

Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1991