Naar archief

UIT: NN #72 van 14 december 1990  

De blunders van een gemeente 

Op het moment dat dit gedrukt werd heeft rechter Asscher juist uitspraak gedaan in het kort geding dat de gemeente Amsterdam heeft aangespannen ter ontruiming van de Wielingen, een groot kraakpand tegenover het RAI-complex.  

In dat kort geding heeft de gemeente willen aantonen dat verbouw tot jongerenhuisvesting financieel niet haalbaar zou zijn en dus sloop en nieuwbouw van luxe appartementen, parkeergarage en kantoren het enig rendabele is. De bewoner*s hadden echter een architekt in de arm genomen die zou aantonen dat verbouw tot HAT-eenheden wél haalbaar is.  

Helaas bleek op de rechtszitting dat hij een cruciale telfout had gemaakt waardoor ook zijn plannen te duur werden. Wel heeft hij bij de gemeenteplannen kanttekeningen geplaatst die het geheel goedkoper kunnen maken. Aangezien de gemeente-bouwdeskundige geen bouwkosten-specificatie had bijgevoegd is het resultaat hiervan niet in te schatten. Hier volgen nog wat achtergronden van het geheel.  

de gemeente als grootspeculant 

De waarde van de Wielingen op het moment dat het leeg kwam is niet meer te schatten. Na de kraak (1978!) is het pand een aantal keren doorverkocht. Bij de eerste verkoop is er 10 miljoen voor betaald, later zakte de prijs en uiteindelijk heeft de gemeente het pand in mei '88 voor 3,5 miljoen van het rijk gekocht.  

Dat de handelswaarde van het pand zo gekelderd is ligt puur aan de gemeente: elke (ver)bouwvergunning werd geweigerd, onder anderen ook één voor plannen die in essentie hetzelfde zijn als de huidige plannen van de gemeente. Bovendien heeft de gemeente het pand indertijd op haar monumentenlijst geplaatst waardoor sloop veel moeilijker gemaakt werd en het pand dus goedkoper.  

Voor de gemeente zelf gaat die beperking niet op. Hoewel haar poging het pand weer van de lijst te schrappen is mislukt (dankzij aktie van de bewoner*s) heeft ze geen problemen gehad zichzelf de benodigde vergunningen te verstrekken. En als ze haar zin krijgt wacht de gemeente een winst die een veelvoud van de totale investering is.  

Eén en ander wekt de indruk dat het vanaf het begin de bedoeling was van de gemeente om op zo'n manier aan een goedkope bouwplaats te komen. Die indruk wordt nog versterkt door de manier waarop ze te werk is gegaan:  

-De gemeente heeft het feit, dat ze zichzelf de vergunningen verstrekt heeft, zo'n 5 maanden geheim weten te houden, dit ondanks diverse diverse verzoeken om informatie hierover van de bewoner*s.

-In 1983 heeft de gemeente de bewoner*s beloofd dat het pand verbouwd zou worden tot jongerenhuisvesting. Even nadat ze het pand had aangekocht heeft ze het oorspronkelijke bestemmingsplan, te weten bijzondere huisvesting (HAT of bejaardenhuisvesting), gewijzigd in huisvesting algemeen. Tegelijkertijd komt ze, zonder enige rapportage, tot de conclusie dat verbouw tot jongerenhuisvesting niet haalbaar is.  

-Een rapport van 1 1/2 A4'tje over de Wielingen, afkomstig van een gemeentelijke woningbouwvereniging, wordt zonder meer als "deskundig" en "onafhankelijk" aanvaard, terwijl de opstellers nooit in het pand zijn geweest.  

-De wettelijke verplichting om advies te vragen bij Monumentenzorg wordt gemakshalve vergeten.  

de drogredenen 

Tijdens de laatste rechtszitting hebben de gemeente-advokaat (Werner) en "zijn" bouwdeskundigen op de gekste manieren geprobeerd om de kosten van verbouw tot jongerenhuisvesting op te drijven om op die manier sloop en nieuwbouw aanvaardbaarder te maken:  

-Het achterstallig onderhoud en het renteverlies van de aankoopsom over de afgelopen 2 jaar wordt er bij opgeteld, terwijl die geen van beiden hadden bestaan als de gemeente meteen begonnen was haar belofte uit '83 waar te maken.  

-De gemeente heeft al een sloop- en nieuwbouwcontract afgesloten met de firma MABON. Als er niet gesloopt gaat worden krijgt de gemeente een fikse schadeclaim te verwerken. Ook die wordt bij de prijs van jongerenhuisvesting opgeteld. Nogmaals, als de gemeente haar belofte niet op voorhand had gebroken en het oorspronkelijke bestemmingsplan had uitgevoerd, was dat niet nodig geweest.  

-Het door de gemeente doorgerekende plan gaat uit van 'zelfstandige' HAT-eenheden, terwijl iedereen snapt dat HAT-eenheden met 'gemeenschappelijke' faciliteiten stukken goedkoper zijn, temeer daar de Wielingen zich juist daar uitstekend voor leent.  

-In het gemeenteplan heeft men om duistere redenen de opbrengst van de commerciële ruimtes niet meegerekend. Tussen neus en lippen door stelt Werner nog even aan het sloopcontract een hogere prioriteit dan aan de uitkomst van het kort geding, alsof het voor de gemeente overmacht is nu het contract getekend is! Sommige van deze drogredenen zijn in de rechtszitting ontzenuwd. Anderen zijn te belachelijk om te weerleggen. Het is echter niet onmogelijk dat mr. Asscher er alsnog één in zijn besluitvorming meeneemt.  

Overigens: Mr. Asscher had in een tussenvonnis geëist dat de gemeente alsnog advies ging halen bij Monumentenzorg. Dit advies bleek een hartstochtelijk pleidooi voor behoud van de Wielingen te zijn. Werner heeft totaal niets gezegd wat de waarde van dat advies zou kunnen kleineren. Dat is natuurlijk ook niet nodig want een advies is niet bindend. Maar het is wel sprekend voor de mentaliteit van de gemeente om alles te negeren wat niet met de eigen plannen strookt. 

de deelraad als complotgenoot 

Sedert enige jaren is Amsterdam bezig met het opzetten van deelraden, die ieder voor een bepaald stadsdeel de verantwoordelijkheden van de gemeente overnemen. Zo valt de Wielingen sinds mei '89 onder verantwoordelijkheid van stadsdeelraad Rivierenbuurt. Nadat het bestaan van de sloop- en bouwvergunningen aan het geheim onttrokken waren, zijn de bewoner*s hiertegen een AROB-procedure begonnen, waarmee burgers een overheidsbesluit in heroverweging kunnen geven als ze menen benadeeld te worden.  

Deze AROB-procedure zou binnen 3 maanden door de deelraad afgehandeld moeten zijn, maar heden, zo'n 9 maanden na het begin van de procedure is er nog steeds geen uitspraak. Piet Polderman, deelraadsvoorzitter, geeft hiervoor de volgende redenen:  

-De deelraad zou niet het recht hebben een besluit van de centrale gemeente terug te draaien." Hiermee verklaart hij dus bij voorbaat elke AROB-procedure nutteloos en ontkent hij zijn eigen macht. Of zou hij misschien op andere momenten wél beter weten?  

-De uitspraak in het kort geding zou bindend zijn. Deze redenering is óf van een onnozele hals, óf van een politicus die om politieke redenen zijn verplichtingen verzuimt. Kortom, het is larie. De beslissingen van mr. Asscher enerzijds en de deelraad anderzijds zijn van een compleet verschillende orde. De één beslist in een conflict, van de ander wordt een politiek standpunt verwacht. Het is waanzinnig om te denken dat, als Asscher beslist heeft in het conflict tussen bewoner*s en gemeente, de gemeente (i.c. de deelraad) haar beslissing niet terug zou kunnen draaien.  

Bovendien zijn de deelraadsleden bang dat, als zij inderdaad de vergunningen terugdraaien, de deelraad de schadeclaim van MABON op zijn dak krijgt. Dit ligt juridisch lastiger, maar bij navraag bij een deskundige blijkt dat, zolang de deelraad zich niet 'aktief' inzet voor behoud van de Wielingen, de schadeclaim bij de centrale gemeente blijft. Die is dan namelijk verantwoordelijk gebleken voor een politieke blunder. En zich uitspreken in een AROB-procedure is niet aktief.  

Toen duidelijk werd dat de deelraad de AROB-procedure niet wou behandelen hebben de bewoner*s gedreigd een klacht in te dienen bij de Gemeentelijke Ombudsman wegens onbehoorlijk bestuur. Dit mocht niet baten en de klacht is dus ingediend. En ondertussen is de gemeente bezig twee referenda te 'verzinnen' om haar democratisch imago op te vijzelen !!!  

Iedere betrokken deskundige is het er over eens dat het pand nog in uitstekende conditie is en dat het bij uitstek geschikt is voor jongerenhuisvesting. Bovendien wijst Monumentenzorg nog op de unieke bouwstijl, op een manier en met een passie dat je als leek de tranen in de ogen krijgt, en dat overdrijf ik niet. En laten we die ruim 80 bewoner*s niet vergeten…. 

conclusies 

1)Net zoals haar makker, de deelraad, verdient de gemeente een klacht wegens onbehoorlijk bestuur omdat - ze verleende vergunningen geheimhouden (kennen we niet een Wet Openbaarheid Bestuur?) - ze de wettelijke verplichting advies te vragen aan Monumentenzorg genegeerd hebben - ze 1,5 A4'tje van een gemeentelijke woningbouwvereniging, opgesteld zonder enig onderzoek ter plaatse, presenteren als een ONAFHANKELIJK DESKUNDIG rapport. Dat is erger dan achterlijk. Ter vergelijking: het uiteindelijke rapport van de 'gemeente-bouwdeskundige' was +/- 5 cm. dik en niet eens compleet.  

2)De gemeente zou een aanklacht wegens machtsmisbruik moeten krijgen vanwege het kunstmatig laten kelderen van de marktprijs van de Wielingen ten eigen bate, maar dat is helaas niet haalbaar. Het zou wel leuk zijn als een vorige eigenaar/projectontwikkelaar met gelijkwaardige plannen een eis tot schadevergoeding indient ter grootte van zijn imaginaire winst. Dat zou de gemeente wel eens een slordige tig miljoen kunnen kosten. 

3)De Wielingen slopen is een DOODZONDE.  

perspectief 

Mocht de rechter besloten hebben dat de Wielingen ontruimd moet worden dan is het te verwachten dat hij de bewoner*s +/- 3 maanden de tijd geeft om vervangende woonruimte te vinden. Daarbij komt nog dat er een aanvraag naar het ministerie is om de Wielingen op de Rijksmonumentenlijst te zetten. Als die aanvraag in behandeling wordt genomen -en dat kan haast niet missen want men was daar bij voorbaat al geïnteresseerd- dan is het pand tot de uitslag van die aanvraag onaantastbaar.  

De behandeling ervan zal naar schatting 5 maanden duren. De bewoner*s kunnen dan in een zgn. 'executie-geschil' uitstel van ontruiming eisen omdat ontruiming zinloos is als nog niet eens zeker is of er wel gesloopt mag worden. Als de Wielingen op de lijst geplaatst wordt dan heeft de gemeente geen poot meer om op te staan. De schadeclaim van MABON doorschuiven naar het ministerie zal ook niet lukken, de gemeente wist toch dat het om een monument ging?  

Verder is er nog een klein kansje dat de deelraad de AROB serieus gaat nemen en tot een -voor de Wielingen- positieve uitspraak komt. Ook dan kan de gemeente op de blaren gaan zitten. In de 2 laatstgenoemde gevallen krijgt de gemeente dus stevig klop en moet de Wielingen blijven staan. Verbouw tot jongerenhuisvesting is volgens het eigen betoog van de gemeente niet mogelijk. Rest alleen nog om onderhandelingen met de bewoner*s aan te gaan ter legalisatie. Dan krijgt ze de gelegenheid om iets van haar democratische fopneus waar te maken.  

Robert

Naar boven
Naar overzicht dit nummer
Naar Jaargang 1990