Naar archief

UIT: NN #73 van 10 januari 1991    

massastaking in turkije 

Op 3 januari was er in Turkije een door de gezamenlijke vakbonden georganiseerde ééndagsstaking, waar meer dan 1 miljoen mensen aan mee deden en nog veel meer mensen door werden gehinderd in hun werk. Bij botsingen tussen stakers en politie in Istanbul werden 300 mensen gearresteerd. De volgende dag begonnen 40.000 mijnwerkers met een 'Mars naar Çankaya', het presidentiële paleis bij Ankara. De afstand tussen Zonguldak en Ankara is lopende overbrugbaar in minder dan 2 weken, volgens de mijnwerkers, maar de gouverneur van Ankara liet al spoedig weten dat hij alles wat meer is dan 2 busladingen gedelegeerden, zou tegenhouden.  

Op 12 september '90 begonnen de mijnwerkers van Zonguldak met een werkonderbreking van 3 dagen met als motto: "Om de schooluitgaven van onze kinderen te kunnen bekostigen, willen we een voorschot van de Turkse staat van 1 miljoen Turkse Liras". (Het gemiddelde maandsalaris van een mijnwerker is ongeveer 500.000 TL en dat is ongeveer 300 gulden of 5200 Belgische Franks. De inflatie bedraagt ongeveer 70%).    

Nadat de onderhandelingen tussen de mijnwerkers vakbond, Genel Maden-Is, en de bond van de werkgevers in de 12 september 1980 was de dag van de kollektieve sektor, Kamu-Sen, welke de militaire (fascistische) staatsgreep Turkse Steenkool Corporatie vertegenwoordigt, waren vastgelopen, werd er besloten om met ingang van 30 november 1990 tot staking over te gaan.  

LOONONDERHANDELINGEN  

In Turkije is het gebruikelijk pm eens in de twee jaar per industrietak tot een CAO te komen. 1991 is voor de mijnbouw-industrie zo'n jaar en de mijnwerkers van Zonguldak hebben dienaangaande een looneis gesteld van 578% voor het eerste jaar (voor de mijnwerkers zijn de lonen sinds 1979 met 37% in werkelijke waarde gedaald). Het tegenbod van de werkgever is tot nu toe niet meer dan 74%.  

De loononderhandelingen in Zonguldak worden vooral nauwlettend in het oog gehouden door die takken van industrie, die later dit jaar aan de onderhandelingstafel plaats moeten gaan nemen. In de metaal- en textielsektor laten de mensen van zich horen d.m.v. werkonderbrekin­gen en een langzaam groeiende stakingsgolf. Op dit ogenblik, 6 januari 1991, zijn er totaal in Turkije ongeveer 180.000 mensen aan het staken en sommige bronnen zeggen dat dit aan kan gaan groeien tot over de 300.000 binnen een paar maanden tijd.  

ISOLATIE OZAL  

Nog nooit in de geschiedenis van Turkije is een stakingsgolf zo omvangrijk geweest als nu, en het perspektief is dat de machthebbers de komende maanden nog veel meer onder druk zullen worden gaan gezet. Sommigen zeggen dat voor de regerende macht er alleen nog een 'uitweg' is via het uitroepen van de noodtoestand. Het uitbreken van een flinke oorlog in de omgeving zou Ozal en de zijnen in dit geval wel aardig uitkomen, want dit verschaft hen een aardig excuus om 'onrust' op het 'thuisfront' de kop in te drukken.  

Pikant is alleen nog voor hen dat de verregaande solidair-verklaringen van Ozal aan het adres van de van bloeddorst bezeten lijkende George Bush hebben geleid tot een verregaande splitsing bij de regerende groeperi­gen in Turkije. De oogst van aftredens van de afgelopen maanden telde twee ministers van Buitenlandse zaken, een minister van Defensie en, wat nog het meest bedreigends is voor Ozals machtspositie, een onder nadrukkelijk gemopper opstappende opperbevelhebber van de strijdkrachten.  

Vooral dit laatste is voor Turkije ongehoord. Het afvallen van de opperbevelhebber van het leger van de politieke macht, zou wel eens een teken kunnen zijn dat het leger zich geroepen voelt om initiatieven op het politieke vlak te nemen. Wat dat betekent weten we van het jaar 1980. 12 September 1980 was de dag van de militaire (fascistische) staatsgreep in Turkije (de mijnwerkers van Zonguldak kozen er bewust voor om hun werkonderbreking te laten samenvallen met de 10-jarige herdenking hiervan).  

Inmiddels is de diktatuur door de machthebbers maar mondjesmaat teruggedraaid. Vooral de wens van ondernemend Turkije om tot de E.G. te worden toegelaten, heeft de regering er toe gebracht in het land voetje voor voetje iets meer vrijheid toe te laten. Een bevolkingsgroep als de Koerden (in Turkije zo'n 14 miljoen zielen sterk, ongeveer de helft van heel Turkije mag Noord-Koerdistan genoemd worden), merkt van liberalisering nog steeds niets. In de meeste takken van industrie geldt nog steeds geen stakingsrecht. 

De reden dat de mijnwerkersstaking wel legitiem is, komt doordat de regering de mijnwerkers van Zonguldak per abuis inschatten als zijnde arbeiders van het tamme soort. Om de internationale vakbeweging om de tuin te leiden, werd die arbeiders wel de wettelijke mogelijkheid geboden te gaan staken. En tot grote schrik van de regering wordt dan ook van dit recht gebruik gemaakt.  

Dit zelfs tot schrik van de slome bureaukratische vakbonden, die het initiatief volkomen kwijt zijn aan de stakers. De Genel Maden-Is is een bond die qua radikaliteit net zo lachwekkend is als de Nederlandse FNV. Maar de felheid van de mannen en vrouwen van Zonguldak geeft hen geen enkele ruimte om halfzacht te doen. Ze trotseren nog liever de reaktionaire krachten van Turkije, en dat is een hoopvol teken.  

ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN SLECHT  

De arbeidsomstandigheden in de mijnen zijn al jaren zeer slecht. Jaarlijks vinden er 7000 ongelukken plaats en worden hierdoor 35 mijnwerkers gedood. De gemiddelde mijnwerker wordt niet ouder dan 57 jaar, waar het landelijk gemiddelde van Turkse mannen op 70 ligt. De werkgever, de Turkse Steenkool Corporatie heeft de noodzaak nooit begrepen van investeren in betere produktie-methodes. Deskundigen beweren dat in de mijnen van Zonguldak modernisering van de steenkoolwinning 25 jaar geleden al op z'n plaats was geweest. In de VS produceert de mijnbouw-industrie per mijnwerker ruim 10 keer zo veel.  

Ook doordat de Turkse steenkool-industrie behoorlijke nadelen ondervindt van het ontbreken van overheidssubsidies, is de marktpositie voor Turkse steenkool zelfs op de binnenlandse markt beroerd. De opmerking van Ozal van een tijdje terug, dat sluiting van de mijnen de voor hem meest voor de hand liggende stap was, is na zeer felle reakties hierop van verschillende zijden in de Turkse samenleving inmiddels van de kant van de werkgeversbond zeer nadrukkelijk ontkracht.  

Dat de staking en de aktie in Zonguldak meer is dan een puur ekonomische, komt duidelijk tot uiting in de naar voren gebrachte leuzen, zoals 'Ozal opstappen', 'Nee tegen oorlog', 'Brood, vrede en vrijheid', 'De mijnen zijn van ons' en 'Arbeiders hand in hand naar een algemene staking'. Vooral het feit dat Ozal en zijn regering worden genoemd als de te bevechten macht, is voor Turkse begrippen ongekend en maakt duidelijk dat het hier gaat om algemeen maatschappelijk geïnspireerde verontwaardiging.  

VROUWEN SOLIDAIR  

Wat voor Turkse begrippen volstrekt ongewoon en ongebruikelijk is, is de aanwezigheid van zeer veel vrouwen bij de demonstraties en manifestaties. Het zijn voornamelijk de echtgenotes van de mijnwerkers die de mouwen opstropen en van hun verontwaardiging blijk geven.  

Turkije is nog steeds een zeer door mannen gedomineerd land en het sociaal-ekonomies klimaat houdt de vrouwen en meiden in Turkije in een zo goed als perspektiefloze positie. Goed onderwijs voor meiden is dus wel degelijk een strijdpunt en de vrouwen in Zonguldak maken duidelijk, zowel d.m.v. hun aanwezigheid op straat tijdens de demonstraties, alsmede d.m.v. leuzen die zij aanheffen, dat zij geen genoegen meer nemen met de stereotiepe achtergestelde positie van vrouwen in dat land. De vrouwen in Zonguldak hebben hun echtgenoten inmiddels ook al te kennen gegeven dat ze ook na de staking geen genoegen zullen nemen met hun, ook in arbeideristiese kringen in Turkije (en waar niet?) traditioneel aanvaarde plek achter het aanrecht.  

De stad Zonguldak plus omliggende dorpjes (in het noorden van Turkije) telt meer dan 1 miljoen inwoners, ongeveer 200.000 mensen zijn ekonomies direkt afhankelijk van de steenkoolwinning. De rest van de streek is indirekt afhankelijk. In 1829 werd steenkool in de bodem van Zonguldak ontdekt en in 1848 werd begonnen met de exploitatie hiervan. Dit gebeurde aanvankelijk door Franse ondernemingen, maar sinds de nationalisatie van de mijnen in 1940, is de exploitatie in handen van de Turkse staat.  

Op dit ogenblik worden er over de hele wereld solidariteitsakties georganiseerd voor de mijnwerkers van Zonguldak en hun sympathisanten. Vooral mijnwerkersvakbonden in Australië, België, Duitsland, Groot-Brittannië en Zuid-Afrika (!) geven blijk van morele en materiële steun.  

Wim Smit 

Medewerker van het Solidariteitskomitee met de Stakende Mijnwerkers en hun families in Turkije. Adres: Gaffeldwarsstraat 34 in Rotterdam.  

TAYAD VERBOD

Op 13 december 1990 heeft de Turkse politie een inval gedaan in het kantoor van TAYAD, gevestigd in Istanbul, met een sluitingsbevel van de stadsgouverneur. De reden was niet nieuw: 'het voeren van aktiviteiten buiten de doelstellingen.' De inval vond plaats in de Week van de Mensenrechten. TAYAD werd verboden verdere aktiviteiten te organiseren. TAYAD is gesloten.

TAYAD, een vereniging van familieleden van politieke gevangenen, werd 3 februari 1986 opgericht. In tegenstelling tot de algemene mensenrechtenorganisaties (zoals Amnesty International en de Turkse IHD), profileerde TAYAD zich niet als een humanitaire organisatie, maar als een organisatie die zich politiek opstelde.

Dat onderscheid werd duidelijk uit het feit dat TAYAD niet alleen regelmatig de straat op ging en de konfrontatie niet meed, als wel uit de inhoudelijke doelen van de kampagnes die de organisaties hebben. In de strijd om demokratische rechten heeft TAYAD een vitale plaats ingenomen en staat daarom kontinu onder druk van de autoriteiten. Naarmate de stem van TAYAD sterker werd, werden de aanvallen op TAYAD vermeerderd. Talloze processen zijn tegen TAYAD begonnen.

Desondanks is het het fascistische Ozal-regime niet gelukt TAYAD te sluiten met behulp van deze processen. En uiteindelijk heeft de stadsgouverneur het bevel gegeven tot sluiting van TAYAD. Een politieke beslissing van de regering. Het fascistische ANAP-regime (de Moederlandpartij, die al jaren aan de macht is) versterkt zijn aanvallen op de revolutionair-patriottische krachten. Zijn agressie neemt van dag tot dag verder toe. Met name nu, tijdens de Golfkrisis, waarbij de aandacht van de massa's geheel op een eventuele oorlog gericht is, ziet het Ozal-regime zijn kans schoon om een intimidatie- en terreurpolitiek tegen de demokratische krachten uit te voeren.

Hiermee wil Ozal terugkeren naar de tijden van de junta van 12 september 1980, waarbij de linkse oppositie totaal vernietigd werd. Turkije is een fanatiek voorstander van de Amerikaanse oorlogspolitiek in het Midden-Oosten. De ANAP-regering bereidt zichzelf voor op een aktieve deelname aan de oorlog. Er heerst een totale oorlogssfeer, waarbij allerlei ondemokratische maatregelen toegepast worden.

De situatie in de gevangenissen verslechtert. Het regime probeert wederom exekuties van politieke gevangenen in te stellen. De deportaties van de Koerdische dorpsbewoners gaan onverminderd door. Massale arrestaties vinden steeds vaker plaats. Jongeren van 15/16 jaar oud worden opgepakt en gemarteld omdat ze NEE tegen de oorlog durven zeggen. Verenigingen worden verboden verklaard. Allerlei aktiviteiten worden verhinderd. De sluiting van TAYAD is ook een gevolg van deze agressie.

Dit sluitingsbevel laat nogmaals zien dat het in Turkije feitelijk verboden is om op te komen voor mensenrechten en een menswaardig leven voor politieke gevangenen te eisen. Degenen die menen dat ze de stem van de familieleden van de gevangenen met behulp van dit soort maatregelen kunnen onderdrukken, vergissen zich. Jouw solidariteit met TAYAD is van levensbelang. Uit je solidariteit door middel van protestbrieven, het verzamelen van handtekeningen, protestakties, etc.

Voor meer informatie kun je kontakt opnemen met: Solidariteitskomitee TAY­AD, Van Ostadestraat 341, 1074 VV Amsterdam.

Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1991