Ravage   ● Archief    ● Overzicht 1989    ● Overzicht #44


UIT: NN #44 van 16 november 1989

EEN NIEUWE DUW IN DE RICHTING VAN HET ANTIFASCISME

In de periode '81-'85 was ik aktief in diverse antifascisme groeperingen. Op zich zelf geen opmerkelijk feit. Er waren toen wel meer mensen op dit front aktief, fascisme was een hot-item en het waren de nadagen van de zogenaamde revolutie- en demokratiseringsbewegingen uit de jaren '60 en '70. Mijn betrokkenheid in deze beweging, als antifascist en flikker, dreef mij in die tijd voor het eerst naar Berlijn. Berlijn, metropool vol historie van kunst, kultuur, wetenschap, politiek, seks, society en off-scene, stad van Die Mauer en symbool van de waanzin van de naoorlogse geschiedenis.

Wat ik toen nog niet kon weten was dat diezelfde stad mij anno '89 (weer) een duw in de richting van het antifascisme zou geven. Want daartussen in zit de periode van de ineenstorting van de 'linkse' beweging. Wat de oorzaak daarvan is zullen we wel nooit helemaal kunnen achterhalen, maar "het hoefde allemaal niet meer zo!" Groepen hielden op te bestaan, buitenparlementair werd parlementair, onaangepast paste zich aan, revolutionair elan sloeg om in frustraties en apathie, daden bleven veelal beperkt tot het produceren van een hoop (niet kringloop) papier. Ik zelf ben natuurlijk ook niet helemaal gevrijwaard gebleven van deze malaise.

Maar de wereld draait door! (En gelatenheid is troef!) De afgelopen jaren zijn er fantastische analyses, boeken en doktoraal skripties geschreven over de grote matheid van de late jaren '80, over sluipende verrechtsing, individualisering en vervreemding. Het zou te veel worden om daar nu op in te gaan, maar daaraan denkende wil ik de volgende konstatering wel kwijt: Tussen '85 en nu hebben er internationaal gezien politieke verschuivingen plaatsgevonden waarbij massaal antifascistisch en/of links tegengas gerechtvaardigd zou zijn geweest, maar veelal is dit uitgebleven.

Heel even dreigde er serieus offensief te ontstaan tegen Le Pen en het Front National, maar dat is volledig uitgebleven tegen de anti-abortus-lobby in de VS. Het verzet tegen het Britse Section 28 was en is marginaal. Ten aanzien van het moslimfundamentalisme, dat zich in het westen vooral doet gelden door de affaire Rushdie en het boek De Duivels Verzen, heerst een angsthazenmentaliteit.

En dan heb ik het nog niet eens over de afbraakpolitiek in het kader van Europa '92 en het uitblijven van verzet daartegen. Alleen in verbale afschuw ten aanzien van de stembusoverwinning van de Republikaner in Berlijn lijkt er weer sprake te zijn van een tegenbeweging. Maar ja, dat is tenslotte ook Duitsland en daar wonen Duitsers!

Afgelopen zomer ging ik voor het eerst in anderhalf jaar weer naar Berlijn, de stad waar ik in de jaren daarvoor een liefdesrelatie mee had opgebouwd. Het feit dat ik er voor mijn doen zo lang niet was geweest stelde me in staat de stad wat 'objektiever' en afstandelijker te bekijken. Er hebben zich wel wat veranderingen voorgedaan, vooral van de verrechtsing in de stad ben ik geschrokken. En daarbij denk ik in de eerste plaats natuurlijk niet aan die elf Repulikaner in de Senat (=gemeenteraad). Voor die elf personen hoeft niemand bang te zijn, wel voor het gedachtegoed waar ze voor staan. Elf gekozen vertegenwoordigers betekent (dat reken ik nu uit mijn hoofd) tussen de 30.000 en 45.000 mensen die op hen hebben gestemd.

Nu is het niet zo dat al deze tienduizenden fascisten of neofascisten zijn, ook al is de bagage van de Republikaner duidelijk nationaal-socialistisch getint. (l) Het is bekend dat onder de Rep-kiezers ook veel proteststemmers zitten. Dat betekent dat deze kiezers hun oude partij trouw waren gebleven wanneer die in hun ogen een 'betere' politiek zouden voeren. Dat betekent vaak ook dat deze kiezers zouden willen dat hun oude partij meer Ausländerfeindig zou zijn. Daarbij gaat het hun (vaak) eigenlijk om het oplossen van hun problemen als woningnood, werkloosheid, enz. Die denkt men op te lossen door de schuld bij migranten te leggen.

Dat is een denkwijze die volgt uit ons racistisch kultuurgoed. Daarmee wil ik de ernst ervan niet relativeren, maar dit denken maakt iemand nog niet tot (overtuigd) racist. Het betekent in ieder geval wel dat er in de samenleving racisme bestaat, dat er racistisch wordt gedacht. Maar naar mijn mening is iemand pas racist wanneer hij of zij in rassengradaties gelooft en daarnaar handelt wanneer een ras op zichzelf dus het probleem vormt. (2) Er bestaat dus wel een potentieel voor racistische en fascistische partijen. Deze kunnen ervoor zorgen dat migranten of rassen doel worden in plaats van middel. (3)

Sinds de opkomst van de Repub1ikaner neemt het geweld, in de breedste zin van het woord, op straat toe. De meest ekstreme uiting daarvan zijn de skinheads. Momenteel terroriseren honderden fascistische skins de straten van Berlijn. In tegenstelling tot een aantal jaren geleden durven ze zich nu ook weer te vertonen in de thuiswijken van radikaal-links: Kreuzberg en Neukö1n. Ook in deze wijken durven ze nu huis te houden. Dat zegt dan zowel iets over het lef van de skins en hoe ze zich door de aanwezigheid van het fenomeen Republikaner gesteund voelen, als over het gebrek aan reaktie van antifascisten daarop.

Bij een gelegenheid, in de diskotheek Linientreu, trof ik zo'n 100-120 skinheads. Gekleed in hakenkruis/ijzerenkruis t-shirts, met hakenkruizen en pro-Hit1er1euzen getatoueerd in nek en op armen. Toen wij daar gedrieën binnenkwamen, twee mannen in minirok en een vrouw in minirok en jarretels, werden we vrijwel onmiddellijk omsingeld door een aantal van hen, die ons van top tot teen opnamen. Dat deden wij dus ook. Ze gingen weg om met anderen te overleggen. We hebben het eindresultaat maar niet afgewacht.

In de vier weken dat ik in Berlijn was had ik in het totaal drie aanvaringen met skinheads. Daarvan is de net genoemde de meest onschuldige. Daarnaast zijn in die tijd ook kennissen en vrienden en vriendinnen in konfrontaties met hen verzeild geraakt. In totaal dus al negen voorvallen. Zo'n aantal zegt genoeg over het aantal gevallen waarvan je niet op de hoogte bent. En een deel daarvan haalt elke paar dagen de kranten. Afgelopen april vond er in Kreuzberg een racistische moord plaats. Dat veroorzaakte in met name het Turkse deel van de bevolking een schokgolf van angst en woede.

Veel vertrouwen in de politiek en politie is er niet, en zeker niet nu men weet dat 25% van de agenten met de Republikaner sympathiseert of daarin aktief is. Eén keer heeft dat er al toe geleid dat bij een mogelijke ekstreem-rechtse demonstratie op de honderdste geboortedag van Adolf Hitler, de Turkse gemeenschap massaal en gewapend de straat op ging. Er vond toen geen fascisten-demonstratie plaats!

Skinheads waren er de laatste jaren altijd al in Berlijn. Vier jaar geleden al waren bij de politie 400 skins geregistreerd. Veelal zaten ze in buitenwijken als Wedding en Spandau. In Spandau durven de skinheads, tengevolge van het kordate optreden van Turkse jeugdbendes, zich nog slechts in grote groepen op straat te vertonen. Het laatste half jaar hebben jochies van elf tot negentien jaar oud konsekwent elke skinhead in elkaar geslagen die ze maar tegenkwamen. Daarbij zijn ook een aantal zogenaamde Redskins te grazen genomen. Redskins zijn skins die zich radikaal-links en antifascistisch noemen. De 'vergissing' van de jeugdbendes is begrijpelijk, want zonder badge op de jas waar 'Gegen Nazis' opstaat zijn ze niet van rechtse skinheads te onderscheiden.

Persoonlijk heb ik mijn bedenkingen bij hetmilitante uiterlijke vertoon van de Redskins. In ben in juni 1988 in Amsterdam met de dood bedreigd door een aantal skins. Eén daarvan was ook aanwezig in Hilversum bij de moord op Michael Poyé. Sindsdien ben ik alert, meer dan daarvoor, wanneer ik ergens skinhead-look zie. Dat zal ook zo werken bij andere mensen die verbale of non-verbale bedreigingen van skinheads hebben meegemaakt. Van een afstandje kan niemand zien of iemand en een skin in het bijzonder een fascist is of niet.

Iedereen kan weten wat voor effekt een skin-uniform kan hebben op mensen. Voor mij is het onbegrijpelijk dat een antifascist zo stompzinnig kan zijn, om dat effekt kennende, toch in datzelfde uniform rond te lopen. Uit eigen ervaring en die van anderen weet ik dat Redskins ook in de buurt van skins gesignaleerd worden, al pratende of drinkende. Let wel, ik wil hiermee niet zeggen dat alle Redskins niet te vertrouwen zijn. Ik zet wel kanttekeningen bij hoe antifascistisch antifascisme bij (een aantal van) hen is. (Overigens is dat een vraag die je bij iedereen kan stellen. Daar kom ik nog op terug) .

Ik wil nog één voorbeeld geven van het betrekkelijke van het antifascisme bij een aantal Redskins. Eén van de laatste dagen dat ik in Berlijn was verlieten we met een aantal mensen een gebouw waar een antifascistische bijeenkomst had plaatsgevonden. Twee mannen in dit groepje waren gekleed in rok. Buiten zaten twee Redskins. Toen zij de rokken zagen trokken ze een gezicht vol afschuw en spuugden op de grond. Dat is dus schijnbaar radikaal antifascisme!!

Om nu een lang verhaal korter te maken wil ik afsluitend nog één ding over Berlijn opmerken. Het toenemende fascisme of verrechtsing is niet alleen bij skinheads maar overal te vinden. Het lijkt alsof de aanwezigheid van de Republikaner en het feit dat er zoveel agenten in die hoek zitten, racistisch en fascistisch denken en handelen legitiem maken.

Het mag weer

Het mag weer. Wat lang in de samenleving gevoeld en gedacht werd mag nu weer hardop gezegd worden. Eenmaal terug in Nederland werd ik vrijwel onmiddellijk gekonfronteerd met de verhouding fascisme/ antifascisme in 'onze eigen tolerante samenleving'. Ik herinner me dat nog goed uit de begin jaren '80 t.a.v. Centrumpártij en aanverwante klups. Nederlanders geloven graag in de Mythe van de Tolerantie. Nederland gelooft graag dat het een verdraagzame samenleving is. Hoe vaak kan men niet lezen of horen dat het met de verrechtsing in Nederland wel zal meevallen, dat vreemdelingenhaat, antisemitisme of vrouwen- en homohaat nooit gemeengoed zal worden, want daar is onze historie niet naar.

Dat gelooft men graag in onze samenleving van rechts naar links en van boven naar onder. Alsof onze op het christendom gestoelde kultuur het toonbeeld van verdraagzaamheid is. Je zou er alleen de annalen en geschiedenis van de kerken eens op na moeten slaan. Daarbij is onze recente en minder recente historie eerder het bewijs van onverdraagzaamheid. Slavernij van de Afrikaanse bevolking door westerse mogendheden is een Nederlandse uitvinding, van kolonialisme waren we niet vies, en in de Tweede Wereldoorlog hebben Nederlanders ook niet zo massaal in het verzet gezeten als ze willen doen geloven.

De mythe van de tolerantie

Iedereen die wil geloven in de Mythe van de Tolerantie heeft een dubbele staalplaat voor de kop. Trouwens, alsof tolerantie nou zo'n positief begrip is! In Nederland uit racisme en fascisme zich misschien minder direkt, maar is daarom niet minder aanwezig. Ekstreem-rechts denken en fascistische politiek heeft zijn plaats gevonden in het middenveld en (lijkt) is daardoor minder gemakkelijk te herkennen. Het vluchtelingenbeleid van de laatste jaren is daarvan een toonbeeld en ook de koehandel omtrent de Wet Gelijke Behandeling (hoewel ik persoonlijk tegen die wet ben en daarop dus niet zit te wachten, maar dat is een ander verhaal).

Wat dat betreft betreur ik dat de Centrumdemokraten op één zetel winst zijn blijven steken. Persoonlijk had ik liever vier of vijf zetels gezien. Dat had namelijk een hoop duidelijk gemaakt over de zogenaamde tolerantie in Nederland. Nu lijkt het alsof er sinds 1982 (Centrumpartij ook één zetel) geen verdere verrechtsing in en verharding van onze samenleving heeft plaatsgevonden. Vier of vijf zetels zouden niet van vandaag op morgen uit de lucht zijn komen vallen. Dat had duidelijk gemaakt hoe ook zonder een bepaalde partij gedacht wordt. Nu blijft dat verborgen onder de wollige verpakking van de sociaal-demokraten, christenen, liberalen en ook onder die van veel progressieven uit de hoek van Groen Links.

Daarbij hadden meer zetels winst misschien ook (links) verzet doen toenemen. (Het Republikaner-effekt. Na de verkiezingswinst in Berlijn was er 's avonds een spontane demonstratie waaraan zo'n 20.000 mensen deelnamen). Ook in Nederland zijn de skinheads weer terug. Momenteel treden zij op als ordedienst voor de Centrumdemokraten. Sinds juli zijn er in met name Rotterdam, Utrecht en Amsterdam weer mensen in elkaar geslagen.

Hoogtepunt in Amsterdam was een avond in de Melkweg waar zo'n zestig skinheads het podium bestormden tijdens een hardcore konsert, omdat de zanger te nichterig was in zijn presentatie. Na door de ME uit de Melkweg te zijn verjaagd, zijn nog één flikker en twee anderen in elkaar geslagen. In de Melkweg zijn foto's gemaakt van de skins, waar naast nieuwe gezichten ook de harde kern van een aantal jaren geleden te zien is, waaronder de betrokkenen van de moorden op Kerwin Duinmeyer en Michael Poyé. (zie ook het artikel 'De wereld volgens Nico B.', Panorama nr.39, 21-29 september 1989, pagina 18 t/m 22.).

Vooral door de tijd in Berlijn en het effekt dat het op me had ben ik na gaan denken over wat toenemend fascisme voor mij zou betekenen. Ik heb in mijn leven het nodige verworven waar ik mij gelukkig mee prijs. Maar ik denk dat ik daar het nodige van zal moeten prijs geven bij verdere verrechtsing, als ik nog enigszins een vrolijk leventje wil leiden.

Dat gevoel leidt er toe dat ik vind dat ik me weer aktiever moet opstellen in antifascisme. In tegenstelling tot wat ik hoorde tijdens de antifascistische bijeenkomst in Berlijn, geloof ik niet dat het voldoende is te ijveren voor rechtvaardiger ekonomische verhoudingen in de vorm van socialistische ekonomie. Dat is me een te simpele marxistische benadering. Een anders georganiseerde ekonomie is geen garantie voor een ander waarden en normenpatroon, en ook niet voor een andere ideologie of intermenselijke verhoudingen.

Mensvriendelijk alternatief

Het verhaal van de spugende Redskins maakt duidelijk dat fascisme bij de bron bestreden moet worden en niet bij de symptomen. Dat betekent dat fascisten bestrijden niet voldoende is. Fascisten zijn een symptoom. Antifascisme is vooral een strijd tegen onderdrukkende waarden en normen. Tegen normen die tot ons kultuurgoed behoren en die (ook), in ons allemaal zitten.

Antifascisten en linkse mensen moeten veel zelfkritiek hebben. Want laten we eerlijk zijn, ook in (blanke) linkse kringen worden vrouwen vernederd en verkracht, mijdt men potten en flikkers, neemt men migranten niet serieus, en geilt men op macht. En ook potten en flikkers zijn niet per definitie antifascistisch!

Antifascisme is niet een strijd of verzet tegen... Antifascisme is vooral het ontwikkelen van en vechten voor een leefbaar en mensvriendelijk alternatief. Voor Nederlanders in het bijzonder betekent dat het ontkrachten van de Mythe van de Tolerantie en de hand in eigen boezem steken. Het is te gemakkelijk fascisme te bagatelliseren of te ontkennen door alsmaar met een vermanend vingertje naar het buitenland en speciaal naar Duitsland te wijzen.

Marcel Crompvoets

Noten:

1. Niet voor niets schreef partijvoorzitter Franz Schönhuber een boek met de titel Ich war dabei, waarin hij vertelt lid te zijn geest van de SS en daarop trots te zijn. Ter informatie: Berlijn behoort officieel nog steeds niet tot de Bundesrepublik, maar valt onder het gezag van de vier geallieerde mogendheden. Het zijn deze geallieerden die uiteindelijk beslissen welke politieke partij wel en welke niet aan de verkiezingen mag deelnemen. Zo mag in Berlijn de NPD niet meedoen. Deze laatste heeft waarschijnlijk pech dat er te veel SS-ers in de 'Vorstand' van de partij zitten. Ook distantieert de NPD zich niet van het Nazi-verleden. Het mag een raadsel heten dat de geallieerden de Republikaner niet verboden heeft. Of misschien juist niet! Waarschijnlijk vinden deze de verpakking van de Republikaner beter dan die van de NPD.

2. Ik beperk me voorlopig even tot het racisme omdat dat vaak het eerste item van ekstreem rechtse partijen is. Het is zeker niet het enige item. Ook homohaat wordt gepropageerd door bijvoorbeeld Front National en haar engelse equivalent, Rep's, of Centrumdemokraten. Daarbij wordt, net als bij migranten, aids aangegrepen en misbruikt. Bij demonstraties tijdens de laatste partijbijeenkomst van de Republikaner noemde Schönhuber de demonstranten: "Ein Pack von Chaoten, Schwulen und Lesben" .

3. Racisme en fascisme zijn twee verschillende begrippen. Racisme is geen fascisme, maar is wel een onderdeel van fascisme. Het is belangrijk dat onderscheid te maken. Voor een goede begripsomschrijving van wat fascisme is, verwijs ik naar het boek Oud en nieuw fascisme, pagina 22 t/m 27, Anne Frank Stichting, Uitgeverij Van Gennep, 1981, ISBN 90-6012-495-2.

Overgenomen uit het nieuwe blad Scheluw.

Scheluw is een politiek en kultureel potten- en flikkertijdschrift dat 5 à 6 keer per jaar verschijnt. Adres: De Scheluw, Pomona 340, 6708 CM, Wageningen.

 

 

.Terug naar boven