● Ravage   ● Archief    ● Overzicht 1990    ● Overzicht #61

UIT: NN #61 van 12 juli 1990

EIGEN FALEN BELICHT

"Op pijnlijke wijze ervaren we keer op keer hoe weinig onze eigen 'alternatieve' leefgemeenschap eigenlijk verschilt met de maatschappij. Op tal van omgangsnormen schieten we te kort en, hetgeen nog erger is, het wordt zelden door ons waargenomen. Laat staan dat de problemen erkend zullen worden. Omdat we ze niet (willen) zien misschien?"

Bij deze wil ik een bijdrage leveren aan de diskussie 'Sexueel geweld tegen vrouwen', zoals die opnieuw aangezwengeld is in NN nr.59 (15-6-90). Opnieuw, daar dit de zoveelste keer is dat sexueel wangedrag in eigen kring, op papier is gezet. Opnieuw, daar het helaas nodig blijft om op dit soort interne misstanden te blijven hameren. En opnieuw omdat diskussies over sexueel wangedrag meestal van tijdelijke aard blijken te zijn.

Als er weer een voorval bekend wordt, praten we er over met de vele gebruikelijke haken en ogen. Maar na enige weken verstomt de kritiek, leven we weer verder. Veelal op de oude voet. Struktureel wordt er nauwelijks resultaat geboekt. Duidelijker dan ooit zie ik in zulke periodes de interne gebreken, in eigen kring: het eigen falen niet onder ogen willen zien. Laat staan bespreekbaar kunnen maken.

In de drie eerder gepubliceerde verhalen, geschreven door verschillende vrouwen, stonden dermate treffend verwoorde feiten, waarvan ik vind dat ze niet vaak genoeg gezegd en geschreven kunnen worden.

Ik citeer: 'Ik ben niet kwaad geworden op die ene man, maar op alle mannen omdat ik vind dat ook zij verantwoordelijk zijn voor wat mij gebeurd is. Het gaat niet om de verkrachting alleen, maar om hoe het zover heeft kunnen komen. De man die mij verkrachtte, was een 'anti-seksist'. Hij vond het goed als vrouwen zich organiseerden, hij sympathiseerde met onze strijd'.

[...] 'Iedere man is een seksist als hij niet voor zichzelf wil erkennen dat ook hij geïndoktrineerd is met al die seksistische waarden waar de hele samenleving van doordrongen is. En zolang dat niet erkend wordt, zal er ook niets veranderd kunnen worden. Een man die een anti-verkrachtersposter ophangt, is nog steeds een seksist als hij z'n eigen gedrag niet ter diskussie stelt'.

[…] 'We zijn strontziek van dat mannen, die een bepaald aanzien hebben en zich aan seksisme schuldig maken, altijd ontzien worden. Dit terwijl er bij anderen die onbekend of onbemind zijn, op een walgelijke manier bovenop gesprongen wordt. Het lijkt er ook op dat beschuldigingen van seksisme tegen mannen vaak door andere mannen misbruikt worden. We willen niet dat mannen die een ander er uit zetten, zich op de borst gaan kloppen omdat ze nu zo góed bezig zijn, of hiermee hun' eigen schuldgevoelens ten opzichte van vrouwen af proberen te kopen'.

Laten we wel wezen. Dat vrouwen in de sien lastig gevallen worden, is een feit. Het gebeurt weliswaar minder frequent dan in de doorsnee samenleving, maar het gebeurt dan toch maar. Toch sluiten we in groten getale onze ogen voor dit probleem. Slechts een minderheid, veelal vrouwen, trekt van tijd tot tijd aan de noodrem. Waarna een gedeelte van de betrokken sien op een uiterst moeizame manier de diskussie aangaat.

Toch is het niet zo wereldvreemd, dat een misstand als sexueel geweld op een slopende wijze aan de oppervlakte moet worden gebracht. Zeker als het gaat om gevallen waarvan we de dader persoonlijk kennen. In dit artikel wil ik enigszins ingaan op twee, in mijn ogen fundamentele oorzaken, waardoor een onderwerp als sexueel geweld zo moeilijk bespreekbaar kan worden gemaakt. Het zal gaan over het gebrek aan menselijk kontakt in de sien, ten gevolge waarvan persoonlijke tekortkomingen zich sneller openbaren en door derden zelden aangekaart zullen worden.

Op de tweede plaats wil ik het hier hebben over de gangbare verhoudingen onderling. Over relaties waardoor mensen voor zichzelf de afweging zullen gaan maken of ze iemand al dan niet een· schop onder de kont gaan geven. En hoe hard die trap dan wel niet zal zijn.

Een kijkje in eigen keuken...

Met de regelmaat van de klok ontwaar ik letters op papier die op een euforisch geschreven wijze, mij en de buitenwereld moeten doen laten geloven dat de kraakbeweging een uniek stukje maatschappij vormt, waar we trots op zouden moeten zijn. Dat we met het ontruimen van de kraakpanden meer zouden verliezen dan dat krakkemikkige dak boven ons hoofd.

Toegegeven, in een hoop gekraakte huizen gebeurt meer dan domweg wonen alleen. Het biedt ruimte aan mensen die, door hun andere manier van denken en leven, zich duidelijk voor een belangrijk deel buiten de maatschappij geplaatst zien en hebben. Maar zo ideaal als sommigen onder ons die kraaksamenleving beschrijven, slaat kant noch wal.

Met leuzen als 'kraken is voor ons de strijd voor een zelfbepaald leven tegen de heersende kapitalistische en patriarchale maatschappelijke verhoudingen' kan ik toch verdomd weinig mee. Dit soort kretelogie, dat de laatste jaren enigszins in zwang is geraakt, doet mij eerder triest gemutst raken dan dat ik er strijdbaarder van wordt. Het is onmogelijk, om binnen een maatschappij als de onze een 100 procent zelfbepaald leven te kreëren. Je kunt er wél naar streven dát gedeelte van je leven, dat je zelf wil inrichten, zo groot mogelijk te maken.

Op veel terreinen verrichten mensen van diverse kraakgroepen baanbrekend werk. We schoppen tegen maatschappelijke misstanden aan, de ene keer met wat meer resultaat dan een andere keer. We hebben strukturen samengesteld die het waard zijn om te verdedigen. De een noemt zich autonoom, de ander anarchist, kommunist, revolutionair, kraker, alternativo en meer van dat moois. We hebben onder meer gemeen dat we vrijplaatsen veroverd hebben, waarin we een alternatieve wereld samen opgebouwd hebben. Een wereld waarin we zoveel beter af zijn dan in die boze harde buitenwereld.

Maar toch gaat er binnen onze alternatieve samenleving eveneens veel fout. Vertoont ze mankementen die, als ze in de kapitalistische maatschappij plaats vinden, door ons gemeenschappelijk afgekeurd worden. Daar zijn we erg goed in, kankeren op die verrotte maatschappij. Als er gediskussieerd moet worden, gaat het meestal over de 'vijand' versus 'wij', afhankelijk van wie er op het moment in de aanval is. Velen hebben op dat terrein dan wel een woordje klaar, de een met een luidere stem en/of groter vocabulaire dan de ander.

Nogmaals, dat gaat ons goed af. Kritiek op de repressie die de staat op ons uitvoert, hoe sexistisch de maatschappij wel niet ingericht is, hoe groot het kwaad is dat multinationals/ machthebbers doen geschiedde, hoe burgerlijk velen leven. Maar hoe zit het nou met onszelf? Hoe baanbrekend gaan we met elkaar om? In hoeverre onderscheiden we onszelf van de gangbare maatschappij?

En een koekje van eigen deeg...

Menig kollektief wordt gekenmerkt door stereotiep menselijk gedrag, waar we eigenlijk zo tegen zeggen te zijn. Het openbaart zich vaak zonder dat we er erg in hebben. Mensen die te dominant hun stempel drukken op de te nemen beslissingen. Matige verhoudingen tussen mannen en vrouwen, oppervlakkige onderlinge kontakten ondanks intensieve samenwerking.

Veel van deze persoonlijke tekortkomingen, openbaren zich het duidelijkst in het alternatieve kroegcircuit. Dáár waar alkohol en andere drugs bepaalde menselijke gebreken in sneltreinvaart bloot kunnen leggen. De sfeer in het kraakkafee wordt voor het grootste gedeelte bepaald door het kollektief dat de kroeg draaiende houdt. Afhankelijk van de manier waarop de bargroep zich opstelt, haar middagen/avonden politiek invult, zal z'n weerslag hebben op het soort publiek dat je daarmee over de vloer haalt. Draai je dag in dag uit luide agressieve muziek, dan vraag je om moeilijkheden. Mensen die het kafee aan willen doen voor een gesprek, houdt je op die manier in ieder geval buiten de deur.

De sfeer in het kafee is mede afhankelijk van de ligging (drukke/rustige straat/buurt) en van de toegankelijkheid (open/gesloten karakter). Als gevolg van deze faktoren zal het karakter van het ene kafee wat relaxter zijn dan het andere. Hoe het ook moge zijn: met de manier waarop mensen met elkaar omgaan in kafees, is over het algemeen bedroevend gesteld. Op een pijnlijke manier ervaar je dan, hoe weinig onze eigen 'alternatieve' leefgemeenschap verschilt van de bestaamde. Op tal van omgangsnormen schieten we te kort en, wat nog erger is, het wordt zelden door onszelf waargenomen, laat staan dat de problemen erkend worden. Omdat we ze niet (willen) zien misschien?

Ik zal een drietal misstanden kort belichten: Machtsmisbruik, alkoholisme en sexisme. Hiärchie is verwerpelijk, niemand mag zich boven een ander plaatsen. Op papier is dat makkelijk geschreven, maar onze praktijk is anders. Er zijn nogal wat mensen in de sien die, afhankelijk van wat ze zoal in de loop der jaren hebben opgezet/georganiseerd, zich zichtbaar anders zijn gaan gedragen. Je merkt in de omgang dat deze personen, noem ze maar voor het gemak kopstukken, zich schijnbaar beter voelen. Ze praten hoofdzakelijk met gelijkgestemden, die dus net zo hoog op de 'aktieladder' geklommen zijn als zijzelf staan. Kortom, arrogant gedrag, velen zien ze niet meer staan.

Op zich hoeft dit nog niet zo heel erg te zijn, altijd mooi meegenomen dat er personen zijn die de meute op sleeptouw nemen. Maar het wordt pas echt kwalijk als ze hun macht, verkregen door hun enorme inzet, gaan misbruiken ten koste van anderen. Dat ze, op basis van hun verworven kennis en routine, vergaderingen naar hun hand proberen te zetten. Dat ze niet willen luisteren naar jouw mening, omdat je 'net komt kijken'. Dat ze zo overtuigd van hun eigen gelijk zijn, dat het überhaupt geen zin heeft om met zo iemand in diskussie te gaan.

In kafees kijkt iedereen op als zij of hij binnenloopt, als ware het sinterklaas. Dergelijke kopstukken hebben macht, die door henzelf misbruikt kan worden, verkregen door noeste arbeid. Maar ook vooral omdat velen onder ons hun spelletje maar al te vaak mee spelen. Alsof het er bij schijnt te horen dat er gemanipuleerd mag worden door bepaalde lieden. Vaak hoor je dan via achterklap dat er ongenoegen heerst over bepaalde lieden. Maar machtsmisbruik daadwerkelijk aan de kaak durven stellen, gebeurt niet vaak. Het kollektief waarin niemand zich boven de ander plaatst, moet ik nog ontdekken.

Ik schrijf in dit artikel wel vaker bepaalde feiten, waar niet iedereen het met mij eens zal zijn. Maar dat er enorm gezopen wordt in de sien, zal toch niemand durven betwisten. Echter, er zijn maar weinig mensen die zich er aan lijken te storen. Het is kennelijk een dermate dagelijkse gewoonte, dat vrijwel niemand er meer van opkijkt. Alkoholmisbruik is een van de meest voorkomende ziektes, die hoog genoteerd zou moeten staan om bespreekbaar te worden gemaakt. Los van het feit dat persoonlijke ellende meestal alkoholisme veroorzaakt, kan overmatig drankgebruik ook nog eens vervelende gevolgen hebben voor anderen. Denk maar aan psychische en lichamelijke overlast die zatlappen van tijd tot tijd in hun omgeving kunnen veroorzaken.

Hoe meer een kraakkafee bevolkt raakt door alkoholisten, hoe moeilijker de persoonlijke kontakten nog kunnen verlopen. Mensen die niet van alkohol houden, zullen minder snel een dergelijk kafee bezoeken. Er zijn nogal wat mensen in de sien die zoveel drinken, dat hun lichamelijke en geestelijke gesteldheid er onder lijdt. We zien het wel om ons heen, maar doen er zo verdomd weinig aan. Drankmisbruik zou bestreden moeten worden, met hand en tand. De 'vijand' heeft niet alleen een witte integraalhelm, maar ook een witte flessendop!

Nee, ik ben niet van de Blauwe Knoop, maar het is me ernst als ik vind dat menig kraakkafee de hand in eigen boezem zou moeten steken. Immers, een alkoholist zal zelf niet snel zijn of haar drankgebruik matigen. Als bargroep zou je de verantwoordelijkheid kunnen en moeten nemen om de hoeveelheid liters bier die de mensen tot zich nemen te beperken. Of helemaal geen alkohol meer: als de alkohol de katalysator moet zijn van wat ons bindt dan hebben we uiteindelijk verdomd weinig gemeen. Ik ken kafees, die mede uit onvrede met het drankmisbruik, enkel overdag geopend zijn.

Het aan de kaak stellen van alkoholisme in de sien kan op de lange duur positieve resultaten opleveren. Al was het alleen maar doordat een mindering van het gebruik een verbetering van de onderlinge sfeer teweeg zal brengen. Hoewel het bestrijden van alkoholmisbruik in menig kraakkafee hoge prioriteit zou moeten krijgen, blijft het nog wel symptoombestrijding. De kern van het probleem zit in de mensen zelf, maar we zijn uiteindelijk dan wel op de goede weg.

En hoe staat het met ons antisexistische gedrag? Tja, meer dan eens vallen er mensen door de mand. Blijkt je antisexistische opstelling een farce te zijn. Vrouwonvriendelijk gedrag, jezelf als man boven de vrouw verheven voelen. Natuurlijk, iedere man heeft dat in zich. Alleen de een wat meer dan de ander. Het wordt je met de paplepel ingegoten. Iedere jongen die op een 'mannelijke' manier wordt opgevoed, zal dit z'n verdere leven blijven ervaren.

Hoe groot je drang en streven ook is naar een zo menselijk mogelijke opstelling in je leefomgeving, van tijd tot tijd komt de man in je boven. Of je dat nou leuk vindt of niet. Dit geldt natuurlijk voor vrouwen precies zo. Hoezeer een vrouw zich ook probeert vrij te vechten van haar opgedrongen stereotiepe rolpatronen, ze behoudt eigenschappen die er ingebakken zijn vanwege jarenlange opvoedkundige indoktrinaties.

Sexisme komt voor en manifesteert zich met name op plekken die voor de hand liggen, zoals de kraakkafees. Voordat ik verder in zal gaan op het sexistische gedrag van mensen en de problemen die er rijzen wanneer dit probleem bespreekbaar moet worden gemaakt, wil ik eerst nog het een en ander kwijt over de gangbare omgangsnormen, die binnen eigen kring aanwezig zijn.

Het gaat slecht met de wereld…

en hoe gaat het met jou eigenlijk?

Veel mensen hebben er grote moeite mee om iets over zichzelf te vertellen in het kraakkafee. Op de een of andere wijze doe je zoiets liever niet. De sfeer in het kafee is doorgaans kil, onpersoonlijk. Ik gaf het al aan, misstanden als alkoholisme, machtsmisbruik en sexisme zijn daar debet aan, maar zijn stuk voor stuk ook ten dele het gevolg van de koele onderlinge verhoudingen.

Jarenlang werden kraakkafees gekenmerkt door een heftigheidskultuur. Je hoorde pas bij de beweging, wanneer je van tijd tot tijd je zelf bewees op het strijdtoneel. En als het even kon met helm en knuppel. Geloofde je niet in die vorm van verzet, of was je gewoon bang voor geweld, dan kon je uiteindelijk meestal nog wel terugvallen op gelijkgestemde mensen. Maar in kraakkafees hing je er dan wel een beetje bij.

En het maakte ook nogal wat uit of je man/vrouw was. Toch logisch dat vrouwen minder snel verwacht worden in het heetst van de strijd? En mannen die het af lieten weten, konden al snel bekeken worden als sulletjes. Het gebeurde in de kraakbeweging en het gebeurt nog steeds, zo wordt er over anderen gedacht. In onze eigen wereld. Bij nogal wat mensen wordt het verwachtingspatroon overheerst door zulke stereotiepe rolverdelingen.

Vandaag de dag stelt die heftigheidskultuur gelukkig al veel minder voor dan begin jaren tachtig. Maar nog steeds hebben achterhaalde menselijke gedragspatronen vrij spel. In de regel gaan mannen onderling oppervlakkig met elkaar om. Men praat in de kroeg over akties, hobbies e.d. Allemaal goed en wel, maar onderwerpen als persoonlijke ervaringen blijven grotendeels buiten schot. Over relaties, frustraties en angsten wordt gezwegen. Voor persoonlijke problemen wendt men zich tot relaties in het dagelijkse leven. Dat velen geen relaties hebben, wordt vaak over het hoofd gezien. Die mensen kunnen dus hun ei niet kwijt, wat weer kan leiden tot frustraties waar we dan weer van tijd tot tijd de gevolgen van ondervinden. Door dit stereotiepe mannelijke gedrag in het kafee zullen vrouwen ook minder snel persoonlijke zaken aansnijden als er mannen bij zijn.

Overigens, ik neem aan dat het bij iedereen wel duidelijk is waarom mannen normaliter heel wat moeilijker over hun gevoelens kunnen praten dan vrouwen. Dat dit te maken heeft dat vrouwen meestal menselijker, dus persoonlijker en intiemer, opgevoed worden dan mannen ("niet huilen jochie!") Vrouwen vangen elkaar veel eenvoudiger op dan mannen. Vrouwen hebben veel meer ervaring om indringende negatieve ervaringen bespreekbaar te maken. Mannen proberen dat soort gebeurtenissen vaak zo ver mogelijk in het achterhoofd te verstoppen, bij wijze van spreken. Mannen zijn vaak jaloers op vrouwen, vanwege hun gemak om over gevoelens te praten. Mannen denken dat ze daar zelf niet toe in staat zijn. Vrouwen op hun beurt weer denken vaak, zonder dat ze dat willen, dat mannen gemakkelijker negatieve ervaringen kunnen verwerken.

Nou, genoeg hierover voor dit moment. Terug naar waar ik het uiteindelijk over wil hebben; de problemen die er rijzen als sexueel wangedrag in de groep besproken dient te worden.

Stel een sexist ter disussie..

… en je stelt direkt jezelf ter diskussie

Door het onpersoonlijke gedrag in de sien kunnen uitwassen als sexueel wangedrag min of meer welig tieren. Zolang er niet gewerkt wordt aan menselijker onderlinge verhoudingen, zijn diskussies over het verwijderen van sexisten, gelijk aan water naar de zee dragen. Door het weren van sexisten uit onze kringen, zullen we tijdelijk uit de problemen zijn. Maar struktureel levert het nauwelijks resultaat op.

Edoch, we leven zoals we met elkaar leven. En zolang zullen we het ook op een zo prettig mogelijke manier samen moeten vinden. Als een vrouw sexueel wordt lastig gevallen door een man, zal ze dit persoon eigenhandig ter verantwoording moeten roepen. Als ze daartoe in staat is, de moed heeft. Als de man dan niet het gevoel heeft dat hij iets misdaan heeft, als hij niet vies van zichzelf wordt na het vernederen van een ander persoon, dan zit er iets goed mis.

Valt hij dan ook nog eens vaker vrouwen lastig, doet hij dit op een strukturele basis, dan dient z'n positie ter diskussie gesteld te worden. Als je door persoonlijke gesprekken met het persoon niet de overtuiging krijgt dat hij serieus probeert z'n leven te beteren, dan rest er weinig anders dan hem 'vriendelijk', maar dringend te verzoeken onze eigen strukturen te verlaten. Niet goedschiks, dan maar kwaadschiks. Het mag niet zo zijn dat de getroffen vrouwen zichzelf uit die strukturen terug trekken, omdat ze de konfrontatie met de sexist niet meer aan kunnen en willen.

Maar een sexist ter diskussie stellen, resulteert vaak in een lange lijdensweg voor de getroffen vrouw. Vooral als de sexist een man blijkt te zijn die zich een bepaalde positie heeft verworven inde loop der jaren. Zo iemand heeft tal van vrienden en vriendinnen. Deze personen, althans een aantal daarvan, zullen een rol gaan spelen in de beoordeling over het al dan niet sexistische van de gebeurtenis. Als getroffen vrouw moet je sterk in je schoenen staan, wil je de konfrontatie met die mensen aan willen gaan. Je stuit op muren van onbegrip.

Menig keer maak je mee dat bepaalde tiepes, nadat ze mensen lastig vielen, met veel uiterlijk vertoon de kroeg uitgesodemieterd worden. De sien kent geen pardon, als het personen betreft waar we verder weinig mee te schaften hebben. Personen die niets voor ons te betekenen hebben. Maar het wordt erg moeilijk als blijkt dat iemand, waarvan je weet dat hij veel goede dingen doet en gedaan heeft nu plotseling geweerd moet gaan worden. Dan gaan er meer belangen spelen dan die van de getroffen vrouw alleen. Zo is dat nu eenmaal en het heeft geen zin om je ogen daarvoor te sluiten.

Nogal wat mensen durven in zo'n geval nauwelijks openbaar stelling te nemen: Ze laten de kolen, als het even kan, door anderen uit het vuur halen. Na het weren van zo iemand uit eigen strukturen, blijft het wel belangrijk dat zo iemand nog aangesproken wordt; of ie al, dan niet begrijpt dat niet wij maar hij het in de hand heeft gewerkt dat er bij tijd en wijle grenzen getrokken moeten worden. Grenzen die de scheiding aangeven van het eigen falen. Nobody is perfect.

Alex

.Terug naar boven